NewsEdit Αυξητικές τάσεις και μικρή διαθεσιμότητα οικονομικών φοιτητικών κατοικιών – Έλλειψη ενός ολοκληρωμένου σχεδίου στεγαστικής πολιτικής
Του Θεμιστοκλή Μπάκα*
Τα τελευταία χρόνια η αναζήτηση ποιοτικού ακινήτου αποτελεί μια δύσκολη διαδικασία μετά την ραγδαία αύξηση των ζητούμενων τιμών μίσθωσης, την αυξανόμενη δυναμική του κλάδου της βραχυχρόνιας μίσθωσης λόγω τουρισμού και την μη ύπαρξη ενός ολοκληρωμένου σχεδίου στεγαστικής πολιτικής.
Ο χάρτης της φοιτητικής κατοικίας έχει αλλάξει την τελευταία επταετία. Περιοχές που άλλοτε χαρακτηρίζονταν «φοιτητικές», πλέον αποτελούν το προπύργιο του κλάδου της βραχυχρόνιας μίσθωσης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το Κουκάκι, ο Νέος Κόσμος, αλλά και πολλές περιοχές του Ιστορικού κέντρου τόσο της Αθήνας, όσο και της Θεσσαλονίκης.
Σχεδόν κάθε χρόνο, αναφέρουμε ότι η εύρεση φοιτητικής κατοικίας με προσιτό ενοίκιο αποτελεί «τζόκερ». Η φετινή χρονιά, αποτελεί τη δυσκολότερη χρονιά από το σύνολο των προηγούμενων πέντε ετών. Ο προϋπολογισμός των 300€/μήνα ως έξοδο για το μίσθωμα φοιτητικής κατοικίας, δεν αποτελεί απλά «Όνειρο Θερινής Νυκτός», δεν υπάρχουν διαθέσιμα ακίνητα με ζητούμενο μίσθωμα 300€/μήνα, ακόμη και σε περιοχές των Δυτικών Προαστίων ή/και του Πειραιά που τα προηγούμενα χρόνια αναφέραμε ότι καταγράφουν μια μικρή διαθεσιμότητα.
Τα ελάχιστα διαθέσιμα προς μίσθωση ακίνητα με ζητούμενο μίσθωμα έως 300€-350€, είναι κυρίως ακίνητα ισόγεια, ημιυπόγεια ή/και σε ημιώροφούς σε περιοχές του κέντρου της Αθήνας. Περιοχές όπως, Πλατεία Αττικής, Πλατεία Αμερικής, Αγίου Κωνσταντίνου, Πλατεία Βικτωρίας, Πατήσια, Κολωνός και Βοτανικός.
Σύμφωνα με την διαθεσιμότητα κατοικιών κατάλληλα για φοιτητές που προκύπτει από ιστοσελίδες ακινήτων, καταγράφεται αύξηση των διαθέσιμων ακινήτων στα υψηλότερα μισθώματα και συρρίκνωση στα οικονομικότερα. Η αύξηση της διαθεσιμότητας φοιτητικών κατοικιών στα υψηλότερα ζητούμενα μισθώματα, «αντανακλά» μια μεσοσταθμική αύξηση των ζητούμενων τιμών που αγγίζει ακόμη και το 10%-15% στα ανακαινισμένα και πλήρως εξοπλισμένα διαμερίσματα. Όσον αφορά, τις κατώτατες ζητούμενες τιμές μίσθωσης, καταγράφονται αυξητικές τάσεις της τάξεως του 8%-12% σε σχέση με πέρυσι.
Θα πρέπει να τονίσουμε ότι, η συσσωρευτική μεσοσταθμική αύξηση των ζητούμενων τιμών μίσθωσης κατοικιών κατάλληλες για νέους ή/και φοιτητές, κατοικίες έως 50τμ – άνω του 1ου ορόφου, αγγίζει ακόμη και το 75% στις φοιτητικές περιοχές της Αθήνας σε σχέση με το 2017. Στην Πάτρα, η δεύτερη πόλη των μεγάλων αυξήσεων, καταγράφεται αύξηση των ενοικίων που αγγίζει το 63% για το ίδιο χρονικό διάστημα, ενώ στην Θεσσαλονίκη το 53%-55%.
