NewsEdit Ο πόλεμος στην Γάζα ανέδειξε με έντονο τρόπο τα νέα χαρακτηριστικά της (αν)ασφάλειας της ναυσιπλοΐας σε περιοχές που θεωρούνται νευραλγικά περάσματα του διεθνούς εμπορίου.
Του Σωτήρη Ρούσσου*
Με το 30% του παγκόσμιου εμπορίου εμπορευματοκιβωτίων να διακινείται μέσω της διώρυγας του Σουέζ, η ναυτιλιακή κρίση στην Ερυθρά Θάλασσα ανατρέπει τις αλυσίδες εφοδιασμού. Αυξάνει έτσι το κόστος της ναυτιλίας, προκαλώντας την εκτίναξη των τιμών ορισμένων δρομολογίων -ιδίως από την Ασία προς την Ευρώπη- σχεδόν στο πενταπλάσιο. Τα προβλήματα ασφαλείας στην Ερυθρά Θάλασσα επηρεάζουν και τις παγκόσμιες τιμές των μεταφορικών. Την τελευταία εβδομάδα του Ιανουαρίου 2024 , οι τιμές από την Κίνα προς τη δυτική και την ανατολική ακτή των ΗΠΑ σημείωσαν σημαντική άνοδο περίπου κατά 140% και 120% αντίστοιχα σε σύγκριση με τον Νοέμβριο του 2023.
Το πρώτο νέο χαρακτηριστικό των απειλών κατά της ναυσιπλοΐας είναι ότι στην περίπτωση της Ερυθράς Θάλασσας δεν προέρχεται από πειρατεία, εγκληματικές δηλαδή οργανώσεις που προσβλέπουν στο οικονομικό κέρδος, αλλά από ένοπλους μη κρατικούς δρώντες, οι οποίοι έχουν μορφή και λειτουργίες κράτους. Οι Χούθι ή Ανσάρ Άλα, όπως είναι το σωστό όνομά τους, είναι μια οργάνωση είκοσι και πλέον ετών που ελέγχει την βόρεια Υεμένη και στηρίζεται σε μια μεγάλη συμμαχία φυλών με συνεκτικό δεσμό το αλ-Ζαΐντι σιιτικό Ισλάμ. Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 έχει δημιουργήσει ένα πλατύ δίκτυο πολιτικών και κοινωνικών οργανώσεων και λειτουργιών εκπαίδευσης και κοινωνικής μέριμνας. Βρίσκεται σε σύγκρουση με την κεντρική κυβέρνηση της Υεμένης από το 2004, η οποία αναζωπυρώθηκε μετά το 2011 και μετατράπηκε σε σκληρό εμφύλιο στον οποίο επενέβησαν κατά των Χούθι, η Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα.
Είναι προφανές ότι μια τέτοια οργάνωση δεν αποσκοπεί στο κέρδος αλλά στην επίτευξη στρατηγικών πολιτικών στόχων. Για τους Χούθι, ο βασικός σκοπός είναι η νομή του κράτους της Υεμένης και η διεκδίκηση κεντρικού ρόλου σε οποιαδήποτε συμφωνία ειρήνης είτε αυτή οδηγήσει σε διαμελισμό είτε σε άλλη μορφή οργάνωσης του κράτους. Θεωρούν ότι η παρέμβασή τους σε μια σύγκρουση στο κέντρο των μεσανατολικών συσχετισμών, όπως αυτή στην Γάζα, θα τους προσφέρει επιρροή πολύ πέραν της Υεμένης ή ακόμη και της Αραβικής Χερσονήσου, σε όλη την Μέση Ανατολή και τον μουσουλμανικό κόσμο. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Σαουδική Αραβία έχει αρνηθεί ως τώρα να παράσχει διευκολύνσεις στις αμερικανικές επιχειρήσεις εναντίον των Χούθι και η Μαλαισία, μετά τις πρώτες επιθέσεις των Χούθι, απαγόρευσε τον ελλιμενισμό όλων των πλοίων που είτε κατευθύνονταν προς το Ισραήλ είτε ήταν ισραηλινής ιδιοκτησίας. Βασικός σύμμαχος των Χούθι είναι η Τεχεράνη, η οποία επηρεάζει τις αποφάσεις τους αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί η οργάνωση αυτή μαριονέτα των Ιρανών.
Το δεύτερο χαρακτηριστικό είναι ότι οι απειλές αυτές αναπτύσσονται σε ένα περιβάλλον έντονου ανταγωνισμού μεταξύ δύο πόλων του διεθνούς εμπορίου και της ναυσιπλοΐας. Ο ένας πόλος είναι η πρωτοβουλία της Κίνας «Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος» που προσπαθεί να ελέγξει λιμάνια και ναυτικούς δρόμους από την Νοτιοδυτική Ασία μέχρι το Κέρας της Αφρικής μέσω συμφωνιών με το Ιράν, το Πακιστάν, τη Σρι Λάνκα και χώρες της Ανατολικής Αφρικής. Ο άλλος πόλος είναι η πρωτοβουλία I2U2, η οποία περιλαμβάνει τις ΗΠΑ, την Ινδία, το Ισραήλ και τα Εμιράτα. Με βασικούς βραχίονες τις εταιρείες Adani και Dubai World Ports προσπαθούν κι αυτοί να κυριαρχήσουν στον ίδιο γεωοικονομικό χώρο.
Με βάση αυτά τα χαρακτηριστικά είναι αβίαστο το συμπέρασμα ότι οι νέες απειλές για την ναυσιπλοΐα δεν μπορούν να αντιμετωπισθούν με στρατιωτικές επιχειρήσεις που ανάγονται στην αποικιακή λογική των κανονιοφόρων του δέκατου ένατου αιώνα αλλά χρειάζονται πολιτικές λύσεις με μακροχρόνιο ορίζοντα.
*Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Θρησκείας στη Μέση Ανατολή στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου. Το βιβλίο του «Επανάσταση και Εξέγερση στη Μέση Ανατολή» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg.