NewsEdit Γράφει ο Νίκος Χαραλαμπίδης, Γενικός Διευθυντής στο ελληνικό γραφείο της Greenpeace
Πέρασε ένα καλοκαίρι εφάμιλλο του περσινού. Κόντρα σε κάθε πρόβλεψη και στατιστική, το καλοκαίρι 2024 αποδείχθηκε εξίσου θερμό με αυτό του 2023 που είχε χαρακτηριστεί, με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, το πιο θερμό στην ιστορία μας. Επιστήμονες και ειδικοί ανησυχούν καθώς βλέπουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής να γίνονται πιο αισθητές από τις προβλέψεις, τα ακραία φαινόμενα να γίνονται πιο συχνά και πιο ισχυρά από τις προηγούμενες προβλέψεις. Αυτό που τριγυρίζει στο μυαλό όλων μας και δεν τολμάμε να αρθρώσουμε είναι το ερώτημα «ποια θα είναι η συνέχεια;» σε συνδυασμό με το «τι μπορούμε να κάνουμε;»
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Παρά το γεγονός ότι η κλιματική αλλαγή φαίνεται να ταράζει την μακαριότητά μας, δεν πέφτουμε από τα σύννεφα. Η φυσική εξήγηση του φαινομένου είναι απλή. Η χρήση ορυκτών καυσίμων, από τη βιομηχανική επανάσταση και μετά, απελευθερώνει μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα που επιταχύνουν/ ενισχύουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου (ανθρωπογενής επιταχυνόμενη κλιματική αλλαγή) και προκαλούν αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη. Αυτή συμβαίνει τόσο γρήγορα που τα οικοσυστήματα δεν προλαβαίνουν να προσαρμοστούν, με αποτέλεσμα να υποβαθμίζονται, να καταρρέουν και οι λεγόμενες «οικοσυστημικές υπηρεσίες» οι οποίες περιλαμβάνουν καθαρό αέρα, ικανή ποσότητα και ποιότητα νερού, επάρκεια τροφίμων, προστασία από ακραία καιρικά φαινόμενα, να φθίνουν και να υποβαθμίζονται. Αυτό ακριβώς βιώνουμε σήμερα! Όχι κάπου αλλού και στο μέλλον, αλλά εδώ και τώρα!
Η Ανατολική Μεσόγειος, η Ελλάδα, είναι μια από τις περιοχές του πλανήτη που χαρακτηρίζονται ‘hot spots” της κλιματικής αλλαγής όπου τα ακραία φαινόμενα και οι επιπτώσεις έρχονται νωρίτερα και είναι σημαντικά ισχυρότερα. Και αυτό, με δεδομένη τη συνεχιζόμενη εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρά, αναμένεται να επιδεινωθεί. Βλέπετε, ακόμα και – με κάποιο μαγικό τρόπο – να σταματήσουμε σήμερα όλες τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και λοιπών θερμοκηπιακών αερίων στην ατμόσφαιρα, δεν θα μπορέσουμε να εξαφανίσουμε τις τεράστιες ποσότητες που ήδη βρίσκονται εκεί και οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής θα συνεχιζουν να ειναι αισθητές και δραματικές.
Τελικά τι πρέπει να κάνουμε;
Ευτυχώς, η επιστήμη είναι σαφής. Εδώ και πολλά χρόνια ζητά την πλήρη απανθρακοποίηση της οικονομίας. Ξεκινώντας από τον τομέα παραγωγής ενέργειας ο οποίος κυριαρχείται από τα ορυκτά καύσιμα, συνεχίζοντας με τις μεταφορές, τον αγροδιατροφικό τομέα, τον κτιριακό τομέα (τα σπίτια και τα γραφεία μας), τη βιομηχανία κοκ. Οι επιταγές της επιστήμης είναι γνωστές και σαφείς. Σε αντίθετη περίπτωση, η άνοδος της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη μας θα ξεπεράσει το όριο των 1,5 oC και θα μπούμε σε μια ζώνη απρόβλεπτων καιρικών φαινομένων με πολύ επώδυνες συνέπειες για την ανθρώπινη ζωή, την κοινωνία και την οικονομία. Σημειωτέον ότι ήδη η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη έχει ξεπεράσει τους 1,3 oC και… συνεχίζουμε καλπάζοντας. Αξίζει επίσης να σημειώσουμε ότι οι προσπάθειες για τη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου επικεντρώνονται επί το πλείστον στον ενεργειακό τομέα (και ειδικά στις ΑΠΕ) και τον εξηλεκτρισμό των μεταφορών ενώ ελάχιστα έχουν γίνει, σε μεγάλη κλίμακα.
Όμως, εμείς, ως χώρα, τι κάνουμε;
Η χώρα μας, μέχρι στιγμής, προωθεί τις ΑΠΕ με έλλειψη σχεδιασμού και διαβούλευσης με την κοινωνία με αποτέλεσμα πολλές τοπικές κοινωνίες να είναι «στα κάγκελα» με πολλά έργα ΑΠΕ που ανακοινώνονται, σχεδιάζονται και σπανιότερα υλοποιούνται στη χώρα μας. Η χώρα μας παρουσιάζει υψηλή διείσδυση φωτοβολταϊκών (ίσως την υψηλότερη στην Ευρώπη). Σήμερα, περίπου το 35% της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνουμε προέρχεται από τον αέρα και τον ήλιο! Η απουσία έργων/ μονάδων αποθήκευσης ενέργειας δυστυχώς οδηγεί στην απόρριψη σημαντικού μέρους της παραγόμενη καθαρής ηλεκτρικής ενέργειας! Συνεπώς, το ζητούμενο δεν είναι η επιθετική προώθηση των ΑΠΕ αλλά, παράλληλα, η μείωση της ζήτησης μέσα από δράσεις εξοικονόμησης και η δυνατότητα αποθήκευσης της ενέργειας.