Είναι λυπηρό, εν έτη 2024, η δυνατότητα καταβολής του φοιτητικού ενοικίου από την οικογένεια του φοιτητή, να αποτελεί τον βασικό παράγοντα επιλογής της πανεπιστημιακής σχολής. Δηλαδή, αν οι γονείς τελικά μπορούν να πληρώσουν το ενοίκιο της φοιτητικής κατοικίας. Η φετινή χρονιά, θα αποτελέσει την 6η-7η χρονιά που μεγάλο μέρος των νέων φοιτητών θα επιλέξουν την πανεπιστημιακή σχολή με βασικό κριτήριο αν βρίσκεται πλησίον της οικογενειακής κατοικίας. Γεγονός που επιβεβαιώνεται από τα δεδομένα της Eurostat, όπου κατατάσσει την χώρας μας 2η στη λίστα των χωρών της Ε.Ε, που το 72% των νέων της ηλικιακής ομάδας 18-34 ετών διαμένουν στο «παιδικό» τους δωμάτιο.
Αν και η κυβέρνηση είχε εξαγγείλει στην ΔΕΘ το 2022, την δημιουργία 8.153 νέων φοιτητικών κλινών στα Πανεπιστήμια Κρήτης, Θεσσαλίας, Δυτικής Μακεδονίας, Θράκης και Δυτικής Αττικής, μέχρι και σήμερα – σύμφωνα με τα δημοσιεύματα, μόνο στην Κρήτη θα παραδοθούν κάποιες νέες φοιτητικές κλίνες. Στα υπόλοιπα Πανεπιστήμια , δεν έχουν πραγματοποιηθεί ούτε καν οι διαγωνισμοί.
Τα δεδομένα είναι πιο «σκληρά» για τους νέους της Περιφέρειας που στην περιοχή τους δεν υπάρχουν πανεπιστημιακές σχολές και αποτελεί μονόδρομος η εγκατάστασή τους σε άλλη πόλη, αν επιθυμούν να σπουδάσουν.
Η χώρα μας, είναι πρωταθλήτρια στο κόστος στέγασης στο σύνολο των χωρών της Ε.Ε και δεν έχει καταφέρει να αποκτήσει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο στεγαστικής πολιτικής που θα διευκολύνει την πρόσβαση στην εύρεση κατοικίας κυρίως στου νέους ανθρώπους και ιδιαίτερα στους φοιτητές.
Αξίζει να επισημάνουμε για πολλοστή φορά ότι, το ενοίκιο που καταβάλλουν οι γονείς για τον φοιτητή που σπουδάζει εκτός της κύριας κατοικίας του – σε άλλη πόλη, δεν εκπίπτει από το φορολογητέο εισόδημα τους.
Αντιθέτως, αν δεχθούν οικονομική βοήθεια, μπορεί να βρεθούν αντιμέτωποι με έναν επιπλέον φορολογικό συντελεστή που αγγίζει ακόμη και το 40%.
Θα έπρεπε άμεσα, η πολιτεία να νομοθετήσει με κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια, να εκπίπτει από το φορολογητέο εισόδημα των γονέων το κόστος μίσθωσης της φοιτητικής κατοικίας. Ενώ, δεν θα πρέπει να αμελήσουμε το γεγονός ότι, ο κλάδος της βραχυχρόνιας μίσθωσης επιφέρει στο Ελληνικό Δημόσιο έσοδα, που αγγίζουν τα 700εκατ.€, έσοδα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εφαρμογή στεγαστικών πολιτικών – δημιουργία νέων φοιτητικών κλινών. Συγκεκριμένα, αν χρησιμοποιούσαμε τα δημοσιονομικά έσοδα ενός έτους από τον κλάδο της βραχυχρόνιας μίσθωσης, θα μπορούσαμε να κατασκευάσουμε 13.300 νέες φοιτητικές κλίνες των 35τμ στα μεγάλα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα της χώρας μας.
Η στεγαστική κρίση σε αριθμούς
1) Το 45,5% των πολιτών στη χώρα μας, ζουν σε νοικοκυριά με καθυστερήσεις σε στεγαστικά δάνεια, ενοίκια ή λογαριασμούς κοινής ωφελείας. Στη λίστα με τις χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά για το 2022, ακολουθεί η Βουλγαρία (19,9%), η Ρουμανία (18,4%), η Κροατία (15,7%) , όταν το μέσο όρο στην Ε.Ε είναι 9,2% σύμφωνα με την Eurostat. Αξίζει να αναφέρουμε ότι η αύξηση κατά 9,1 μονάδων σε σχέση με το 2021 (36,4%), αντιστοιχεί σε περίπου 910.000 περισσότερα άτομα .
2) Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για τις συνθήκες διαβίωσης των νοικοκυριών, οι δυσκολίες στην πληρωμή ενοικίου, δόσης δανείου, πάγιων λογαριασμών και καταναλωτικών δανείων ήταν η συνιστώσα στέρησης που παρουσίασε το 2023 τη μεγαλύτερη ετήσια αύξηση: 62,5%!
Πλέον στο σύνολο του πληθυσμού (φτωχοί και μη φτωχοί) σχεδόν ένα στα δύο νοικοκυριά (ποσοστό 47,3%) δυσκολεύεται να πληρώσει το νοίκι, τη δόση δανείου και τους λογαριασμούς, ενώ το 2022 το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 29,1%.
3) Τα φτωχότερα νοικοκυριά αντιμετωπίζουν φυσικά μεγαλύτερα προβλήματα, με το ποσοστό να φθάνει πλέον στο 79,1%. Δηλαδή 8 στα 10 νοικοκυριά δηλώνουν οικονομική αδυναμία να αντεπεξέλθουν στις πληρωμές ενοικίου, δόσεων δανείων και πάγιων λογαριασμών.
4) Το 74,2% των ενοικιαστών στη χώρα μας δαπανούν άνω του 40% του εισοδήματος για το κόστος στέγασης ,όταν το μέσο όρο στην Ευρώπη είναι 21,2% σύμφωνα με την Eurostat.
5) Το 71,9% των Ελλήνων 18-34 ετών ζουν στο παιδικό τους δωμάτιο, η χώρα μας κατέχει τη 2η θέση στο σύνολο των χωρών της Ε.Ε σύμφωνα με την Eurostat.
6) Οι Έλληνες σύμφωνα με την Eurostat είχαν τον πέμπτο χαμηλότερο διαθέσιμο εισόδημα (9.520€) το 2022 στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά τη Βουλγαρία, τη Σλοβακία, τη Ρουμανία και την Ουγγαρία.
7) Tο 26,3% των Ελλήνων βρίσκεται στο όριο της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ.
8) To 76,9% των ενοικιαστών, εφόσον πληρώσουν τα έξοδα του σπιτιού, κάνει περικοπές στα βασικά αγαθά ή λαμβάνει οικονομική βοήθεια από τρίτους
9) Στο 72,8% η ιδιοκατοίκηση στην Ελλάδα, καταγράφοντας μείωση κατά 2,6 ποσοστιαίες μονάδες το χρονικό διάστημα 2019-2022. Η μείωση αυτή αντιστοιχεί σε 102.695 κατοικίες (3.949.900 το στεγαστικό απόθεμα το 2019 – Eurostat). Στη χώρα μας δεν έχει καταγραφεί μικρότερο ποσοστό ιδιοκατοίκησης από το 2005 έως και σήμερα, ακόμη και από τα δύσκολα χρόνια των μνημονίων.
