«Λεύκες νύχτες και μελανά όνειρα»

Γεννήθηκε στην Πένζα της Ρωσίας ως Ξένια Σορόκινα και ζει στη Θεσσαλονίκη, όπου σπούδασε ηλεκτρολόγος μηχανικός στο ΑΠΘ. Τα ρωσικά είναι η μητρική της γλώσσα. Άρθρα, μεταφράσεις, αλλά και δικά της ποιήματα και πεζά έχουν δημοσιευτεί σε διάφορα έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά κι έχουν συμπεριληφθεί σε ανθολογίες.

Με το βιβλίο της «Λεύκες νύχτες και μελανά όνειρα» κάνει μια προσπάθεια να «σκύψει» πάνω από τις πληγές που έφερε ο πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας στον ρωσικό κόσμο της διανόησης. Ο λόγος για την Ξένια Καλαϊτζίδου, που παρουσίασε την περασμένη Πέμπτη, στη Θεσσαλονίκη, το βιβλίο της «Λευκές νύχτες και μελανά όνειρα» (εκδόσεις Γράφημα).

«Με λογική η Ρωσία που να κατανοηθεί/Να τη μετρήσεις με κοινή οργιά δεν θα μπορέσεις». Με αυτό το απόσπασμα από τους στίχους του ρομαντικού ποιητή Φιόντορ Τιούτσεφ (1803-1873) ξεκινάει τον πρόλογο του βιβλίου της, που είναι μια συλλογή δοκιμίων σχετικά με τη ρωσική λογοτεχνία του 19ου, αλλά κυρίως του 20ου αιώνα. Περιλαμβάνει κριτικά δοκίμια για έργα και ρεύματα κυρίως της σοβιετικής και επαναστατικής λογοτεχνίας, με αναφορά και σε σύνδεση με την κλασική λογοτεχνία του 19ου αιώνα, όσο και με τις τάσεις της λογοτεχνίας της σύγχρονης μετασοβιετικής Ρωσίας.

Το τελευταίο διάστημα, με φόντο τις κοσμογονικές αλλαγές στον παγκόσμιο χάρτη και στις διαπολιτισμικές σχέσεις, η κληρονομιά του ρωσικού πολιτισμού, αλλά και των ίδιων των των καλλιτεχνών, τίθεται υπό αμφισβήτηση. «Αλλά η ρωσική γλώσσα παραμένει μια γλώσσα παραγωγική, εξάλλου αρκετά έργα των δημιουργών της είναι ακόμα άγνωστα, μεταξύ άλλων και στο ελληνικό κοινό. Έβαλα στόχο να δώσω μία όσο το δυνατόν σφαιρική (ή ρεαλιστική) εικόνα των λογοτεχνικών ρευμάτων, κύκλων, επιρροών, ψυχικών και κοινωνικών διεργασιών, μέσα σε ένα ιστορικό πλαίσιο, ώστε να μπορεί ο αναγνώστης να αναζητήσει χρονολογικά και θεματικά αυτό που τον ενδιαφέρει, σε καιρούς δύσκολους. Είναι μια δουλειά περίπου δεκαετίας συνολικά, γιατί συμπεριλαμβάνει κείμενα που έχουν γραφτεί παλιότερα, με επιμέλεια και προσθήκες που έκανα πρόσφατα, μέσα στον περασμένο χρόνο. Όμως ένα μέρος του βιβλίου έχει γραφτεί μετά την αρχή της οξείας φάσης του εννιάχρονου (από το 2014) πλέον ρωσο-ουκρανικού πολέμου και είναι μια μάλλον τολμηρή προσπάθεια να “σκύψουμε” με προσοχή πάνω από τις πληγές -που στον ρωσόφωνο κόσμο τουλάχιστον υπάρχει μια τάση να αποφεύγονται- και να απενοχοποιήσουμε τη λογοτεχνία» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Ξένια Καλαϊτζίδου.

«Η αναφορά στο βιβλίο ορισμένων άγνωστων πτυχών για τον Έλληνα αναγνώστη, μπορεί να βοηθήσει στην κατανόηση της ιστορίας του ρωσικού πολιτισμού, που θέλοντας και μη έχει επηρεάσει σημαντικά την παγκόσμια ιστορία. Πιστεύω ότι μπορεί να βοηθήσει στην κατανόηση και της σημερινής κατάσταση» καταλήγει η κ. Καλαϊτζίδου, που γεννήθηκε στη Ρωσία και ζει 20 χρόνια στη Θεσσαλονίκη, όπου σπούδασε ηλεκτρολόγος μηχανικός στο ΑΠΘ ενώ τα τελευταία τέσσερα χρόνια εργάζεται ως μεταφράστρια και ως καθηγήτρια ρωσικών. Έχει μεταφράσει το «Ημερολόγιο του Φλεβάρη», έργο της Ρωσίδας ποιήτριας Όλγα Μπεργκόλτς που μιλά για την Πολιορκία του Λένινγκραντ στη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Αλλά και άλλα έργα, όπως το δοκίμιο «Η δουλεία της εποχής μας» του Τολστόι, την Ανθολογία «Ο θάνατος ερχόταν προς το μέρος μου πετώντας», ποιητές και ποιήτριες από τη Ρωσία κατά του πολέμου (2022) και τον Αλεξάντρ Γκριν «Καράβια στο Λις» και άλλα διηγήματα (2023).

