NewsEdit Διημερίδα με θέμα «‘Έγκλημα’, παράβαση και δικαιοσύνη: Στα ίχνη ενός ερευνητικού πεδίου, 19ος-20ός αιώνας» συνδιοργανώνεται από την Ομάδα για την ιστορία του εγκλήματος και της δικαιοσύνης και το ερευνητικό έργο «Brutal intimacies: A history of rape in modern Greece, 1900s-1960s» (ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. / Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου), την Παρασκευή 8 και το Σάββατο 9 Μαρτίου 2024, στο Ιστορικό Αρχείο Πανεπιστημίου Αθηνών, Σκουφά 45, με ελεύθερη είσοδο.
Η ιστορία του εγκλήματος και της (ποινικής) δικαιοσύνης είναι παλαιό και ευρύ πεδίο ιστορικών μελετών, σε διεθνές επίπεδο. Συνομιλεί με πλήθος θεματικές ιστορικών ερευνών, ιστοριογραφικές και θεωρητικές προσεγγίσεις και πηγές. Αποτελεί σημαντική συνιστώσα του ευρωπαϊκού τοπίου της κοινωνικής και πολιτισμικής ιστορίας για την περίοδο από τον 18ο αιώνα έως τα τέλη του 20ού, με έντονη παρουσία στα μεγάλα διεθνή συνέδρια και στα σημαντικότερα περιοδικά νεότερης και σύγχρονης ευρωπαϊκής ιστορίας.
Στην Ελλάδα η ιστορία του εγκλήματος και της (ποινικής) δικαιοσύνης έχει έως τώρα να επιδείξει ευάριθμες μελέτες, που ωστόσο αυξάνονται τελευταία. Η Ομάδα για την ιστορία του εγκλήματος και της δικαιοσύνης συγκροτήθηκε το 2018 από ερευνήτριες και ερευνητές που ασχολούνταν ήδη με σχετικά θέματα και με την διημερίδα αυτή επιχειρεί κυρίως να καθιερώσει την ιστορία του εγκλήματος και της δικαιοσύνης ως έγκυρη, ποικίλη και χρήσιμη ιστοριογραφική θεματική και ερευνητικό πεδίο, ως ιδιαίτερο «σημείο εισόδου» στο παρελθόν με πολλαπλές εκβολές και διασυνδέσεις.
Οι ανακοινώσεις που θα γίνουν τις δύο αυτές μέρες συνιστούν παραδείγματα, μελέτες περίπτωσης, και καθόλου δεν φιλοδοξούν να καταγράψουν όλες τις δυνατές επιμέρους προσεγγίσεις. Μοιράζονται ωστόσο ορισμένες βασικές παραδοχές γύρω από την ιστορικοποίηση των εννοιών που χρησιμοποιούν και των μηχανισμών που μελετούν.
Για παράδειγμα: α) Το «έγκλημα» συνιστά ιστορική κατηγορία που το περιεχόμενο και το νόημά της μεταβάλλεται στο χρόνο και στο χώρο – εξού και τα εισαγωγικά στον τίτλο: όχι μόνο αλλάζουν οι πράξεις που τιμωρούνται από το νόμο, αλλά και η δημόσια αντιμετώπισή τους. β) Η δικαιοσύνη και ειδικότερα η ποινική δικαιοσύνη και όλοι οι μηχανισμοί αντιμετώπισης του εγκλήματος και άλλων μορφών παράβασης συνιστούν κατεξοχήν κρατικούς μηχανισμούς, δηλαδή μηχανισμούς εξουσίας· μελετάται η σύνθετη διαδικασία της συγκρότησής τους και των αλλαγών τους στο χρόνο, εστιάζοντας στις κοινωνικές και πολιτισμικές τους διαστάσεις. γ) Ωστόσο, σε απόσταση από μια παραδοσιακή θεσμική ιστορία, τίθενται στο επίκεντρο των προσεγγίσεων τα υποκείμενα που επινοούν, εφαρμόζουν, υφίστανται ή αξιοποιούν ποινικές πολιτικές, τόσο ως φορείς των μηχανισμών επιτήρησης, καταστολής και σωφρονισμού όσο και ως άτομα που εμπλέκονται με αυτούς με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. δ) Τέλος, οι συμβολές επιδιώκουν να τοποθετήσουν την ελληνική περίπτωση σε ένα ευρωπαϊκό ιστοριογραφικό πλαίσιο και ταυτόχρονα να αναδείξουν το αρχειακό υλικό που παράγουν οι σχετικοί με το θεματικό πεδίο θεσμοί.
