ΑΝΤΡΕΑΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ Από που να την πιάσεις και που να την αφήσεις τη χρονιά που έφυγε και που για κάποιους υπήρξε η χειρότερη του 21ου αιώνα και ίσως μια από τις χειρότερες των τελευταίων 100 χρόνων αν εξαιρέσει κανείς εκείνες του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου.
Από τον αδιέξοδο πόλεμο στην Ουκρανία που φθείρει Ανατολή και (κυρίως) Δύση μέχρι την χωρίς προηγούμενο σφαγή Ισραηλινών από τη Χαμάς και την ανείπωτη εξολόθρευση δεκάδων χιλιάδων Παλαιστίνιων ως εκδίκηση από το καθεστώς Νετανιάχου, από την ενεργειακή κρίση και την κρίση στο παγκόσμιο εμπόριο μέχρι τα ατελέσφορα παιχνίδια με τα επιτόκια των κεντρικών τραπεζών που βυθίζουν ακόμη και κραταιές χώρες όπως η Γερμανία σε νέες κρίσεις κι από την υπερθέρμανση του πλανήτη ως το θρίαμβο των πετρελαιοπαραγωγών χωρών στην COP28, όλα δείχνουν πως ο κόσμος έχει πάρει την κατηφόρα τη μεγάλη.
Κι από δίπλα ή πιο σωστά, κάπου στο περιθώριο όλων αυτών η Ελλάδα που είδε 53 παιδιά της να εξαερώνονται σε πρωτοφανές για δυτική χώρα σιδηροδρομικό ατύχημα, την ίδια χώρα που κόπηκε στη μέση με χωριά και πόλεις να βυθίζονται στο νερό που δεν κατάφερε να συγκρατήσει κανένα φράγμα και καμιά (ανύπαρκτη) αντιπλημμυρική υποδομή. Μία Ελλάδα που συνηθίζει να κόβεται στα δύο και στα τρία όταν βρέχει, όταν χιονίζει, όταν πιάνει φωτιά κάποια νταλίκα στην εθνική οδό και που μόνο στο πρώτο 10μηνο του 2023 έχασε 520 ανθρώπους σε τροχαία δυστυχήματα. Μία Ελλάδα που στα γήπεδα όχι μόνο αναστενάζει αλλά παρακολουθεί φιλάθλους να μαχαιρώνονται από ξένους και αστυνομικούς να δολοφονούνται από φωτοβολίδες ντόπιων χούλιγκαν.
Σε όποια κλίμακα, παγκόσμια ή εθνική, κι αν το κοιτάξεις όλα δείχνουν πως διολισθαίνουμε σε μία δυστοπία χωρίς εισιτήριο και προοπτική επιστροφής με τις κοινωνίες να στέκουν ανήμπορες και αδρανείς από το αίσθημα φόβου και ανασφάλειας, στο χείλος του γκρεμού προσπαθώντας να περισώσουν οτιδήποτε μπορεί να σωθεί και να επιβιώσουν μέσα στη διαρκή φτωχοποίησή τους.
Πως φτάσαμε σε αυτό το σημείο όταν μάλιστα η εποχή μας φάνταζε, στα τέλη του προηγούμενου αιώνα, πως θα ήταν μία εποχή θριάμβου της ανθρωπότητας χάρη στα τεχνολογικά και επιστημονικά άλματα αλλά και στα διδάγματα που είχαμε αποκομίσει από την προηγούμενη, σκοτεινή ιστορική περίοδο;
Αν παρατηρήσει κανείς ένα-ένα όλα τα τραγικά γεγονότα του 2023 θα δει πως τα συνδέει κάτι κοινό: η πλήρης αδυναμία να τα προβλέψουμε και τα αποτρέψουμε είτε να τα αντιμετωπίσουμε και διαχειριστούμε αφού έχουν συμβεί. Τα πολιτικά και οικονομικά μοντέλα του Παλιού Κόσμου είτε έχουν πάψει να λειτουργούν αποτελεσματικά είτε έχουν απορυθμιστεί αναδεικνύοντας ηγεσίες μεταφορικά και κυριολεκτικά υπέργηρες και ουσιαστικά ανίκανες να μας οδηγήσουν σε ένα φωτεινό μέλλον. Ανίκανες και αδύναμες να αντιμετωπίσουν την κλιματικά αλλαγή, το μεταναστευτικό, τον φαύλο κύκλο των κρίσεων, τις κοινωνικές ανισότητες, τα νέα δεδομένα που δημιουργούνται από τις νέες τεχνολογίες και την τεχνητή νοημοσύνη, τις απειλές νέων πανδημιών.
Κι έτσι αδύναμες μας παραδίδουν στην κυριαρχία της Εποχής των Τεράτων που είχε περιγράψει ο Αντόνιο Γκράμσι.
Την ίδια στιγμή οι πολίτες βλέποντας όλους εκείνους που τους υπόσχονταν έναν καλύτερο, πιο ασφαλή, πιο δίκαιο κόσμο να διαψεύδουν τις ελπίδες τους είτε γυρίζουν την πλάτη τους κατευθυνόμενοι στην αποχή είτε κάνουν επιλογές συντήρησης για ο,τι τους έχει απομείνει χωρίς να συνειδητοποιούν πως η αποχή υποσκάπτει την ίδια τη δημοκρατία, ο δε δρόμος της συντηρητικότητας οδηγεί στον ολοκληρωτισμό. Έναν ολοκληρωτισμό που ενδύεται τον μανδύα της αντισυστημικότητας και της “αλλαγής” λόγω έλλειψης εναλλακτικής πρότασης και αποφασιστικότητας να αντιπαρατεθούν με τις φθαρμένες ηγεσίες και τα πεπαλαιωμένα συστήματά τους, από την πλευρά των δημοκρατικών δυνάμεων, από τη σοσιαλδημοκρατία ως την Αριστερά.
Τα σημάδια είναι ορατά και αναμένεται να επιβεβαιωθούν πολύ σύντομα, στις Ευρωεκλογές του Ιουνίου και στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ, τον ερχόμενο Νοέμβριο ενώ τα προμηνύματα τα είδαμε στην Ιταλία της νεοφασίστριας Μελόνι, στην Αργεντινή του “νεοφιλελεύθερου με το πριόνι”, στη συνεργασία Μακρόν-Λεπέν στη Γαλλία, στην ανάδειξη της ακροδεξιάς στην κυβέρνηση της Ολλανδίας. Μίας ακροδεξιάς πανέτοιμης, όσο ήταν και τις δεκαετίες του 1920 και 1930, να εκμεταλλευθεί την έλλειψη ηγεσίας, κοινωνικής και ιδεολογικής αντίστασης για να κυριαρχήσει στο προσκήνιο της ιστορίας.
Θα επιτρέψουμε να συμβεί κάτι τέτοιο ή θα βρούμε εκείνα τα αποθέματα δυνάμεων να αποτρέψουμε μια τέτοια εξέλιξη; Αυτό είναι το μεγάλο στοίχημα του 2024 και των χρόνων που ακολουθούν. Αυτή ας είναι και η ευχή μας: Να σταθούμε και πάλι στα πόδια μας. Όρθιοι απέναντι στους κινδύνους που μας απειλούν, απέναντι στο αδιανόητο