NewsEdit Ματαίωση ή αναβολή της συνάντησης Μπάϊντεν – Ερντογάν; O Δρ. Δημήτριος Σταθακόπουλος αναλύει σε βάθος τα γεγονότα και τις εξελίξεις στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις.
Και ενώ αναμενόταν η συνάντηση Μπάιντεν – Ερντογάν στις 9 Μαΐου, ξαφνικά αναβλήθηκε, ή μήπως ματαιώθηκε;
Οι ερμηνείες που δόθηκαν αφορούσαν τις αφορμές, όπως επί παραδείγματι τη συνάντηση Ερντογάν – Χανίγια και η υποστήριξη της Χαμάς. Η νέα αποστολή «mavi marmara» για βοήθεια στη Γάζα. Ο διπλός ρόλος της Τουρκίας στο Ουκρανικό ζήτημα. Η στάση της στο Ιράκ, στη Συρία, στο Ιράν, στο Αρτσάχ υπέρ των Αζέρων κ.ά λογικά μεν και χαρακτηριζόμενα ως αποχρώσες ενδείξεις, αλλά όχι αποδείξεις της αναβολής ή ματαίωσης της συνάντησης των δύο Προέδρων, αφού όλα αυτά υπήρχαν και όταν κλείστηκε η συνάντηση. Τι ήταν αυτό που άλλαξε τα δεδομένα;
Τι πιστεύει πλέον η Αμερική και τι η Τουρκία για τις μεταξύ τους ουσιαστικές σχέσεις; Είναι φιλικές; Είναι αναγκαίο κακό και μένουν σε μια ” λυκοφιλία” μέχρι να απαγκιστρωθεί σταδιακά η μία από την άλλη;
Έχει εξαντληθεί η ανοχή των ΗΠΑ, προς τον καιροσκοπισμό και δυστροπία της Τουρκίας; Θεωρεί η Τουρκία πως ο κύκλος της δυτικής πορείας της έκλεισε οριστικά, βαδίζοντας πλέον προς την Ευρασία και τελικά την αυτονόμηση;
Γιατί οι Τούρκοι ανώτατοι αξιωματικοί δεν συμμετέχουν πλέον στις απόρρητες ενδοΝΑΤΟικές συζητήσεις και σχέδια;
Γιατί και στις δύο πλευρές υπάρχουν φωνές που λένε, να αποχωρήσει η Τουρκία από το ΝΑΤΟ;
Μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο νομικά και πρακτικά;
Σύμφωνα με το άρθρο / article 13 της North Atlantic Treaty (ΝΑΤΟ):
«After the Treaty has been in force for twenty years, any Party may cease to be a Party one year after its notice of denunciation has been given to the Government of the United States of America, which will inform the Governments of the other Parties of the deposit of each notice of denunciation».
Δηλ. σε απλά ελληνικά, 20 χρόνια μετά από την υπογραφή της Συνθήκης (ΝΑΤΟ) που έγινε το 1949, δηλαδή από το 1969 και μετά, κάθε κράτος μέλος που επιθυμεί να φύγει πρέπει απλώς να ενημερώσει τις Ηνωμένες Πολιτείες (ως θεματοφύλακα της Συνθήκης) ότι θέλει να φύγει και ένα χρόνο μετά την ενημέρωση, αποχωρεί επισήμως.
Η Τουρκία, μετά την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016 , την τουρκική επίθεση του 2019 στη βορειοανατολική Συρία, την επιδείνωση των σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Ηνωμένων Πολιτειών, την επιδείνωση των σχέσεων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας πριν τους σεισμούς του ’23, την αναθέρμανση των σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας και το βέτο για τη Φινλανδία και τη Σουηδίας (που τελικά ήρθη), υπήρξε δέκτης εκκλήσεων να αποχωρήσει ή να αποβληθεί από το ΝΑΤΟ.
Ο Devlet Bahçeli πρότεινε την αποχώρηση από το ΝΑΤΟ. Τον Μάιο του 2022, ο Kemal Kılıçdaroğlu είχε πεί, εάν το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης και το Κόμμα Εθνικιστικού Κινήματος αποφάσιζαν να κλείσουν την αεροπορική βάση Ιντσιρλίκ, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα θα το στήριζε.
