NewsEdit Όταν η τεχνητή νοημοσύνη και η generative AI έγιναν mainstream με τη δημόσια κυκλοφορία του ChatGPT τον Νοέμβριο του 2022, προκάλεσαν αμέσως τριγμούς στον κόσμο της εκπαίδευσης.
Του Θανάση Δαβαλά
Οι ανησυχίες σχετικά με την ισότητα στη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης, τα θέματα απόρρητου των δεδομένων των χρηστών και την δεοντολογική χρήση της έγιναν έντονα θέματα συζητήσεων τόσο στη δευτεροβάθμια όσο και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Ένα όμως είναι το αναντίλεκτο γεγονός. Αυτή η τεχνολογία μεταμορφώνει ήδη την εκπαίδευση και βρισκόμαστε ακόμη στην αρχή. Μέσα από συζητήσεις με πολλούς συναδέλφους αλλά και διαδικτυακά, όπως για παράδειγμα στο group ChatGPT+AI για εκπαιδευτικούς, με περίπου 27 χιλιάδες εκπαιδευτικούς να συμμετέχουν, μπορούμε να εξάγουμε ένα πρώτο γενικό συμπέρασμα.
Ενώ η πορεία προς τα εμπρός είναι δύσκολη και ενίοτε συγκεχυμένη, επιτρέποντας αφενός την ενσωμάτωση των τεχνολογιών AI από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς και αφετέρου στους μαθητές να χρησιμοποιούν την ΤΝ με υπευθυνότητα, η εκπαίδευση μπορεί να επωφεληθεί από καινοτόμα εργαλεία που, χωρίς αμφιβολία, θα αλλάξουν τον κόσμο μας.
Ο τρόπος χρήσης των εργαλείων AI
Ένα επαναλαμβανόμενο θέμα γύρω από την ΤΝ στην εκπαίδευση είναι ότι οι μαθητές θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν αυτά τα generative AI εργαλεία, όπως το δημοφιλές ChatGPT, για να ολοκληρώσουν τις όποιες γραπτές εργασίες.
Οι εκπαιδευτικοί δικαίως ανησυχούν ότι οι μαθητές/φοιτητές μπορεί να μην αναπτύξουν βασικές δεξιότητες έρευνας και συγγραφής όταν υπάρχουν εργαλεία όπως το Perplexity και το ChatGPT 4-o και πλήθος άλλων.
Πριν λίγους μήνες, στις εξετάσεις στα πανεπιστήμια που πραγματοποιήθηκαν μέσω απόστασης εξαιτίας των καταλήψεων, τέθηκε το ζήτημα αν οι φοιτητές θα χρησιμοποιούσαν εργαλεία AI δεδομένης της εποπτικής αδυναμίας.
Φόβοι όχι αβάσιμοι, οι οποίοι εύλογα εκφράστηκαν από πολλούς καθηγητές πανεπιστημίου με ενστάσεις ως προς τη διεξαγωγή της εξ αποστάσεως εξέτασης, με την κυβέρνηση και το Υπουργείο Παιδείας να πιέζουν, σε ορισμένες περιπτώσεις τους καθηγητές με ανεπίτρεπτο, κατά την προσωπική μου άποψη, τρόπο.
Τότε είχε εκφραστεί η θέση, δια μέσου του Γενικού Γραμματέα Ανώτατης Εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας, ότι κάποιοι πανεπιστημιακοί, ενώ αρνούνται τις εξετάσεις εξ αποστάσεως, οι ίδιοι διδάσκουν και εξετάζουν σε διαδικτυακά μεταπτυχιακά προγράμματα.
Εκτός του ότι στα εξ αποστάσεως μεταπτυχιακά προγράμματα οι εξετάσεις είναι δια ζώσης, αυτό μάλλον αποδεικνύει ότι η Ελληνική Πολιτεία δεν έχει ακριβή γνώση του ζητήματος.
Ενώ υπάρχει τεχνολογία εξασφάλισης ταυτοπροσωπίας, επιτρέψτε μου να διατηρώ τις ενστάσεις μου όσον αφορά την αποτελεσματικότητα των μηχανισμών αδιαβλητότητας και ειδικότερα στον εντοπισμό κειμένου γραμμένου από AI.
Θα ήθελα να παραπέμψω σε μια παράδοση μου που μπορείτε να δείτε στο YouTube με τίτλο “Πώς ένα κείμενο του ChatGPT που αναγνωρίστηκε ως 100% AI γίνεται 100% ανθρώπινο για λόγους SEO“, για να διαπιστώσετε ότι ακόμη και το πιο αποτελεσματικό εργαλείο εντοπισμού AI, το Originality.ai, μπορεί να ξεγελαστεί με ιδιαίτερη ευκολία για όσους γνωρίζουν το πώς.
Μπορεί να γυρίσει το ποτάμι πίσω;
Εργαλεία όπως το ChatGPT, το Perplexity.AI, το Google Gemini και πλήθος άλλων χρησιμοποιούνται από εκατομμύρια χρήστες παγκοσμίως δωρεάν.
Aκαδημαϊκά εργαλεία όπως το Grammarly χρησιμοποιούν πλέον AI, όπως και δημοφιλείς μηχανές αναζήτησης όπως η Google και το Bing της Microsoft.
Το να αρνείσαι τα νέα δεδομένα δεν αναιρεί την πραγματικότητα, αλλά μόνο τον βαθμό επαφής που έχεις με αυτήν.
Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε και μια άλλη όψη του νομίσματος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Khan Academy, που κυκλοφόρησε πρόσφατα μια δωρεάν εφαρμογή διδασκαλίας με τεχνητή νοημοσύνη, το Khanmigo, για την παροχή ατομικής διδασκαλίας και βοήθειας για το σπίτι σε μαθητές που διαφορετικά δεν θα είχαν πρόσβαση σε ζωντανό καθηγητή, παρέχοντας εκπαιδευτική ισότητα σε μαθητές με χαμηλό εισόδημα.
Το Εργαστήριο ΤΠΕ Ήρων με δωρεάν σεμινάρια και διαλέξεις που παρέχει μέσα από το κανάλι του στο YouTube και σε διάφορα social media, δίνει τη δυνατότητα σε δεκάδες χιλιάδες να έρθουν σε επαφή με τις τεχνολογίες AI και τις Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας ευρύτερα.
Η αλλαγή δεν είναι ποτέ εύκολη
Η τεχνητή νοημοσύνη θα αλλάξει σχεδόν σίγουρα τον τρόπο με τον οποίο φαίνεται η εκπαίδευση στην τάξη, όπως ακριβώς έκαναν οι υπολογιστές και το Διαδίκτυο πριν από δεκαετίες. Οι εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων πρέπει να αναπτύξουν μια νοοτροπία ανάπτυξης και να αφήσουν τους μαθητές να αναλάβουν ηγετικό ρόλο στην εφαρμογή της.
Δεν το θέτω σε επίπεδο εκδημοκρατισμού της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Το θέτω στη ρεαλιστική βάση ότι οι τεχνολογίες αυτές καλπάζουν, η χρήση και εκμάθησή τους ειδικά από τις νεότερες ηλικίες είναι δεδομένη, και άρα το μόνο που μας απομένει είναι να ενστερνιστούμε την ιδέα της αλλαγής, να αποδεχθούμε τις προκλήσεις της και μόνο τότε θα είμαστε σε θέση να συνδιαμορφώσουμε με τις νέες γενιές το εκπαιδευτικό μοντέλο του αύριο.
Βλέπετε, έχουμε όλοι στον χώρο της εκπαίδευσης συνηθίσει την ιδέα ότι εμείς είμαστε το πρόσωπο από το οποίο θα αναζητήσουν, μαθητές και φοιτητές, τόσο γνώσεις όσο και γνώση. Αν όμως τους διδάξουμε και τους καθοδηγήσουμε σε μια σωστή και υπεύθυνη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης, δεν τους παρέχουμε μια δεξιότητα που θα τους βοηθήσει σε όλη τους τη ζωή;
Οι μαθητές πρέπει να είναι μέρος της συζήτησης για να κατανοήσουν πού βρίσκονται τα όρια. Για παράδειγμα, πότε η χρήση ενός εργαλείου γίνεται για καταιγισμό ιδεών και συλλογή πληροφοριών και πότε περνά στο άλλο άκρο, αυτό της ακαδημαϊκής ανεντιμότητας.
Η τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορεί και δεν θα αντικαταστήσει τους ανθρώπους από τον χώρο της εκπαίδευσης. Δεν είναι μόνο γιατί οι μαθητές θα χρειάζονται πάντα ενήλικες οδηγούς για να τους βοηθήσουν να χρησιμοποιούν την ΤΝ με ασφάλεια και υπευθυνότητα.
Είναι γιατί, όπως είπε και ο Καστοριάδης, εάν κάποιος κάτι μαθαίνει μέσα στο σχολείο, είναι διότι, διαδοχικά, έναν καθηγητή σε κάποια τάξη -και στο πανεπιστήμιο ακόμη- τον ερωτεύεται και τον ερωτεύεται.
Το πως οι γνώσεις μετατρέπονται σε γνώση είναι μια βαθιά πολυσυζητημένη εσωτερική διαδικασία και δεν κρίνω σκόπιμο να επεκταθώ σε αυτό το ερώτημα. Η όποια απάντηση όμως περιλαμβάνει πρωταρχικά και αναντικατάστατα τον άνθρωπο.
Δεν μπορούμε όμως και δεν πρέπει να αφαιρέσουμε την τεχνητή νοημοσύνη και τα εργαλεία της. Όπως έλεγε και ο Πλάτωνας, ακόμα και οι τοίχοι της πόλης εκπαιδεύουν τους ανθρώπους και νομίζω ότι αυτό είναι μια αλήθεια που δεν μπορεί να αγνοηθεί παρά τις όποιες δικαιολογημένες επιφυλάξεις υπάρχουν.
Μια βραχεία φιλοσοφική παρέκβαση είναι εδώ θεωρώ αναγκαία. Η τεχνητή νοημοσύνη είναι μια vis formandi, μια δύναμη μορφώσεως ή μορφοποίησης που δεν είναι προκαθορισμένη και ο καθορισμός της εναπόκειται σε όλους εμάς. Είναι όμως κάτι που δεν χωρά την παραμικρή αναβολή, γιατί αν δεν κάνουμε τις σωστές επιλογές σήμερα, αναπόφευκτα θα χρεωθούμε τις συνέπειες ενός πολύ κοντινού αύριο.
Θανάσης Δαβαλάς
Ακαδημαϊκά υπεύθυνος των προγραμμάτων του Πανεπιστημίου Αιγαίου MicroMaster AI for Leaders και ChatGPT Diploma