Ακροδεξιά: Ένας ισχυρός χώρος, διακριτός από τη ΝΔ

Στις εκλογές του Ιουνίου η Ακροδεξιά έκανε την πιο πετυχημένη εμφάνισή της στη μεταπολιτευτική Ιστορία. Τρία ακροδεξιά κόμματα κατάφεραν να μπουν στη Βουλή, αποσπώντας συνολικά το 12,83% των ψήφων (Σπαρτιάτες, 4,68%, Ελληνική Λύση 4,44% και Νίκη 3,70%). Αυτό το εκλογικό αποτέλεσμα της Ακροδεξιάς συνιστά τομή για τα πολιτικά πράγματα. Ενδέχεται δε να προοιωνίζεται σημαντικές ανακατατάξεις στα δεξιά του πολιτικού φάσματος.

Του Γιάννη Αλμπάνη*

Η έρευνα

Θέλοντας να ρίξει περισσότερο φως στον χώρο στα δεξιά της Νέας Δημοκρατίας, το Eteron – Ινστιτούτο για την Έρευνα και την Κοινωνική Αλλαγή ξεκίνησε το project Ακτινογραφία της Ακροδεξιάς. Η πρώτη φάση του project αποτελείται από μια μεγάλη πανελλαδική ποσοτική έρευνα σε 3.058 άτομα καθώς και από μια ποιοτική έρευνα (focus group). Οι έρευνες διενεργήθηκαν από την aboutpeople.

Ας δούμε τα βασικά συμπεράσματα της έρευνας:

1. Οι ψηφοφόροι της Ακροδεξιάς κάνουν μια συνειδητή ιδεολογική επιλογή. Δεν έχουμε να κάνουμε δηλαδή με μια ψήφο οργής η οποία μπορεί να έχει παροδικά χαρακτηριστικά. Αντιθέτως, η έρευνα ανέδειξε μια σχετικά ομογενοποιημένη ιδεολογική ταυτότητα της οποίας πυρήνα αποτελεί το «Πατρίς-Θρησκεία-Οικογένεια». Οι ψηφοφόροι των κομμάτων τεκμηριώνουν με τις απαντήσεις τους όχι μόνο το γιατί επέλεξαν τον χώρο στα δεξιά της ΝΔ, αλλά και το γιατί έφτασαν στο συγκεκριμένο κόμμα που ψήφισαν. Ούτε οργισμένοι ούτε και παραπλανημένοι λοιπόν.
2. Τα βασικά ιδεολογικά χαρακτηριστικά των ψηφοφόρων της Ακροδεξιάς είναι ο εθνοκεντρισμός/εθνικισμός, η σκληρή αντίθεση στους μετανάστες και η δυσαρέσκεια από το πολιτικό σύστημα. Σε αυτά θα πρέπει να προσθέσουμε την απόρριψη των ΛΟΑΤΚΙ δικαιωμάτων, όπως ο γάμος των ομόφυλων ζευγαριών. Η αρνητική στάση των ακροδεξιών ψηφοφόρων απέναντι στα ΛΟΑΤΚΙ δικαιώματα ενδεχομένως θα έχει επιπτώσεις στο κεντρικό πολιτικό σκηνικό αν η κυβέρνηση φέρει προς ψήφιση την κατοχύρωση του γάμου των ομόφυλων ζευγαριών. Μικρές ιδεολογικές διαφοροποιήσεις εμφανίζουν μόνο οι ψηφοφόροι της Νίκης σε θέματα που άπτονται των χριστιανικών αξιών.
3. Η Ακροδεξιά είναι μία αλλά και πολλές. Αυτή είναι μια έκφραση που χρησιμοποιούμε συνήθως για την Αριστερά, αλλά ταιριάζει πια και στην Ακροδεξιά. Μολονότι παρατηρούμε ενιαίες ιδεολογικές αντιλήψεις στους ψηφοφόρους της Ακροδεξιάς, εντούτοις, δεν ανιχνεύεται κάποιου είδους πολιτική κοινότητα μεταξύ των τριών ακροδεξιών κομμάτων. Οι ψηφοφόροι του κάθε κόμματος δεν εκφράζουν συμπάθεια για τα άλλα δύο. Οι πιο απομονωμένοι μοιάζει να είναι οι Σπαρτιάτες. Κατά συνέπεια, δύσκολα μπορεί να ενοποιηθεί εκλογικά αυτός ο χώρος από τα υφιστάμενα κόμματα και ηγέτες.
4. Η Χρυσή Αυγή έχει απαξιωθεί, αλλά οι «ιδέες» της διατηρούν σημαντική απήχηση. Η καταδίκη της Χρυσής Αυγής ως εγκληματικής οργάνωσης φαίνεται ότι άλλαξε τις αντιλήψεις για αυτήν ακόμα και στον χώρο της Ακροδεξιάς. Για το 70,2% των ερωτηθέντων στην έρευνα «η Χρυσή Αυγή ήταν ένα κόμμα που έκανε εγκληματικές ενέργειες και μόνο κακό έκανε στην κοινωνία». Μόλις το 2,8% (δηλαδή λιγότερο και από το ποσοστό των Σπαρτιατών) θεωρεί ότι «η Χρυσή Αυγή ήταν ένα πραγματικά πατριωτικό κόμμα και προσέφερε πολλά στην κοινωνία». Ωστόσο, πρέπει να σημάνει συναγερμό στις δημοκρατικές δυνάμεις το γεγονός ότι το 19,5% συμφωνεί με την άποψη πως «αν η Χρυσή Αυγή δεν έκανε παράνομες ενέργειες, θα ήταν ένα κόμμα χρήσιμο για την κοινωνία». Με πιο απλά λόγια, μια «Χρυσή Αυγή με γραβάτες» θα μπορούσε να είχε μεγάλη απήχηση στην κοινωνία.
5. Δεν μπορεί να γίνει λόγος πια για γαλάζια πολυκατοικία. Ως πρόεδρος του ΛΑΟΣ ο Γιώργος Καρατζαφέρης είχε εισαγάγει στο πολιτικό λεξιλόγιο τον όρο «γαλάζια πολυκατοικία» που υποδήλωνε την ύπαρξη μιας κοινότητας μεταξύ της ΝΔ και των κομμάτων στα δεξιά της. Η έρευνα του Eteron έδειξε ότι σήμερα αυτή η κοινότητα δεν υπάρχει. Ούτε οι ψηφοφόροι των ακροδεξιών κομμάτων δείχνουν ιδιαίτερη συμπάθεια για τη Νέα Δημοκρατία ούτε οι νεοδημοκράτες εκφράζονται θετικά για τους Σπαρτιάτες, την Ελληνική Λύση και τη Νίκη. Επιπλέον, στα μείζονα ζητήματα της σχέσης της Ελλάδας με την Ε.Ε., τη Δύση και την Παγκοσμιοποίηση καταγράφονται σημαντικές διαφορές μεταξύ τους. Την ώρα που οι  νεοδημοκράτες είναι οπαδοί του «μένουμε Ευρώπη» και του «ανήκομεν εις την Δύσιν», οι ψηφοφόροι της Ακροδεξιάς δηλώνουν ευρωσκεπτικιστές και αντίθετοι στην παγκοσμιοποίηση.
6. Ο χώρος της Ακροδεξιάς κινείται σαφώς σε διψήφιο ποσοστό. Η Ακτινογραφία της Ακροδεξιάς έδειξε ότι το εκλογικό αποτέλεσμα των τριών κομμάτων δεν είναι συμπτωματικό. Αντιθέτως, η Ακροδεξιά ως ιδεολογικός χώρος έχει έναν σκληρό πυρήνα στο 10% και εμβέλεια που φτάνει στο 20%. Αυτή η εμβέλεια δεν μεταφράζεται βέβαια αυτομάτως σε εκλογική επιρροή. Δείχνει όμως ότι έχουμε να κάνουμε με ένα ισχυρό χώρο ο οποίος έχει δυνατότητες να φτάσει ακόμα πιο ψηλά.

*συντονιστής project του Ινστιτούτου Eteron