Βλ. σχετ.:
Carbonaro, Giulia (20 Μαΐου 2022). «Θα μπορούσε η Τουρκία να αποβληθεί από το ΝΑΤΟ επειδή μπλοκάρει τη Φινλανδία και τη Σουηδία;» . Newsweek.
Şebnem Oruç, Merve (11 Αυγούστου 2016). «Η ένταξη της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ και η κίνηση προς στερέωση των δεσμών με τη Ρωσία» . Daily Sabah.
Weiss, Stanley A. (23 Φεβρουαρίου 2016). «Ήρθε η ώρα να διώξουμε την Τουρκία του Ερντογάν από το ΝΑΤΟ» . Huffington Post.
Lieberman, Joe (18 Μαΐου 2022). «Η Τουρκία του Ερντογάν ανήκει στο ΝΑΤΟ;». Wall Street Journal.
“Η αποχώρηση από το ΝΑΤΟ πρέπει να είναι στην ημερήσια διάταξη: ηγέτης του MHP – Turkey News” .
“Η αντιπολίτευση προτρέπει την κυβέρνηση να κλείσει τη βάση Ιντσιρλίκ λόγω διαμάχης του ΝΑΤΟ”. Αχβάλ.
Πέραν όμως των παραπάνω, διαφεύγει στο ευρύ κοινό και στους δυτικόστροφους αναλυτές, πως η Τουρκία ΔΕΝ είναι δυτική χώρα. Πως έμεινε/ μένει, όσο εξυπηρετείται και μέχρι κάποια στιγμή να φύγει. Το έχει δηλώσει ο Πρόεδρός της, τον Ιούνιο του 2022 (άσκηση efes, https://www.tccb.gov.tr/en/news/542/138528/-we-have-never-refrained-from-taking-all-the-necessary-steps-to-defend-our-rights-in-the-mediterranean-and-aegean-) και το αποδεικνύει η συμπεριφορά της κοινωνίας, που κατά 70% είναι βαθιά αντιδυτική, σύμφωνα με σωρεία δημοσκοπήσεων ευκολοπροσβάσιμων στο διαδίκτυο πχ εδώ: https://www.iai.it/sites/default/files/kaliber-kaliber.pdf
Περαιτέρω, η απουσία μηχανισμού αναστολής και αποβολής κράτους μέλους από το ΝΑΤΟ, δεν το εμποδίζει, να αναστείλει ή να τερματίσει την ιδιότητα μέλους του, εάν διαπιστωθεί ότι παραβιάζει ουσιωδώς τη συνθήκη.
Σαφώς, η αναστολή και η αποβολή είναι ακραίο μέτρο, που θα μπορούσε να εξεταστεί αφού θα έχουν εξαντληθεί όλες οι προσπάθειες αποκατάστασης της ενότητας και του σεβασμού των ιδρυτικών αρχών της Συμμαχίας.
Όμως δεν είναι απίθανο και στο περιβάλλον που διαμορφώνεται παγκοσμίως, η Τουρκία έχει πλέον το προφίλ του αποβλητέου μέλους. Όχι ενδεχομένως άμεσα , όπως αναμένουν κάποιοι , όμως πλέον δεν θεωρείται σύμμαχος έμπιστος χώρα , η δε κοινωνία της είναι βαθιά αντιδυτική. Κράτος και λαός, στην πλειοψηφία τους, έχουν στρέψει αντιδυτικά αντιΑμερικανικά και αυτό, δεν είναι εύκολα αναστρέψιμο.
Ακούσαμε εθνικιστική ρητορική, στις 29 Οκτωβρίου για τα 100 χρόνια Τουρκικής Δημοκρατίας ( 1923 – 2023).
Τα ορόσημα που θέτει η Τουρκία για το μέλλον της, δεν έχουν μέσα, ίχνος φιλοδυτικό, φίλοΑμερικανικό, τουναντίον.
Γι αυτό, παράκληση ΜΗΝ σκέφτεστε και αναλύετε την Τουρκία σαν να ήταν Ελλάδα, ή κάποια ευρωπαϊκή χώρα, γιατί ΔΕΝ είναι.
Περαιτέρω:
Ο Μάικλ Ρούμπιν του Washington Examiner’s Beltway Confidential , διευθυντής ανάλυσης πολιτικής στο Middle East Forum και ανώτερος συνεργάτης στο American Enterprise Institute, έγραψε πρόσφατα για τις (γνωστές στους Έλληνες αναλυτές) αναθεωρητικές τάσεις και τελικά αναθεωρητική στάση της Τουρκίας, που φέρει τα χαρακτηριστικά μιάς ιμπεριαλιστικής πλέον δύναμης και όχι απλά μιάς αναδυόμενης περιφερειακής (σχετ. :https://www.meforum.org/65832/turkish-corridors-are-a-tool-of-imperialism-it?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTEAAR0RgvOsVZ_ogcrLjrB4oPsAEspJhf14CgU_3q5celF6U1poNosYNR4SsmM_aem_AfdG0CUErm7obt_WC8G0yTGOyheYKqv7ZdLVIaRKgoXZ8hwQjcWjoi3H4EztkJbclLFN2oPwqNEktE14oenvQE3z).
Παρότι οι Έλληνες τα αναλύουμε καθημερινά και επί σειρά ετών, το να τα καταγράφει και αναδεικνύει ο Μ.Ρούμπιν, έχει ένα σημαντικό θετικό πρόσημο, γι αυτό ελπίζουμε, πως η θέση/ άποψή του , θα ληφθεί σοβαρά υπόψιν – και ως πρακτικά υλοποιήσιμη αποτροπή – από τους Έλληνες αρμοδίους, ενόψει και της συνάντησης της 13ης Μαΐου, αφού η τύχη των δικών μας, ελληνικών αναλύσεων, δεν ευδοκιμεί “εις τα ώτα των μη ακουόντων”.
Είναι γνωστό πως η Τουρκία είναι μία βαθιά αναθεωρητική χώρα με δύο προσωπεία . Του arkadaş (φίλου) και του Dayı (νταή). Ενίοτε προβάλει το ένα και ενίοτε το άλλο προσωπείο, αναλόγως της στιγμής και του καιροσκοπισμού εξυπηρέτησης των άμεσων ή μακροπρόθεσμων συμφερόντων της.
Επομένως το πρόβλημα δεν είναι της Τουρκίας, που η ιστορική φύση της είναι τέτοια, αλλά το πως οι τρίτοι και ειδικά η Ελλάδα, την βλέπει και την ερμηνεύει κάθε φορά. Προσωπικά θεωρώ πως την ερμηνεύουμε λάθος και με διαφορά φάσης, αφού πέραν της κακής ιστορικής εμπειρίας μας (ο λύκος κι άν εγέρασε κι άσπρισε το μαλλί του, μήτε την γνώμη άλλαξε , μήτε την κεφαλή του), προσπαθούμε να την ερμηνεύσουμε με εγχειρίδια δυτικής σκέψης, με καλοπιστία και μέσω του δικού μας φαντασιακού, αναφορικά με το τι εμείς θα θέλαμε να είναι η Τουρκία (πχ να είναι το Λουξεμβούργο) και όχι με το τι πραγματικά είναι.
Η Τουρκία μελετάται και ερμηνεύεται ως sui generis χώρα, μέσα από τον δικό της αξιακό κώδικα , τη γλώσσα, την ιστορική διπλωματία και πολέμους της, τους χαρακτήρες των ηγετών και πολιτικών της, κυρίως δε ερμηνεύεται ως μία ανατολίτικη μουσουλμανική χώρα, με αυτοκρατορική παράδοση και επ’ουδενί ηττοπαθής.
Ο πρόεδρος Ερντογάν , ηγείται αθροιστικά, επί σχεδόν 22 χρόνια , ως πρωθυπουργός και ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Άρα, η Τουρκία φέρει ταυτοτικό ονοματεπώνυμο. Είναι η Ερντογανική Τουρκία. Στο ίδιο διάστημα η Ελλάδα έχει αλλάξει 10 πρωθυπουργούς. Εξι εκλεγμένους και τέσσερεις υπηρεσιακούς. Και ενώ κάποιος θα ανέμενε να έχει εκλείψει από τον δημόσιο διάλογο ο επιθετικός προσδιορισμός ” απρόβλεπτος Ερντογάν & Τουρκία”, αφού αφενός δεν είναι, αφετέρου μετά από 22 χρόνια υποτίθεται πως έχεις μάθει ποιόν έχεις απέναντί σου και πως χειρίζεται τα θέματα, εν τούτοις κάποιοι, στρεβλά , από αμέλεια ή βαριά αμέλεια, επιμένουν στην επίκληση του απροβλέπτου. Πιθανότατα διότι αυτός ο προσδιορισμός , τους δίνει άλλοθι για την έλλειψη πρόνοιας/ προνόησης, στα όσα η Γείτονα, ιστορικά και διαχρονικά απεργάζεται.
Με την mavi vatan/ γαλάζια πατρίδα , τα σύνορα της καρδιάς, τους εξοπλισμούς και με στρατεύματα σε πολλές εμπόλεμες περιοχές της γης, η Ερντογανική Τουρκία, δεν κρύβει την επιθυμία της να αναθεωρήσει τα σύνορα, είτε ειρηνικά , είτε βιαίως. Έχει αξιώσεις σε τμήματα της Βουλγαρίας, της Ελλάδας και της κατεχόμενης παρανόμως από το 1974 Κύπρου. Τα τουρκικά στρατεύματα κατέχουν τμήματα της Συρίας και του Ιράκ, και της Κύπρου. Οι Τουρκικές Δυνάμεις, βοηθούν τους Αζέρους στο Αρτσάχ και γενικά στα μέτωπα/ διαδρόμους της Αρμενίας. Βρίσκεται στη Λιβύη, στη Σομαλία και με πολιτιστική – οικονομική παρέμβαση και στην υποσαχάρεια Αφρική.
Όλοι θυμόμαστε και σχολιάσαμε, την αυθάδεια / νταηλίκι / επιθετική ασέβεια που έδειξαν οι Τούρκοι, τον Αύγουστο του 2023, όταν επιτέθηκαν στις ειρηνευτικές δυνάμεις του ΟΗΕ στην Πύλα της Κύπρου, στην προσπάθειά τους , να δημιουργήσουν έναν διάδρομο δικού τους ελέγχου, μεταξύ της Πύλας που είναι στα νότια της Κύπρου , δίπλα στη Λάρνακα, με τα Κατεχόμενα της Β.Κύπρου, επιχειρώντας έτσι μια ακόμη de facto αρπαγή γης, που η Τουρκία ευελπιστεί και προσπαθεί να την κάνει και de jure.
O M. Ρούμπιν με ορθή κρίση επισημαίνει πως, “οι τουρκικοί διάδρομοι είναι σήμερα, ο δούρειος ίππος, ντυμένος με τη γλώσσα της διπλωματίας και της ανάπτυξης”.
Εν τούτοις, η μεγαλομανία και ο μεγαλοιδεατικός αναθεωρητισμός της Τουρκίας, πέραν της προβλεπτής αστάθειας που δημιουργεί στην περιοχή, αποτελεί πλέον απειλή για πολλές χώρες και όχι μόνον για την Ελλάδα. Αν μάλιστα προχωρήσει και το πυρηνικό της πρόγραμμα, μαζί με την ανάπτυξη της προσοδοφόρας οπλικής της βιομηχανίας , τότε γίνεται μία πασίδηλα ορατή ιμπεριαλιστική δύναμη , που οι αντίπαλοί της θα είναι οι σύγχρονες μεγάλες δυνάμεις, με πρώτες τις Η.Π.Α και συνέπεια να της ανακόψουν την πορεία.
Δεν θα την αφήσουν να γίνει αυτό που οραματίζεται ο Πρόεδρος της από το 2030, μέχρι το 2053 και το 2071, ως παρακαταθήκη των επιγόνων του.
Σύμφωνα με τον Μ.Ρούμπιν, αυτή η μεγαλομανία της, την κάνει απρόσεκτη, ευάλωτη και ίσως πέσει “στον λάκκο που ανοίγει για τους άλλους” κατά μία παραλλαγή της Θουκυδίδειας παγίδας. Είναι αυτή η αχίλλειος πτέρνα της ; θα μείνει στην ιστορία της ως νέος Ατά (πατέρας) Τούρκ-ων, ο Πρόεδρος Ερντογάν, ή ως ο Ηρόστρατος που έκαψε το ναό της Εφεσείου Αρτέμιδος; Μη αντιλαμβανόμενος ότι οι αναθεωρήσεις μπορούν να λειτουργήσουν και αντίστροφα, κατά της Τουρκίας.
