Χρόνης Διαμαντόπουλος Του Σωτήρη Ρούσσου*
Καθώς συνεχίζεται ο πόλεμος στην Λωρίδα της Γάζας με καταστροφικές συνέπειες για τον άμαχο πληθυσμό και τις υποδομές και ενώ η σύγκρουση έχει ήδη επεκταθεί στην Ερυθρά Θάλασσα, στη Συρία και το Ιράκ, διαμορφώνονται μια σειρά από σχέδια για την «επόμενη μέρα». Βασικά στοιχεία των σχεδίων αυτών είναι ο τρόπος που θα εξασφαλιστεί η ασφάλεια και η τάξη στην Γάζα, η πολιτική διοίκηση της και βεβαίως οι φορείς που θα αναλάβουν την ανοικοδόμηση μιας ισοπεδωμένης περιοχής.
Το πρώτο σχέδιο φαίνεται να έχει την υποστήριξη της Σαουδική Αραβίας και προβλέπει την ανάληψη της χρηματοδότησης της ανοικοδόμησης της Γάζας από το σαουδαραβικό βασίλειο και τα Εμιράτα. Η πρόταση περιλαμβάνει την απομάκρυνση της στρατιωτικής ηγεσίας της Χαμάς από την Γάζα. Προβλέπει επίσης την εγκατάσταση αραβικών δυνάμεων στη Λωρίδα της Γάζας που θα αναλάβουν την υποστήριξη μη στρατιωτικών υπηρεσιών. Οι Σαουδάραβες δεν επιθυμούν με κανέναν τρόπο την παρουσία ισραηλινών δυνάμεων στην Λωρίδα καθώς κάτι τέτοιο θα δημιουργούσε την εντύπωση ότι παρεμβαίνουν στην Γάζα υπό τη σκιά της ισραηλινής ξιφολόγχης. Ενισχύουν την προοπτική της διοίκησης από μια «αναμορφωμένη» Παλαιστινιακή Αρχή – χωρίς τον Παλαιστίνιο πρόεδρο Μαχμούντ Αμπάς- ή από Παλαιστίνιους τεχνοκράτες με πιθανή συμμετοχή και κάποιων ισλαμιστών. Βασικός όρος που θέτουν οι Σαουδάραβες για την υλοποίηση όλων των παραπάνω είναι η έναρξη ουσιαστικών διαπραγματεύσεων για λύση δύο κρατών.
Το Κατάρ από την πλευρά του είναι έτοιμο να αναλάβει την ανοικοδόμηση της Γάζας αλλά δεν επιθυμεί την πλήρη απομάκρυνση της Χαμάς από την εξουσία. Κάτι τέτοιο θα μείωνε την επιρροή της Ντόχα στους περιφερειακούς συσχετισμούς με δεδομένη τη στενή σχέση του Κατάρ με την Χαμάς. Η κεντρική θέση άλλωστε της χώρας αυτής στις διαπραγματεύσεις για εκεχειρία και απελευθέρωση των Ισραηλινών ομήρων απορρέει από αυτήν τη σχέση. Αντίθετα με την Σαουδική Αραβία το Κατάρ δεν θέτει ως προϋπόθεση για την ανάληψη της ανοικοδόμησης την διαπραγμάτευση για λύση δύο κρατών και αυτό κάνει το σχέδιο του πιο ελκυστικό σε μέρος της ισραηλινής πολιτικής ελίτ.
Τέλος η Αίγυπτος προτείνει έναν οδικό χάρτη που περιλαμβάνει την απελευθέρωση των ομήρων με ταυτόχρονη απελευθέρωση Παλαιστινίων κρατουμένων στις ισραηλινές φυλακές, εκεχειρίες σε κάθε φάση απελευθέρωσης ομήρων και σταδιακή αποχώρηση του ισραηλινού στρατού από την Λωρίδα της Γάζα. Το σχέδιο αυτό θα ολοκληρωθεί σε τρεις φάσεις με τελικό στόχο την απελευθέρωση όλων των ομήρων, την πλήρη αποχώρηση των Ισραηλινών στρατευμάτων και την εγκατάσταση μιας «ουδέτερης» παλαιστινιακής διοίκησης, που δεν θα ελέγχεται ούτε από την Φατάχ ούτε από την Χαμάς. Σήμερα η Αίγυπτος ετοιμάζεται για το ενδεχόμενο προσφυγικού κύματος λόγω της επικείμενης ισραηλινής επίθεσης στη Ράφα.
Για την ευόδωση οποιουδήποτε από τα παραπάνω σχέδια πρέπει να εκπληρωθούν δύο βασικές προϋποθέσεις. Η πρώτη είναι η πλήρης αναδιοργάνωση της παλαιστινιακής πλευράς όχι με μια αλλαγή φρουράς εντός της σημερινής ηγετικής ομάδας της Παλαιστινιακής Αρχής αλλά με την ανασύνθεση της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης υπό νέα ηγεσία με την συμπερίληψη των ισλαμιστικών οργανώσεων και των νέων κινημάτων της νεολαίας στην Δυτική Όχθη στην βάση βέβαια της αποδοχής από όλες τις οργανώσεις της λύσης των δύο κρατών στα σύνορα του 1967, δηλαδή της εγκατάλειψης της θέσης για ανάκτηση όλης της ιστορικής Παλαιστίνης. Η αποδοχή του Παλαιστινίου προέδρου Μαχμούντ Αμπάς από την παλαιστινιακή κοινωνία βρίσκεται στο χαμηλότερο σημείο, πλησιάζοντας το 6% και είναι προφανές πως καμία ουσιαστική διαπραγμάτευση δεν μπορεί να ξεκινήσει μια ηγεσία χωρίς πολιτική νομιμοποίηση. Η δεύτερη είναι η αναζήτηση ενός φερέγγυου συνομιλητή από την πλευρά του Ισραήλ που θα είναι έτοιμος να διαπραγματευθεί λύση δύο κρατών. Σήμερα η ακροδεξιά επιβάλλει την ατζέντα της και κυρίως την στρατηγική της απόλυτης αντίθεσης σε οποιαδήποτε συζήτηση για λύση δύο κρατών. Για να υπάρξει λοιπόν φερέγγυος συνομιλητής από το Ισραήλ είναι αναγκαία η αλλαγή στην ισραηλινή κυβέρνηση με τον απεγκλωβισμό της από τη θρησκευτική Δεξιά και η αποτελεσματική πίεση της αμερικανικής διπλωματίας προς την κατεύθυνση της έναρξης ουσιαστικών διαπραγματεύσεων για λύση δύο κρατών.
*Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Θρησκείας στη Μέση Ανατολή στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου. Το βιβλίο του «Επανάσταση και Εξέγερση στη Μέση Ανατολή» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg.