NewsEdit Ενώ η προσοχή της διεθνούς κοινότητας, τους τελευταίους δυο μήνες έχει στραφεί στο μέτωπο του Ισραήλ, όλο και περισσότερο παγιώνεται η θεωρία ότι είμαστε πλέον σε μία συνεχής σύγκρουση στην ευρύτερη περιοχή της Ευρασίας.
Του Πέτρου Βαμβακά*
Μία γεωπολιτική αντιπαράθεση η οποία θυμίζει περισσότερο το μέγα γεωπολιτικό παίγνιο του 19ου αιώνα, μεταξύ Ρωσίας και Μεγάλης Βρετανίας. Στον 21ο αιώνα, οι δυνάμεις του «πολιτισμού και της φιλελεύθερης δημοκρατίας» έναντι των δυνάμεων του «αυταρχισμού, της βαρβαρότητας και της οπισθοδρόμησης».
Σήμερα, ενώ στο Ισραήλ, στον Καύκασο και στην Ουκρανία οι αφορμές των αιματηρών εχθροπραξιών διαφέρουν, οι συμμαχίες που έχουν διαμορφωθεί, όπως και η ορολογία που χρησιμοποιείται είναι παρόμοιες. Είναι ένα Οργουελικό τοπίο ενός ακατάπαυστου πολέμου με μια παρεμφερή σημειωτική προσέγγιση περί δημοκρατίας, ελευθερίας, αξιοπρέπειας, παρέχοντας ηθική κάλυψη σε πράξεις ολοκληρωτικού πολέμου. Ρώσοι, Ουκρανοί, Αζέροι, Αρμένιοι, Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι βρίσκονται στα πλαίσια της λογικής «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα» και έτσι ένα κύριο μέρος του πολέμου είναι η διεκδίκηση της αφήγησης και για την κοινή γνώμη, η οποία παρέχει την κατάλληλη οικονομική και ηθική κάλυψη. Για τον/την μέσο αδαή πολίτη, είναι δύσκολο να διακρίνει αντικειμενικά, διότι οι όροι που όλες οι πλευρές χρησιμοποιούν είναι άκρως προπαγανδιστικές.
Ενδεικτικό αυτής της συνεχής σύγκρουσης, αλλά και της κούρσας της προπαγάνδας είναι το μέτωπο της Ουκρανίας με τις διακυμάνσεις σε ένταση από το 2006 και ιδιαίτερα από τον Νοέμβριο του 2013 και μετέπειτα. Σήμερα βρισκόμαστε στην 10η επέτειο της/του «επανάστασης/πραξικοπήματος» της 21ης Νοεμβρίου για ελευθερία και αξιοπρέπεια, ανάλογα με την οπτική γωνία. Για τους Ουκρανούς το πρώτο βήμα προς την αξιοπρέπεια, για τους Ρώσους άλλη μια ένδειξη του εξωτερικού παράγοντα να διαλύσει την Ρωσία. Σήμερα μετά την ένταση των τελευταίων είκοσι μηνών, η Ουκρανία δεν είναι στο επίκεντρο λόγο της μετατόπισης νότια στο μέτωπο της Γάζας και της δυτικής όχθης, αλλά δεν σημαίνει τίποτα ουσιώδεις για το συγκεκριμένο μέτωπο. Ο πρόσφατος κύκλος έντασης, από τον Φεβρουάριο του 2022, έκλεισε ουσιαστικά, από την αποτυχία της Ουκρανικής εαρινής αντεπίθεσης του 2023, και την κόπωσης της αμερικανικής κοινωνίας να συνεχίσει την λευκή επιταγή προς την κυβέρνηση Ζελένσκι. Εάν θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε την εμπειρία των τελευταίων 17 ετών, έχουμε εισέλθει σε μία περίοδο ύφεσης, πριν τον επόμενο κύκλο, μάλλον μετά τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ. Μια πρώτη αποτίμηση της τελευταίας περιόδου είναι ότι η Δύση, (ΝΑΤΟ, ΕΕ και ΗΠΑ): Έχουν καταφέρει να ενσωματώσουν την Σουηδία και την Φινλανδία στην Νατοϊκή συμμαχία και έχουν ενισχύσει την παρουσία τους στην Μαύρη Θάλασσα και την Αρκτική. Έχουν επαναφέρει την Γερμανία υπό έλεγχο, μετά από ένα διάστημα που η τελευταία προσπαθούσε να διαμορφώσει μια ξεχωριστή πολιτική στην περιοχή και με την Ρωσία. Έχουν τοποθετήσει την Τουρκία σε μια εξωτερική τροχιά, μεταφέροντας το δίλημμα αιώνων της περιοχής, μεταξύ Δύσης και Ανατολής στην σημερινή Τουρκία. Για την Ρωσία, η πιο πρόσφατη σύγκρουση στην Ανατολική Ουκρανία, έχει παγιώσει την κυριαρχία της στην Κριμαία με την εδαφική σύνδεση, έστω και προσωρινά. Το πιο σημαντικό είναι ότι την έχει αποδεσμευσεί από τις δυτικές αγορές ενέργειας, χωρίς να ζημιωθεί όσον αφορά το ισοζύγιο πληρωμών, χάρη στις αγορές της Ασίας και ιδιαίτερα της Ινδίας. Το μεγαλύτερο όφελος για την Ρωσία, όμως είναι ότι έχει δημιουργηθεί ένας πολυπολικός κόσμος, διακόπτοντας την πιθανή Αμερικανική ηγεμονία, το σενάριο που φόβιζε την Μόσχα από την δεκαετία του 1990.
Το πρόβλημα αυτήν την στιγμή στο Ουκρανικό μέτωπο είναι ο χρόνος και η στασιμότητα, ιδιαίτερα μετά από την μη αποτελεσματική θερινή αντεπίθεση του 2023 και τις προσδοκίες του περασμένου έτους. Η Ουκρανική ηγεσία και ο Ζελένσκι έχει ένα πιο έντονο διπλό μέτωπο, εντός και εκτός. Εντός Ουκρανίας όλο και περισσότερο δέχεται πιέσεις αλλά έχει διάφορα φαινόμενα διαφθοράς που δημιουργούν επιπρόσθετα προβλήματα και εξωτερικά. Εκτός κι αν η κόπωση της Ευρώπης αλλά και των ΗΠΑ να συνεχίσει να υποστηρίζει οικονομικά την Ουκρανία, ενώ η κοινή γνώμη σε πολλές χώρες πιέζεται οικονομικά μετά την πανδημία. Μετά την 7η Οκτώβρη, είναι και ο πόλεμος στην Γάζα που έχει μονοπωλήσει το παγκόσμιο ενδιαφέρον.
Τέλος, η πολιτική κατάσταση στην Ουάσιγκτον, ένα χρόνο πριν τις προεδρικές εκλογές, αλλά και με ένα Κογκρέσο διαιρεμένο στα θέματα οικονομικών παροχών. Με τους οικονομικά συντηρητικούς να έχουν σήμερα μια τεράστια επιρροή θα είναι δύσκολο τους επόμενους μήνες να δούμε οικονομικές παραχωρήσεις προς την Ουκρανία όπως τους περασμένους μήνες. Η Ουκρανία θα παραμείνει ένα ανοιχτό μέτωπο, ειδικά αυτό το διάστημα, ενώ όλοι οι εμπλεκόμενοι αναδιοργανώνουν δυνάμεις σε αλλά μέτωπα, εσωτερικά, εξωτερικά, αλλά και σε μέτωπα τα οποία δεν έχουν ακόμα εξελιχθεί. Ο πόλεμος της Ευρασίας θα είναι ένας πόλεμος διαρκείας.
*Ο Πέτρος Βαμβακάς, είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης & Διεθνών Σπουδών του Emmanuel College της Βοστώνης