Περαιτέρω, στα πλαίσια του “αλά τούρκα” αναθεωρητισμού (τα δικά μου – δικά μου και τα δικά σου, πάλι δικά μου) θέλει να ακυρώσει τη Συνθήκη της Λωζάνης, για να έρθει μετά τι; Μήπως η καλύτερη για την Ελλάδα προγενέστερη Συνθήκη των Σεβρών;
Επίσης, από κοινού, η Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν, παραπονούνται πως η Αρμενία δεν τους επιτρέπει να χαράξουν έναν διάδρομο στη νότια Αρμενία για να συνδέσουν τις δύο χώρες τους με συνέπεια να απειλούν αμφότερες πως ενδέχεται να καταλάβουν τη γη αυτή με τη βία κατά της Αρμενίας (sic).
Η Τουρκία στο διάστημα 1923 – 1939, μέσω εποίκων , δημιούργησε μία de facto κατάσταση στην περιοχή της Αλεξανδρέττας, την οποία απέσπασε και ενσωμάτωσε στην Τουρκία, αναίμακτα και με τη συναίνεση των εποπτευόντων την περιοχή Γάλλων. De facto κατάσταση έχει δημιουργήσει επί 50 χρόνια και στα κατεχόμενα της Κύπρου , με πασίδηλη πρόθεση να καρπωθεί τα κατεχόμενα και de jure, με τη συναίνεση της ΕλληνοΚυπριακής πλευράς.
Παίρνει θάρρος, για την υλοποίηση τέτοιων σχεδίων , αφού γνωρίζει πως ιστορικά τα κερδίζει , ενώ βλέπει να κάνουν τα ίδια και στη χώρα βόρεια της Μακεδονίας, που με de facto χρήση ονόματος , μέσω της συναίνεσης της Ελλάδας, κέρδισαν αυτό που ήθελαν και νομικά / de jure, με τ’ όνομα Βόρεια Μακεδονία, και ας έλεγαν οι αείμνηστοι Κ. Καραμανλής και Α.Παπανδρέου πως η εκχώρηση εθνικού ιστορικού ονόματος, είναι εκχώρηση εθνικής κυριαρχίας.
Ομοίως, δημιουργούνται παγκοσμίως de facto καταστάσεις που τείνουν τελικά να νομιμοποιούνται/ de jure, γινόμενες αποδεκτές υποχωρητικά από τη διεθνή κοινότητα , για να αποφευχθούν συγκρούσεις , δίνοντας έτσι στους θρασείς, ένα δείγμα φοβίας, κατευνασμού και όχι καλοπιστίας στα πλαίσια του διεθνούς δικαίου, που τελικά οι “παγκόσμιοι τσαμπουκάδες” κερδίζουν αυτό που θέλουν , με το καλό ή με το άγριο.
Η περίπτωση της Ρωσίας, αποτελεί πρότυπο για την Τουρκία.
Συγκεκριμένα, η Ρωσία χρησιμοποίησε τα de facto κράτη του Ντονμπάς, αναγνώρισε την ανεξαρτησία των εδαφών, του συνόλου των περιοχών του Ντόνετσκ και του Λουχάνσκ, χρησιμοποιώντας τα ως εφαλτήριες αφορμές στην εισβολή της 24ης Φεβρουαρίου 2022, για να υπερασπιστεί τις ανεξάρτητες άοπλες περιοχές και τους ομοεθνείς της κατοίκους τους, (βλ. https://www.ponarseurasia.org/the-changing-de-facto-state-playbook-from-opportunism-to-strategic-calculation/).
Τέλος , ένας από τους μεγαλύτερους σύγχρονους γεωπολιτικούς στοχαστές παγκοσμίως και ειδικά των ΗΠΑ, της σχολής του Παν. Σικάγο, John Mearsheimer υποστηρίζει ότι η Κίνα επιδιώκει να πράξει στην Ασία, το ίδιο που έχουν πράξει οι Ηνωμένες Πολιτείες στη Λατινική Αμερική ως περιφερειακή ηγεμονία.
