NewsEdit Η μεγάλη έρευνα του Ινστιτούτου ETERON για την ακτινογραφία της ακροδεξιάς δείχνει ότι υπάρχει ένας εδραιωμένος ακροδεξιός πυρήνας ενώ παράλληλα καταγράφεται μεγάλη διεισδυτικότητα των αντιδραστικών ιδεών και σε χώρους εκτός ακροδεξιάς. Ας επιχειρήσουμε ορισμένες διαπιστώσεις.
Γράφει ο Κωστής Παπαϊωάννου
1) Ένα συμπαγές μέρος του δείγματος δείχνει να τοποθετείται συνειδητά στο δεξιό άκρο του φάσματος, γνωρίζει γιατί ψηφίζει ακροδεξιά ή και μεταφασιστικά κόμματα. Τεκμαίρεται δηλαδή μια σταθερή τοποθέτηση που δείχνει πως η συνειδητή τους ψήφος συνοδεύεται από διακριτό αντιδραστικό στίγμα σε μια σειρά από θέματα. Στα περισσότερα από τα ερευνώμενα θέματα οι Σπαρτιάτες δείχνουν πιο σκληρή στάση από τη βάση της Ελληνικής Λύσης. Ωστόσο τα δυο κόμματα με σαφήνεια αποτελούν ακροδεξιό πυρήνα στην ελληνική κοινωνία. Οι ψηφοφόροι τους ταυτίζονται σε θέματα που έχουν να κάνουν με το έθνος και τους μύθους του. Κάθετη αντίθεση στη συνύπαρξη με την αλλοδαπότητα, πολέμιοι προσφύγων και μεταναστών, κάθετη αντίδραση στη Συμφωνία των Πρεσπών (σχεδόν 90% και οι δύο), ενάντια στην παγκοσμιοποίηση. Δείχνουν τα πιο υψηλά ποσοστά όταν ερωτώνται αν θαυμάζουν τους Έλληνες και την ευφυΐα τους. Εδώ όμως πρέπει να τονιστεί πως η θέση αυτή έχει αξιόλογη οριζόντια απήχηση σε όλα τα κόμματα.
2) Η ακροδεξιά δεν είναι συμπαγής· έχει σημαντικές εσωτερικές διαφοροποιήσεις. Οι Σπαρτιάτες σε κάποια θέματα δείχνουν πιο «παραδοσιακοί», πολύ κοντά στην 7ετή δικτατορία, φανατικοί της θανατικής ποινής και πιο φίλα προσκείμενοι στη Χρυσή Αυγή. Στην Ελληνική Λύση βρίσκει μεγαλύτερη απήχηση η συνωμοσιολογία των εμβολίων – την οποία ο Κ. Βελόπουλος είχε αναπαραγάγει αρκετά. Οι ψηφοφόροι της Νίκης ακολουθούν.
Συγκροτητική ουσία της Νίκης είναι η Ορθοδοξία, που επιβεβαιώνεται έμμεσα και από την εναντίωση στις νέες ταυτότητες, που όμως δεν κατάφερε να συσπειρώσει ευρύτερα. Αναφορικά με τον ρόλο της θρησκείας στην προσωπική ζωή: το 79% των ψηφοφόρων της Νίκης δηλώνει ότι η θρησκεία παίζει σημαντικό ρόλο, η Ελληνική Λύση έρχεται δεύτερη με μεγάλη απόσταση (45,4%), και με ακόμα μεγαλύτερη οι Σπαρτιάτες (36%). Αντίστοιχα, η Νίκη καταγράφει πρωτιά στην εναντίωση στις αμβλώσεις με 60,6% και ακολουθούν η Ελληνική Λύση (57,85) και πιο πίσω οι Σπαρτιάτες (47,3%). Οι διαφορές αυτές δείχνουν ότι το συνολικό ποσοστό στο οποίο αθροίζονται τα 3 κόμματα δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως κάτι ενιαίο. Έχει ισχυρά συνεκτικά στοιχεία αλλά και πολλές διαφορές.