Στο βιβλίο «Λεύκες νύχτες και μελανά όνειρα», η συγγραφέας κάνει αναφορά σχεδόν σε 200 λογοτέχνες για τα 200 χρόνια της ρωσικής λογοτεχνίας. «Αλλά αυτοί στους οποίους είναι αφιερωμένα ξεχωριστά κεφάλαια ή ενότητες είναι περίπου 90» εξηγεί και προσθέτει: «Επιχείρησα να μεταφέρω ορισμένες εμπειρίες από τη ζωή και τα έργα των Ρώσων λογοτεχνών για να αντιληφθούμε καλύτερα αυτή την προσφορά και το πραγματικό της νόημα. Να εντοπίσουμε και τα κοινά “σημεία του πόνου” και να συνειδητοποιήσουμε ότι μας ενώνουν περισσότερα από όσα μας χωρίζουν. Οφείλω να πω ότι η διαδικασία της συγγραφής ήταν ένα μεγάλο σχολείο και για μένα, ήταν μια συναρπαστική αναζήτηση που δεν τελειώνει και είναι πραγματική χαρά να συνεπάρω τον αναγνώστη σε αυτό το ταξίδι» δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Καλαϊτζίδου.

«Η Ξένια καταφέρνει να απαντήσει επιτυχώς -κατά τη γνώμη μου- σε μια πολύ μεγάλη πρόκληση, που είναι να καλύψει σε ένα βιβλίο τη ρωσική λογοτεχνία όλου του 20ου αιώνα, ενός ταραχώδη αιώνα για την ιστορία της Ρωσίας, με συνταρακτικά γεγονότα, όπως η Οκτωβριανή Επανάσταση, ο Εμφύλιος Πόλεμος, ο Α’ και ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, η περίοδος της αποσταλινοποίησης κατά τη διακυβέρνηση του Χρουστσόφ, η περίοδος διακυβέρνησης του Μπρέζνιεφ, με τις αντίθετες, από αυτές του Χρουστσόφ, τάσεις θεώρησης της σταλινικής περιόδου, η περίοδος του Γκορμπατσόφ και της Περεστρόικα και τέλος η περίοδος της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης και της έναρξης της περιόδου της σύγχρονης Ρωσικής Ομοσπονδίας» έλεγε στην παρουσίαση η Τατιάνα Τριανταφυλλίδου, επίκουρη καθηγήτρια της Επώνυμης Έδρας ρωσικής γλώσσας και λογοτεχνίας «Φιλανθρωπικό Ίδρυμα Ιβάν Σαββίδη» του ΑΠΘ.

Η Ξένια Καλαϊτζίδου επιχειρεί να εξηγήσει στον Έλληνα αναγνώστη την επιρροή που είχε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος στον μέσο σοβιετικό πολίτη, τη σημασία της Νίκης στον πόλεμο αυτόν για τον μέσο σοβιετικό πολίτη, αλλά και την τεράστια επιρροή που έχουν αυτά τα γεγονότα μέχρι σήμερα στον μέσο πολίτη των χωρών της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Όπως γράφει η ίδια στον Πρόλογο: «Ο ρόλος του πολέμου στη ζωή, το συλλογικό ασυνείδητο και τον πολιτισμό της Σοβιετικής Ένωσης, χρήζει ιδιαίτερης μνείας».

«Τέτοιου είδος ανάλυση» εξηγούσε η κ. Τριανταφυλλίδου, «δεν θα βρει εύκολα ο Έλληνας αναγνώστης στην ελληνική βιβλιογραφία […] Το βιβλίο βοηθά τον Έλληνα αναγνώστη να γνωρίσει καλύτερα όχι μόνο τη ρωσική λογοτεχνία, αλλά και τη σύγχρονη ρωσική κοινωνία, ξεπερνώντας τα όποια διαπολιτισμικά εμπόδια είχε ως τώρα, όταν το ίδιο άτομο απαρνείται τα σοσιαλιστικά ιδεώδη της προηγούμενης ζωής του και την ίδια ώρα νοσταλγεί και αναπολεί κομμάτια από την προηγούμενή ζωή του στη Σοβιετική Ένωση».

«Λεύκες νύχτες και μελανά όνειρα»

«Σκηνές του δρόμου» στο Διεθνές Κέντρο Φωτογραφίας στη Νέα Υόρκη