ΑΝΤΡΕΑΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ Το πείραμα του καθηγητή Αρχιτετονικής Νίκου Μπελαβίλα με το ChatGPT, πέρα από το ότι απέδειξε τη διαβλητότητα των διαδικτυακών εξετάσεων στα ΑΕΙ αναδεικνύει ένα μείζον θέμα που κανείς μέχρι τώρα δεν τολμά να ανοίξει και να αντιμετωπίσει συγκροτημένα: το πόσο αναχρονιστικό παραμένει το εκπαίδευτικό μας σύστημα στην τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα.
Τριάντα χρόνια μετά την έλευση του internet στην Ελλάδα, εικοσιπέντε μετά τη δημιουργία της Google και δεκαέξι μετά το λανσάρισμα του iphone, του πρώτου smart τηλεφώνου, από τον Στιβ Τζομπς, το ελληνικό σχολείο παραμένει καθηλωμένο στη δεκαετία του ’70 με σημαντικότερες μεταρρυθμίσεις αυτή της κατάργησης της… ποδιάς, της καθιέρωσης της δημοτικής γλώσσας, της 9ετούς υποχρεωτικής εκπαίδευσης και του συστήματος των πανελλαδικών εξετάσεων αντί των εισαγωγικών στα ΑΕΙ. Πέραν τούτων ουδέν…
Στην εποχή των tablet τα παιδιά εξακολουθούν να φορτώνονται μία ασήκωτη “σάκα” από τα πέντε τους χρόνια και να σηκώνονται να πουν μάθημα στον μαυροπίνακα λύνοντας ασκήσεις με κιμωλία, με μαρκαδόρο ή με μολύβι, με σβήστρα στην άκρη. Ακριβώς όπως οι γονείς και οι παππούδες τους. Κι ας μη διαμαρτυρηθεί κανείς πως “δεν γίνεται να προτείνουμε την αντικατάσταση των βιβλίων με tablet”, διότι ένας από τους λόγους που τα παιδιά μας δεν πιάνουν βιβλία τα χέρια τους είναι και το ότι μίσησαν βαθιά τα σχολικά βιβλία.
Και το χειρότερο; Η διατήρηση της “παπαγαλίας” ως μέθοδος “εκμάθησης” άχρηστων, ως επί τω πλείστον, γνώσεων μεγάλο μέρος των οποίων είτε θα συμπληρωθούν είτε θα αναιρεθούν μέσα στα επόμενα χρόνια. Και ύστερα αναρωτιόμαστε γιατί “πατώνουμε” –πράγμα το οποίο δεν είναι εντελώς ακριβές, βεβαίως– στο Διεθνές Πρόγραμμα Αξιολόγησης Μαθητών, PISA.
Τι κάνουν (όλες) οι ελληνικές κυβερνήσεις γι αυτό; Μερεμετίσματα και ψιλοαλλαγές. Μερικές μάλιστα σε λάθος κατεύθυνση όπως το να μην μαθαίνουν τα παιδιά την αλφαβήτα και την προπαίδεια (τα μόνα που θα έπρεπε να “παπαγαλίζουν” οι μαθητές). Ολο το βάρος των αλλαγών -άτολμων και αυτών- πέφτει στο σύστημα των πανελλαδικών (ή πανελλήνιων) εξετάσεων, στις δέσμες και στο πέρασμα από το Λύκειο στα ΑΕΙ. Κανείς υπουργός Παιδείας δεν έχει διαπιστώσει το χάσμα που χωρίζει την (υπερβολικά φιλική) πρωτοβάθμια από την (υπερβολικά εχθρική) δευτεροβάθμια εκπαίδευση και το πόσο αυτή απωθεί τα παιδιά. Διότι αυτή είναι η σκληρή αλήθεια: τα παιδιά μας μισούν το σχολείο τους καθώς το αντιλαμβάνονται ως έναν “γολγοθά” ταλαιπωρίας με την εντατικοποίηση των δύο τελευταίων τάξεων του Λυκείου να τα αποτελειώνει.