Ενώ οι ψηφοφόροι των τριών κομμάτων είναι εχθρικοί απέναντι σε μετανάστες/πρόσφυγες, οι ψηφοφόροι της Νίκης διαφοροποιούνται στο ερώτημα «να κάνουμε pushbacks με κίνδυνο να χαθούν ανθρώπινες ζωές;»: το 72% των Σπαρτιατών και το 64,7% της Ελληνικής Λύσης είναι σύμφωνο, εκφράζει δηλαδή μια θέση «ενεργού και βίαιης αποτροπής» το ποσοστό όμως πέφτει στο 36,7% στη Νίκη, όπου δηλαδή η ξενοφοβία δεν παίρνει τέτοια έμπρακτη διάσταση και επιλέγεται πιο «ανθρωπιστική» προσέγγιση.
Ως προς την αποδοχή τους από το σύνολο, οι Σπαρτιάτες αποτελούν το πιο αντιπαθητικό/απωθητικό κόμμα στο σύνολο των ερωτώμενων. Γεννά ανησυχία ότι καταγράφουν τα καλύτερα ποσοστά στις ηλικίες 17-34 χρονών. Σε κάθε περίπτωση οι ψηφοφόροι των τριών κομμάτων δεν συμφωνούν απλώς αλλά και «συμπαθιούνται» μεταξύ τους, φαίνεται δηλαδή και εδώ αυτή η διακριτή τους ταυτότητα, έστω και αν δεν είναι ενιαία.
3) Αρνητικές τοποθετήσεις για τη δημοκρατία, τα δικαιώματα και τις ελευθερίες διεισδύουν σε μεγαλύτερα τμήματα του πληθυσμού. Πρωτίστως τέτοιες τάσεις εκτός «επίσημης» ακροδεξιάς εμφανίζονται σε ψηφοφόρους της Νέας Δημοκρατίας, πιο συγκρατημένα στου ΠΑΣΟΚ, ενώ ορισμένες συντηρητικές θέσεις διαπερνούν και τους ψηφοφόρους της Αριστεράς.
Είναι σαφή τα δείγματα ότι η ελληνική κοινωνία δηλώνει απογοητευμένη από τη Δημοκρατία στη χώρα, δεν εμπιστεύεται εύκολα, είναι γενικότερα δυσαρεστημένη και μάλλον ξενοφοβική. Αναφορικά με τα ΛΟΑΤΚΙ δικαιώματα, επιβεβαιώνεται κάποια ανεκτικότητα με την πλειονότητα να δέχεται τον γάμο αλλά όχι την τεκνοθεσία από ομόφυλα ζευγάρια, με την οποία πάντως συμφωνεί το διόλου ευκαταφρόνητο 37% των ερωτηθέντων.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ: Eteron: «Ακτινογραφία της Ακροδεξιάς»
Οι ψηφοφόροι της ΝΔ εμφανίζονται πιο δεκτικοί από όλους στην Αστυνομία, ακόμα και όταν σημειώνονται πράξεις αυθαιρεσίας που παραβιάζουν βασικά δικαιώματα. Η ρητορική περί αστυνόμευσης και ασφάλειας έχει επηρεάσει σημαντικά το εκλογικό σώμα της ΝΔ. Με το εμφατικό 81% υποστηρίζουν ότι η Αστυνομία μπορεί να καταστρατηγεί το δικαίωμα σε συγκεντρώσεις για λόγους δημόσιας τάξης (με διαφορά ακολουθεί η Ελληνική Λύση, 55,5%). Στην ερώτηση αν η Αστυνομία είναι βίαιη στις συγκεντρώσεις, η ΝΔ καταγράφει πάλι πρωτιά, αφού με 62,4% απαντά αρνητικά, ποσοστό αρκετά υψηλότερο από τους επόμενους (Ελληνική Λύση 30,6% και ΠΑΣΟΚ 28,5%).
Η ελληνική κοινωνία βλέπει στους πρόσφυγες και μετανάστες απειλή για τον πολιτισμό της (57,2%), με τον φόβο αυτόν να διαπερνά τα κόμματα. Είναι αυτός ο φόβος αλλοίωσης ο πιο συχνός τρόπος έκφρασης ξενοφοβικών ή ρατσιστικών απόψεων, πράγμα που επιβεβαιώνεται και από τις απαντήσεις ότι είναι πολλοί οι αλλοδαποί, παρά τη δεδομένη μείωση του αριθμού και παρά τη διαπιστωμένη έλλειψη εργατικών χεριών στην γεωργία. Ακόμα περισσότερο, φαίνεται πεπεισμένη (66%) ότι μεταναστευτικό και εγκληματικότητα συνδέονται, με τη θέση να διεισδύει πάλι σε ψηφοφόρους όλων των κομμάτων, όχι με την ίδια ένταση. Το ανησυχητικό 30% συμφωνεί με τις παράνομες επαναπροωθήσεις, ακόμη κι αν τίθενται σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές, ενώ σχεδόν οι μισοί ερωτηθέντες είναι εχθρικοί απέναντι στις ΜΚΟ, που εξάλλου έχουν βρεθεί στο στόχαστρο της κυβέρνησης και των κυρίαρχων ΜΜΕ. Το δείγμα συμφωνεί κατά πλειοψηφία με τη χορήγηση ιθαγένειας σε παιδιά νόμιμων μεταναστών, στοιχείο πολύ θετικό γιατί είναι θέμα στο οποίο έχει γίνει ουσιαστικός δημόσιος διάλογος που εξοικείωσε και διαμόρφωσε την κοινή γνώμη.