Το πρόγραμμα
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, 8/3
15:00 – 15:15
Έναρξη
Χαιρετισμοί
15:15 – 17:15
ΣΥΝΕΔΡΙΑ I: Αρχειακά επίδικα
Συντονίστρια: Αμαλία Παππά | ΓΑΚ
Κώστας Τζιάρας | ΑΠΘ
«Οι άνθρωποι και το αρχείο: Σκέψεις και προβληματισμοί από τη μελέτη του μεσοπολεμικού αρχείου του Πλημμελειοδικείου Θεσσαλονίκης»
Αχιλλέας Φωτάκης | ΕΚΠΑ & Πανεπιστήμιο Αιγαίου
«Το απόν και το πληθωρικό αρχείο. Σκέψεις στο περιθώριο της έρευνας για την ιστορία της αστυνομίας»
Βαγγέλης Καραμανωλάκης | ΕΚΠΑ
«Η ανατομία ενός φακέλου: μια κομματική δίκη στο αρχείο»
Έφη Αβδελά | Πανεπιστήμιο Κρήτης
«Κόσμοι του αρχείου: αστυνομικά, σωφρονιστικά και δικαστικά ίχνη στο παρελθόν»
17:15 – 17:45
Διάλειμμα
17:45 – 19:45
ΣΥΝΕΔΡΙΑ ΙΙ: «Εγκλήματα» και οι κοινωνικές τους διαστάσεις
Συντονίστρια: Δέσπω Κριτσωτάκη | Ακαδημία Αθηνών
Δήμητρα Βασιλειάδου | Πανεπιστήμιο Αιγαίου
«Στην οικογενειακή ενδοχώρα: αιμομιξίες ή η διάρρηξη των οικιακών δεσμών (1900-1970)»
Κωστής Γκοτσίνας | ΕΙΕ
«Το όπιο του λαού: Η ‘λεηλασία’ της Κρατικής Φαρμακαποθήκης στον Εμφύλιο και οι περιπέτειες των αποθεμάτων ναρκωτικών»
Βικτώρια Δελακoβία | Πανεπιστήμιο Αιγαίου
«‘Δράκοι’ στον αθηναϊκό Τύπο (1980-1983)»
Μάρθα Βασίλη | Πανεπιστήμιο Αιγαίου
«Όταν η άμβλωση ήταν έγκλημα: διεκδικήσεις και νομοθετικές ρυθμίσεις στην Ελλάδα στη διάρκεια μιας δεκαετίας (1976-1986)»
19:45 – 20:45
Κεντρική ομιλία:
Peter Becker | Πανεπιστήμιο Βιέννης
«Shifting boundaries – shifting meanings. Crime and Criminology in the long 20th century»
Συντονίστρια: Έφη Αβδελά | Πανεπιστήμιο Κρήτης
ΣΑΒΒΑΤΟ, 9/3
14:00 – 16:00
Συντονίστρια: Δήμητρα Λαμπροπούλου | ΕΚΠΑ
Συνεδρία ΙΙΙ: Νομιμοφροσύνη και πειθάρχηση
Αγγελική Χριστοδούλου | ΑΣΚΙ
«Όταν η απάδουσα συμπεριφορά επιδέχεται τιμωρίας. Η έννοια της ποινής και οι πειθαρχικοί μηχανισμοί του Πανεπιστημίου Αθηνών από τον Μεσοπόλεμο στη Χούντα»
Βασίλης Γκόνης | ΕΚΠΑ
«Αμαρτίες γονέων. Οι φάκελοι κοινωνικών φρονημάτων ως φρουροί της Νομιμοφροσύνης»
Συνεδρία IV: Διεθνείς ποινικές υποθέσεις
Μαριλένα Παπαδάκη | ΔΙΠΑΕ
«Από την Επιτροπή Υπευθύνων Εγκλημάτων Πολέμου και Ποινών (1919) στην Επιτροπή για την Καταστολή της Τρομοκρατίας (1937): οι πρώτες προσπάθειες για συγκρότηση μιας διεθνούς ποινικής δικαιοσύνης»
Γιώργος Νούσης | ΕΚΠΑ
«Αναψηλαφώντας το αποικιακό παρελθόν στη Γαλλία: ο ‘ξεχασμένος’ πόλεμος της Ινδοκίνας μέσα από τη δικαστική υπόθεση του Georges Boudarel (1991-1993)»
16.00 – 16.30
Διάλειμμα
16:30 – 18:30
Συνεδρία V: «Ασφάλεια» και «δικαιοσύνη»: ανιχνεύοντας τους θεσμούς
Συντονίστρια: Σοφία Βιδάλη | Πάντειο Πανεπιστήμιο
Βάσω Σειρηνίδου | ΕΚΠΑ
«Από τον εξισασμό στην ποινή: διαπροσωπικές συγκρούσεις και δικαιικές πρακτικές στον ελληνικό χώρο στο μεταίχμιο της νεότερης εποχής (18ος – πρώτο μισό 19ου αιώνα)»
Θανάσης Μπαρλαγιάννης | Ακαδημία Αθηνών
«Η αστυνόμευση της πόλης των Αθηνών: από τη δημοτική αστυνομία στην αστυφυλακή (1834-1906)»
Ναταλία Τσούρμα | ΕΚΠΑ
«‘Ηγέρθησαν υπόνοιαι κατά της μητρός’: κατασκευάζοντας την ‘απειλητική’ μητρότητα στον ιατροδικαστικό λόγο (1913-1940)»
Θάνος Βαρβεράκης | Πανεπιστήμιο Κρήτης
«Η θανατική ποινή στην Ελλάδα του 20ού αιώνα: σκέψεις, ερωτήματα, παραδείγματα»
18:30 – 18:45
Διάλειμμα
18:45 – 19:45
Κεντρική ομιλία:
Louise Jackson | Πανεπιστήμιο Εδιμβούργου
«Gendering the social history of policing»
Συντονιστής: Μιχάλης Σωτηρόπουλος | Βρετανική Σχολή Αθηνών
19:45 – 20:00
Κλείσιμο