NewsEdit Η παγκόσμια επισιτιστική κρίση, τα τελευταία χρόνια, έχει επηρεαστεί από διάφορους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων των ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως οι ξηρασίες και οι πλημμύρες, που διαταράσσουν την ομαλότητα στη γεωργική παραγωγή.
Επιπλέον, ζητήματα όπως οι συγκρούσεις, οι διαταραχές του εμπορίου και η οικονομική αστάθεια σε ορισμένες περιοχές έχουν επιδεινώσει την επισιτιστική ανασφάλεια. Η πανδημία του COVID-19 πίεσε περαιτέρω τα συστήματα τροφίμων, προκαλώντας διαταραχές στις αλυσίδες εφοδιασμού και επηρεάζοντας την πρόσβαση σε τρόφιμα για ευάλωτους πληθυσμούς αυξάνοντας τις τιμές.
Φαινομενικά θα περίμενε ο καθένας μας, μετά από αυτά τα πλήγματα που δέχτηκε ο αγροτικός τομέας, να υπάρξει μία περαιτέρω στήριξη και ενίσχυση του. Η Ε.Ε. αν και δηλώνει ότι στηρίζει τον αγροτικό κλάδο, αυτό μοιάζει να γίνεται αποσπασματικά καθώς τα στοιχεία και τα αποτελέσματα δυστυχώς την διαψεύδουν.
Μέσα σε αυτό το δυσμενές περιβάλλον οι αγρότες και οι μελισσοκόμοι βλέποντας το επάγγελμά τους με ταχείς ρυθμούς να καταστάται μη βιώσιμο, προχώρησαν από τον Ιανουάριο του 2024 μέχρι και σήμερα σε πρωτοφανείς σε μέγεθος για τα Ευρωπαϊκά δεδομένα κινητοποιήσεις, σε δεκάδες χώρες της Ε.Ε. Μέρος αυτών των κινητοποιήσεων αποτέλεσαν και οι έλληνες μελισσοκόμοι, οι οποίοι τα τελευταία 2-3 χρόνια εγκαταλείπουν μαζικά το επάγγελμα.
Το κυρίαρχο διεκδικούμενο αίτημα τους είναι η πάταξη των ελληνοποιήσεων και της νοθείας του μελιού που διακινείται μαζικά κυρίως από τις μεγάλες αλυσίδες λιανικής πώλησης τροφίμων.
Τι είναι όμως ελληνοποίηση και τι νοθεία;
Η Ελλάδα, παρότι είναι σταθερά από τις πρώτες χώρες στην παραγωγή μελιού στην Ε.Ε., εισάγει κάθε χρόνο αρκετές χιλιάδες τόνους μέλι. Κάτι που είναι φυσικά καθόλα νόμιμο. Δεν είναι όμως νόμιμο τα εισαγόμενα μέλια αυτά να βαφτίζονται ελληνικά και να πωλούνται σαν τέτοια. Αυτό είναι που ονομάζεται ελληνοποίηση. Σε παλαιότερες περιόδους οι ελληνοποιήσεις ήταν το βασικότερο πρόβλημα.
Στην υπάρχουσα φάση το σημαντικότερο πρόβλημα μοιάζει να είναι η τεχνολογικά προηγμένη και εκτεταμένη νοθεία. Τεχνολογικά προηγμένη νοθεία σημαίνει ότι εισάγονται φυτικής προέλευσης σιρόπια με κύρια συστατικά την φρουκτόζη και την γλυκόζη που είναι και τα βασικότερα σάκχαρα που υπάρχουν στο μέλι. Στην συνέχεια αναμιγνύονται με ποσότητες ελληνικού μελιού και είναι πολύ δύσκολο να διαγνωστούν. Παλαιότερα χρησιμοποιούνταν στην νοθεία σιρόπια από καλαμπόκι, επειδή όμως υπάρχει μέθοδος διάγνωσης με βάση τα ισότοπα άνθρακα, πλέον η νοθεία εξελίχτηκε και χρησιμοποιούνται σιρόπια από ρύζι ή στάρι, για τα οποία οι υπάρχουσες (NMR) μέθοδοι διάγνωσης, δίνουν ενδείξεις αλλά δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα ο καθορισμός τους ως πρότυπα ελέγχου νοθείας ώστε να θεωρηθούν αποδείξεις.