Στον τομέα των μεταφορών, το ζητούμενο δεν είναι η αντικατάσταση των συμβατικών ιδιωτικών αυτοκινήτων με ηλεκτρικά αλλά η αντικατάσταση των συμβατικών ΙΧ με σύγχρονα και αξιόπιστα ηλεκτρικά μέσα συλλογικής μεταφοράς (τραίνα, τραμ, λεωφορεία και – τέλος – ΙΧ).
Στον αγροδιατροφικό τομέα, δεν έχουμε καν ξεκινήσει τη συζήτηση. Για την ώρα εξακολουθούμε… σαν να μη συμβαίνει τίποτα. Η περίπτωση του Θεσσαλικού κάμπου και η άρνηση να ξανασχεδιάσουμε τη γεωργία στα νέα κλιματικά δεδομένα είναι χαρακτηριστική, απογοητευτική και εξοργιστική. Οι «αρμόδιοι» φαίνεται να κινούνται ακόμα στην εποχή του «όλα τα κιλά, όλα τα λεφτά» και αποτιμούν την επιτυχία της δράσης τους με υποσχέσεις μεγάλων έργων που θα απορροφήσουν δισεκατομμύρια. Τα επόμενα πνιγμένα φαραωνικά έργα…
Στον κτιριακό τομέα, επιμένουμε σε δειλά ημίμετρα όπως το «εξοικονομώ», με μερική ενεργειακή αναβάθμιση περίπου 30.000 κατοικιών ετησίως, ενώ χρειάζονται περί τις 150.000 ριζικές ενεργειακές αναβαθμίσεις ετησίως αν θέλουμε να πετύχουμε τους εθνικούς στόχους μείωσης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου και να βοηθήσουμε τα νοικοκυριά να θωρακίσουν τις κατοικίες τους εξοικονομώντας ενέργεια. Δυστυχώς, το πιο πρόσφατο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) προβλέπει ότι για τα επόμενα 6 χρόνια μέχρι το 2030 θα αναβαθμίζονται 68.000 κτίρια/ετησίως ενώ μέχρι το 2050 προβλέπεται ότι θα έχουν αναβαθμιστεί συνολικά 1,59 εκ. κτίρια.
Παράλληλα, προωθούμε σχέδια για εξορύξεις αερίου (μην ξεχνάμε ότι είναι ορυκτό καύσιμο, υπεύθυνο για την κλιματική καταστροφή την οποία βιώνουμε), δημιουργούμε νέες εγκαταστάσεις υποδοχής αερίου, σχεδιάζουμε νέους αγωγούς, ονειρευόμαστε να γίνουμε κέντρο διανομής αερίου στην Ευρώπη ενώ θα έπρεπε να έχουμε δεσμευτικά σχέδια για την πλήρη απεξάρτηση από αυτό.
Ίσως η μεγαλύτερη έλλειψη, η εγκληματική απουσία, αφορά στην προστασία της βιοποικιλότητας. Κλαίμε για τα χαμένα δάση και αντί για δράσεις πρόληψης, επενδύουμε σε πυροσβεστικά αεροπλάνα (καταστολή). Αντί να προστατεύουμε τα παράκτια οικοσυστήματα (όπως υγρότοποι, αμμοθίνες, υποθαλάσσια λιβάδια Ποσειδωνίας), τα αντιμετωπίζουμε σαν εμπόδιο στην «ανάπτυξη» και τα προορίζουμε για τσιμέντωμα, νέες ξενοδοχειακές μονάδες, νέες ιχθυοκαλλιέργειες δίπλα στις ακτές… Όλα λάθος!
Τι κάνει η Greenpeace;
Η Greenpeace είναι ίσως η μόνη περιβαλλοντική οργάνωση στην Ελλάδα που εδώ και 30 συνεχή χρόνια, αδιάκοπα, αφενός αναδεικνύει το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής (όταν ακόμα οι επιπτώσεις δεν ήταν ορατές). Εχει επεξεργαστεί και δημοσιοποιήσει ολοκληρωμένες προτάσεις για την πλήρη απανθρακοποίηση της ελληνικής οικονομίας μέχρι το 2040. Αναλαμβάνει δράση και πιέζει τους αρμόδιους φορείς (δημόσιους και ιδιωτικούς) να αναλάβουν τις απαραίτητες δράσεις στον τομέα ευθύνης τους. Ενημερώνει τους πολίτες και δίνει πρακτικές πληροφορίες για το τι μπορεί να κάνει ο κάθε πολίτης ώστε να αποτελέσει μέρος της λύσης. Συμμετέχει σε επιτροπές ενεργειακού σχεδιασμού και πιέζει ώστε η χώρα μας να πετύχει την απαραίτητη και έγκαιρη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Δεδομένου ότι βρισκόμαστε στην πρώτη γραμμή των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, δεν μπορούμε ούτε να περιμένουμε ούτε να είμαστε ουραγοί στην απαραίτητη δράση.
Αποφασίστε κι εσείς να γίνετε μέρος της λύσης. Γίνετε μέρος της προσπάθειας της Greenpeace. Έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε και πολύ λίγο χρόνο. Σε αυτή την προσπάθεια επιβίωσης της ανθρωπότητας δεν περισσεύει κανείς.
Σε αντίθετη περίπτωση φοβάμαι ότι το φετινό καλοκαίρι θα μοιάζει με …γιορτή, μπροστά σε αυτά που έρχονται!