Κατά τα άλλα, η επαναφορά της θανατικής ποινής διατηρεί την ισχύ που έχει καταγράψει σε προηγούμενες έρευνες, όπως και στην έρευνα του Σημείου για τη μελέτη και αντιμετώπιση της ακροδεξιάς το 2022· σχεδόν το 40% βλέπει τη γυναίκα πρώτα ως μητέρα, ενώ το ένα τρίτο περίπου υποστηρίζει ότι χρειαζόμαστε ένα κόμμα Ορθοδοξίας. Γύρω στο 20% του εκλογικού σώματος υποστηρίζει τις ακραίες θέσεις ενάντια στις αμβλώσεις, ότι η Χρυσή Αυγή αν δεν έκανε εγκλήματα θα ήταν χρήσιμη, ότι η κλιματική αλλαγή είναι μια υπερβολή και ότι η Δικτατορία του ’67 είχε καλές όψεις. Ακόμη και η συνομωσιολογική θεωρία ότι το εμβόλιο του κορωνοϊού αλλοιώνει το DNA βρίσκει ένα 18% να την υποστηρίζει, ενώ ο γνωστός ακροδεξιός μύθος ότι δεν υπήρχαν νεκροί στο Πολυτεχνείο έχει τη μικρότερη γενικά αποδοχή (11%).
4) Ο αντίποδας: σημαντικό ποσοστό με σαφείς προοδευτικές απόψεις
Η έρευνα επιβεβαιώνει επίσης την ύπαρξη σημαντικού τμήματος πολιτών με απόψεις στον αντίποδα, κυρίως ανάμεσα στους ψηφοφόρους της Αριστεράς. Οι ψηφοφόροι της Πλεύσης Ελευθερίας φαίνεται να έχουν αντανακλαστικά απέναντι σε ακραίες αντιδραστικές θέσεις, εμφανίζοντας ένα προφίλ ιδιαίτερα συγκρατημένο, αν και το κόμμα έχει εκδηλώσει δείγματα μιας «άρρητης επικοινωνίας» με ακροατήρια δεκτικά σε εθνικιστικές θέσεις.
Σαν επίλογος
Το δεξιό άκρο εμφανίζεται συγκροτημένο και συνεχές, ένας κύκλος πολύ αντιδραστικών ιδεών και ένας ομόκεντρος κύκλος μεγαλύτερος γύρω του σε διαρκή ώσμωση και αποδοχή των περισσότερων από τις θέσεις που συγκροτούν μια ακροδεξιά ατζέντα. Μέρος αυτού του κύκλου στεγάζεται στη ΝΔ, πράγμα που εξηγεί και τη διπλή ρητορική του κυβερνώντος κόμματος που προσπαθεί να συνδυάσει πολλαπλά ακροατήρια. Μπορεί να διακινδυνεύσει κανείς την πρόβλεψη πως η πολυδιάσπαση του χώρου δεν έχει μόνιμα χαρακτηριστικά και ένα μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων των 3 κομμάτων θα μπορούσε να αποτελέσει το κοινό μιας κίνησης με ηγεσία ευρύτερης απήχησης που αυτή τη στιγμή δεν έχει εμφανιστεί (ή δεν έχει εκδηλώσει τέτοια πρόθεση). Πάντως, η σαφής κρίση αντιπροσώπευσης που διακρίνει το πολιτικό σύστημα αποτελεί ευνοϊκή συνθήκη για την περαιτέρω ενίσχυση ακροδεξιών σχημάτων.
Κωστής Παπαϊωάννου, διευθυντής του Σημείου για τη μελέτη και αντιμετώπιση της ακροδεξιάς