Η έλευση της Τεχνητής Νοημοσύνης αναμφίβολα θα επιτείνει τα προβλήματα του αναχρονιστικού εκπαιδευτικού μας συστήματος που βέβαια δεν επιλύονται με τη χρήση τεχνολογιών τηλεκπαίδευσης αν δεν αλλάξει το περιεχόμενο και η μέθοδος διδασκαλίας, αν δεν περάσουμε από την συσσώρευση (άχρηστων) γνώσεων, αν οι νέες γενιές δεν μάθουν να μαθαίνουν. Αν δεν μάθουν δηλαδή να αξιοποιούν τις νέες τεχνολογίες, να αναζητούν, αξιολογούν και συνθέτουν πληροφορίες μεταρέποντάς τις σε πραγματική γνώση ενώ ταυτόχρονα θα καλλιεργούν τη φαντασία και τη δημιουργικότητά τους.
Τι κάνουμε εμείς για όλα αυτά; Επαναφέρουμε τα… Λατινικά στη θέση της Κοινωνιολογίας, επιμένουμε στην εκμάθηση των αρχαίων ελληνικών και επικεντρωνόμαστε στο θέμα της ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων (“Τι του λείπει του ψωριάρη; Φούντα με μαργαριτάρι!”) είτε υποβαθμίζοντας και υποχρηματοδοτώντας τη δημόσια εκπαίδευση είτε υπερασπιζόμενοι τους αναχρονισμούς της.
Και βέβαια κανείς δεν αντιλαμβάνεται πως οι όποιες σημαντικές αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα δεν μπορούν να ξεκινήσουν από πάνω προς τα κάτω αλλά ακριβώς ανάποδα: Από το νηπιαγωγείο προς τα ΑΕΙ.
Κλείνοντας, παραθέτουμε το σχόλιο του καθηγητή Αντώνη Λιάκου με αφορμή το πείραμε με το chatGPT:
«Το γεγονός ότι η τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ) καθιστά διαβλητές τις τηλεξετάσεις, δεν σημαίνει ότι πρέπει να επανέλθει κανείς στις προφορικές εξετάσεις ή στις εξετάσεις στο αμφιθέατρο με κλειστά βιβλία (και ανοιχτό το smartphone). Δείχνει ότι το σύστημα αυτό ελέγχουν των γνώσεων είναι πλέον εντελώς ξεπερασμένο.
Βλέπω πολλούς που ανεμίζουν το πείραμα Μπελαβίλα σαν πολεμική σημαία, αντί να σκεφτούν ότι στο νέο τεχνολογικό περιβάλλον η μάθηση αν ακολουθήσει τα ως τώρα μονοπάτια (βάζει δηλαδή τέτοιες ερωτήσεις σαν κι αυτές που έθεσε στο μηχάνημα ο συμπαθής συνάδελφος) γίνεται κάτι σαν τον πίθο των Δαναΐδων. Νέες δεξιότητες, νέα φιλοσοφία μάθησης χρειάζεται, προσαρμοσμένη στο νέο περιβάλλον της ΑΙ. Εδώ είναι το πρόκριμα εισόδου στην καινούργια εποχή, όχι η επιστροφή στον μαυροπίνακα.
(Αλλά στο κλίμα αναστάτωσης που έχει προκαλέσει η κυβερνητική μπαχαλοποίηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, που να τα πεις αυτά και ποιος να τ’ ακούσει; Νομίζουν οι κυβερνητικοί ότι θα πάμε μπρος με τις πανεπιστημιακές παράγκες που παν’να στήσουν. Στην πραγματικότητα τραβάνε όλη την κοινωνία πίσω. Στην ουρά της Ευρώπης)»
Πως να διαφωνήσεις με αυτές τις σκέψεις; Αλλά και πως να μην απελπιστείς με τη σημερινή κατάσταση;