Τα σιρόπια αυτά εισέρχονται στην χώρα μας είτε ως γλυκαντικές ουσίες, είτε ως μελισσοτροφές. Όπως κάποιες φορές και τα εισαγόμενα μέλια, μπορεί να ακολουθούν τριγωνικές διαδρομές, περνώντας είτε πραγματικά είτε εικονικά από διαφορετικές χώρες, ώστε να χάνεται η ακολουθία των μετακινήσεων τους, αυτό που ονομάζεται ιχνηλασιμότητα.
Την μαζικής κλίμακας εξαπάτηση επιβεβαιώνουν και τα στοιχεία της πρόσφατης μελέτης (3/23) της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας για την Καταπολέμησης της Απάτης (Olaf), όπου σχεδόν τα μισά δείγματα εισαγόμενων μελιών στην Ε.Ε. που αναλύθηκαν βρέθηκαν νοθευμένα ή με ενδείξεις νοθείας, με σιρόπια ζάχαρης από ρύζι, σιτάρι, παντζάρι κλπ. Συγκεκριμένα τα μεγαλύτερα ποσοστά νοθείας ή με ενδείξεις νοθείας τα είχαν η Τουρκία με 93% και η Κίνα με 76%.
Σε όλο αυτό οι μεγάλοι χαμένοι του «παιχνιδιού» είναι δύο: πρώτον o παραγωγός που πλήττεται άμεσα καθώς είναι ανήμπορος να αντιμετωπίσει τις χαμηλές τιμές που προσφέρονται από κάποιες από τις μεγάλες εταιρίες εμπορίας μελιού και τα σουπερμάρκετ και δεύτερον ο τελικός αποδέκτης των μελιών, ο καταναλωτής, ο οποίος έχει παραπλανηθεί καθώς ενώ θεωρεί πως έχει αγοράσει ένα γνήσιο ελληνικό μέλι, έχει αγοράσει ένα προϊόν που απέχει έτη φωτός από αυτό. Το παράδοξο της μείωσης της τιμής του ελληνικού μελιού τα τελευταία χρόνια, ενώ σε όλα τα αγροτικά προϊόντα οι τιμές αυξάνουν, δεν μπορεί παρά να μας προβληματίζει.
Εδώ αξίζει να σημειώσουμε ότι το ελληνικό μέλι θεωρείται κορυφαίο, τόσο γευστικά όσο και σε θρεπτική αξία, κάτι που αποδεικνύουν πανεπιστημιακές έρευνες αλλά και οι σημαντικές επιτυχίες του σε αναγνωρισμένους διεθνείς διαγωνισμούς γευσιγνωσίας.
Προτεινόμενες λύσεις
Παρότι αυτή την στιγμή υπάρχουν μέθοδοι που δίνουν ενδείξεις και όχι αποδείξεις για την προηγμένη τεχνολογικά νοθεία/ελληνοποιήσεις του μελιού, υπάρχουν τρόποι αυτή να περιοριστεί ή και να εκμηδενιστεί, τόσο με αλλαγές στην νομοθεσία, όσο και με αύξηση των επιτόπιων ελέγχων και του ψηφιακού ελέγχου .
Εύκολες αλλαγές που μπορούν να πραγματοποιηθούν στην νομοθεσία είναι:
Α) Να καθοριστεί κατώτατο όριο συνολικών κόκκων γύρης στο μέλι. Κάθε μέλι περιέχει κόκκους γύρης από τα διαφορετικά φυτά που προέρχεται. Για παράδειγμα αν ένα κιλό ελληνικού μελιού αναμιχθεί με 9 κιλά φυτικού σιροπιού ή «φιλτραρισμένου» εισαγόμενου μελιού χωρίς γύρη, το τελικό προϊόν γίνεται αποδεκτό αυτή την στιγμή από την νομοθεσία, παρότι έχει πολύ περιορισμένο αριθμό γυρεοκόκκων.
Β) Να γίνει ενσωμάτωση των γευστικών δοκιμών (όπως στο ελαιόλαδο) στα ποιοτικά κριτήρια των αμιγών κατηγοριών ελληνικών μελιών και να αυξηθούν σε αριθμό οι κατηγορίες αυτές.
Γ) Στα μίγματα μελιών από διαφορετικές χώρες, να μην γίνεται απλά αναφορά των χωρών προέλευσης αλλά να αναγράφεται και το ποσοστό επί τις εκατό του μελιού από την κάθε χώρα προέλευσης. Έτσι δεν παραπλανάται ο καταναλωτής αλλά ελέγχονται και με μεγαλύτερη ακρίβεια οι διακινούμενες ποσότητες.
Σε σχέσημε την αύξηση των επιτόπιων ελέγχων :
Α) Θα πρέπει χρησιμοποιηθεί η τεχνογνωσία που υπάρχει από τους ελέγχους των γαλακτοκομικών προϊόντων και την δημιουργία μικτών κλιμακίων Αστυνομίας, Υπ. Οικονομικών και ελεγκτών του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, που θα εκτελούν ελέγχους στο οδικό δίκτυο.
Β)Να γίνεται συνοριακός έλεγχος στο σύνολο των εισερχομένων και εξερχομένων μελισσοκομικών φορτηγών.
Γ) Να αυξηθούν οι επιτόπιοι έλεγχοι στους χώρους αποθήκευσης μελιού εταιρειών εμπορίας.
Το σημαντικότερο όλων όμως είναι να δημιουργηθεί στα πρότυπα των γαλακτοκομικών προϊόντων και του κρέατος (πρόγραμμα «Άρτεμις») ψηφιακή πλατφόρμα ισοζυγίου μελιού, κάτι που είναι αίτημα και των μελισσοκόμων. Δηλώσεις για τις εισερχόμενες και τις εξερχόμενες ποσότητες, αυτό που ονομάζουμε δηλώσεις ισοζυγιού στο πρόγραμμα «Άρτεμις», κάνουν τόσο οι εταιρείες εμπορίας, όσο και οι παραγωγοί.
Για να αποφευχθεί η νοθεία, θα πρέπει το ισοζύγιο να επεκτείνεται εκτός από το μέλι και στις γλυκαντικές ουσίες, τις μελισσοτροφές, το μέλι ζαχαροπλαστικής και το «φιλτραρισμένο» μέλι. Επίσης οι τελωνιακοί έλεγχοι στα σύνορα θα πρέπει ηλεκτρονικά να συνδέονται αυτόματα με την πλατφόρμα ισοζυγίου μελιού.
Στην μελισσοκομία όμως υπάρχει ένα υπαρκτό και αντικειμενικό πρόβλημα για την αξιόπιστη λειτουργία μιας ψηφιακής πλατφόρμας/προγράμματος ισοζυγίου. Σε αντίθεση με τα κτηνοτροφικά προϊόντα η παραγωγή μελιού είναι έντονα ευμετάβλητη ανά έτος, λόγω της εξάρτησης της από παράγοντες του περιβάλλοντος. Για να λυθεί αυτό και να υπάρχει αξιοπιστία στις προσπάθειες περιορισμού της νοθείας/ελληνοποιήσεων, θα πρέπει μετά από συμφωνία με τους Συλλόγους μελισσοκόμων και την Ομοσπονδία τους, να ορίζεται εύρος ετήσιας παραγωγής μελιού ανά κυψέλη. Κάτι τέτοιο χρειάζεται ευρύτερες συναινέσεις και συμφωνίες αναμεσα στα εμπλεκόμενα μέρη και παρά τις δυσκολίες, είναι απόλυτα απαραίτητο να συμβεί.
Το πρόβλημα των ελληνοποιήσεων/νοθείας έχει εντοπιστεί από τους μελισσοκόμους και τους σχετικούς γεωτεχνικούς επιστήμονες εδώ και 30 χρόνια και τεκμηριωμένες λύσεις έχουν προταθεί. Η Πολιτεία μέχρι τώρα ελάχιστά πράγματα έχει καταφέρει ενώ για κάποιους απλά σκανδαλωδώς αδιαφορούσε, με ελάχιστες εξαιρέσεις. Ας ελπίσουμε πως ήρθε η ώρα μετά τις κινητοποιήσεις των μελισσοκόμων που το προτάσσουν σαν βασικό τους αίτημα, να έρθει για το καλό όλων μας η επιθυμητή αλλαγή.
Παναγιώτης Σκοτειδάκης
Γεωπόνος, εκπαιδευτής μελισσοκομίας, πρώην πρόεδρος Ι.Γ.Ε.
Ορέστης Λουκέρης
Βίο – Μελισσοκόμος, Αντιπρόεδρος του Σωματείου Βιολογικών Μελισσοκόμων Ελλάδας (ΣΒΜΕ)