Για την επιδίωξη αυτού του στόχου, η Κίνα προσπαθεί να καταλάβει σιγά σιγά εδάφη στην Ανατολική και Νότια Σινική Θάλασσα, ενώ βλέπουμε πως οι ΗΠΑ, δεν ξέρουν τι να κάνουν (η AUKUS δεν αρκεί) αφήνοντας το φαινόμενο να εξελίσσεται.
Η πρακτική της Κίνας, λέγεται διεθνώς “σαλαμοποίηση” και περιλαμβάνει την αργή αλλά σταθερή αναίμακτη και εκτός συνεπειών , συσσώρευση μικρών κερδών, όπου κανένα εξ αυτών μεμονωμένα δεν ισούται, ούτε ερμηνεύεται ως casus belli, αντιθέτως με την πάροδο του χρόνου, οι Κινεζικές αυτές τεχνικές, έχουν λόγο, σε μια ουσιαστική αλλαγή στην ευρύτερη στρατηγική εικόνα.
Χρησιμοποιώντας την τακτική της “σαλαμοποίησης” στην Ανατολική και Νότια Σινική Θάλασσα, η Κίνα, δεν χρειάζεται να διαλέξει μεταξύ του εμπορίου με τον υπόλοιπο κόσμο και της επίτευξης μιας διευρυμένης περιμέτρου ασφαλείας στον Δυτικό Ειρηνικό εις βάρος των γειτόνων της Κίνας, γιατί πετυχαίνει και τα δύο, ταυτόχρονα. (βλ.: https://warontherocks.com/2014/02/america-has-no-answer-to-chinas-salami-slicing/ ).
Κλείνοντας, διαβάζω και βλέπω, όλους τους καταξιωμένους διεθνείς αναλυτές να συγκλίνουν πως το πεδίο είναι ασταθές, έχει δημιουργηθεί χάος παγκοσμίως και όπως έγραψα πρόσφατα και αναλύω στα ΜΜΕ, ο ιστορικός του μέλλοντος θα χαρακτηρίσει την περίοδο 2008 – 2030 ως παγκόσμιο πόλεμο.
Τα συστατικά για το παγκόσμιο χάος, που οδηγεί σε σύγκρουση και κατάρρευση, συνοπτικά είναι:
Η Τζιχαντιστική ιδεολογία, οι χρηματοδοτήσεις του Κατάρ, οι Κινεζικές πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, τα Ρωσικά συστήματα και ο πόλεμος στην Ουκρανία, η Τουρκική μεγαλομανία, η νυν Κυβέρνηση των ΗΠΑ με τους χειρισμούς και τη μέχρι τώρα ανοχή της στο τζιχάντ και την Τουρκική εξωτερική πολιτική. Ομοίως, οι woke καθηγητές των πανεπιστημίων διεθνώς και οι μαθητές/ ακόλουθοί τους, οι βαριεστημένοι μαθητές/ φοιτητές και φυσικά η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή, που πέραν των άλλων δεινών αναγεννά τον Αντισημιτισμό.
Όσο αισιόδοξος και να είμαι, όσο και να θέλω να κάνω λάθος, δεν παύω να είμαι ρεαλιστής και ο ρεαλισμός μου, μου λέει πως δεν πάμε καθόλου καλά, παγκοσμίως και σε κανένα επίπεδο, η δε Ερντογανική Τουρκία αποχωρώντας από τη δυτικόστροφη πορεία της , όπως πασίδηλα πλέον αποδεικνύεται, θα γίνει πλήρως ανεξέλεγκτη, με ό,τι μπορεί να προκαλέσει αυτό.
Επομένως, η αναβολή ή ματαίωση της συνάντησης των δύο Προέδρων κρύβει βαθιά δομικά αίτια και δεν είναι οι απλές επιδερμικές δικαιολογίες.
*Ο Δημήτρης Σταθακόπουλος είναι Δρας Παντείου Πανεπιστημίου ( Οθωμανική Κοινωνία –ιστορία και πολιτισμός )