10) Σύμφωνα με έρευνα της ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ , η οικονομική κατάσταση της πλειονότητας των νοικοκυριών επιδεινώθηκε σημαντικά το 2023, εξαιτίας των ανατιμήσεων. Το 30,7% των νοικοκυριών δήλωσε πως το εισόδημά του μειώθηκε, με τον μέσο όρο της μείωσης στο 24,7%. Για το 60,6% των νοικοκυριών το εισόδημα δεν επαρκεί και περιορίζει τις δαπάνες του. Επτά στα 10 νοικοκυριά επηρεάζεται σημαντικά από τις αυξήσεις στα τρόφιμα. Στο σύνολο των νοικοκυριών το μηνιαίο εισόδημα επαρκεί μεσοσταθμικά για 23 ημέρες, ενώ για τα νοικοκυριά των οποίων το εισόδημα τελειώνει πριν από το τέλος του μήνα (60,7%), αυτό επαρκεί μεσοσταθμικάγια 19 ημέρες
Άμεση ανάγκη εντός ολοκληρωμένου σχεδίου στεγαστικής πολιτικής
Η Ελλάδα άργησε να εφαρμόσει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο στεγαστικής πολιτικής, τη στιγμή που πολλές χώρες της Ευρώπης εφαρμόζουν διευρυμένες πολιτικές στέγασης δημιουργώντας κοινωνικές κατοικίες εδώ και δεκαετίες, ενώ, λόγω των συνθηκών που διαμορφώθηκαν ιδιαίτερα από το 2018-2019, έχουν προβεί σε υιοθέτηση νέων μέτρων με στόχο την αναχαίτιση του κόστους στέγασης.
Απαιτείται να λάβουμε σοβαρά υπόψη και να κατανοήσουμε ότι το προσαυξημένο κόστος στέγασης δεν αφορά πλέον αποκλειστικά τα κατώτερα οικονομικά στρώματα που βρίσκονται κοντά στον κίνδυνο φτώχειας ή/τα ευάλωτα οικονομικά νοικοκυριά ή μόνο τους νέους ηλικιακά, πλήττει και άτομα των οποίων τα εισοδήματα είναι, αφενός υψηλότερα, αφετέρου όμως, πολύ χαμηλά για να μπορούν να στεγαστούν υπό τις συνθήκες της ιδιωτικής αγοράς.
Οι οικονομικές προκλήσεις στη παγκόσμια κοινότητα καθώς και στη χώρα μας βρίσκονται προ των πυλών και απαιτούνται άμεσα διευρυμένες πολιτικές στέγασης, πολιτικές με διεύρυνση των δικαιούχων, με στόχο την αναχαίτηση του κόστους την επόμενη ημέρα και τη προσβασιμότητα σε αγορά κατοικίας, αλλά, παράλληλα και πολιτικές με υλοποίηση 2-3 ετών, που θα στοχεύουν στην εξάλειψη ιδίων δεδομένων στο μέλλον, καθώς και μέτρα που θα «προστατεύουν» την ιδιοκτησία υπό συνθήκες μη υγιούς οικονομικού περιβάλλοντος.
Η δημιουργία μέτρων φθηνού δανεισμού ή/και επιδότησης ανακαίνισης κλειστών ακινήτων και μάλιστα μικρής κλίμακας με βάση την ανάγκη του σήμερα, δεν μπορούν να αποτελούν την ναυαρχίδα στεγαστικών πολιτικών μιας χώρας που είναι πρωταθλήτρια του κόστους στέγασης για 6 συναπτά έτη, αλλά, ένα από τα πολλά μέτρα ενός ολοκληρωμένου σχεδίου στεγαστικής πολιτικής – κάτι που δεν ισχύει στη χώρα μας.
Μη ξεχνάμε ότι η χώρα μας είναι από τις λίγες χώρες της Ε.Ε που δεν διαθέτει κοινωνικές κατοικίες (όχι εργατικές).Η κοινωνική κατοικία αντιπροσωπεύει μορφές παρεμβάσεων- κατασκευή, ρυθμιστικά μέτρα κλπ., της εθνικής κυβέρνησης ή/και των τοπικών αρχών στην αγορά κατοικίας προκειμένου να εξασφαλιστεί η πρόσβαση όλων.
Η παροχή της στέγης αποτελεί υποχρέωση της πολιτείας και υπάγεται στον τομέα της κρατικής κοινωνικής πολιτικής.
*Πρόεδρος Πανελλαδικού Δικτύου E-Real Estates