NewsEdit «Οταν μπήκαν τα τουρκικά στρατεύματα μέσα στη Σμύρνη και άρχισαν και σκοτώναν και λεηλατούσαν, στα Ταμπάχανα επαρουσιάσθη μια πυρκαγιά. Ετρεξαν οι αντλίες να την σβήσουν αλλά, δυστυχώς, αντί να τη σβήσουν την άναβαν περισσότερο· έριχναν πετρέλαια και βενζίνες.
»Η φωτιά προχωρούσε. Ο κόσμος, που ήταν χωμένος μέσα στα σπίτια, εξαναγκάστηκε και βγήκε στους δρόμους και τραβήξαν όλοι στην παραλία. Στο λεγόμενο Κορδόνι συγκεντρώθηκε όλος ο πληθυσμός. Και εκεί έφταξε η φωτιά.
»Από τη μια μεριά και την άλλη του δρόμου είχαν βάλει φωτιές. Οταν έφταξε η φωτιά κι εκεί, ο κόσμος προσπαθούσε να βγει όξω από την πόλη, πηγαίνοντας στην φρουρά κοντά. Οι φρουροί τούς σκοτώναν και δεν τους άφηναν να σπάσουν την ζώνη, να βγούνε όξω και να φύγουν από κει.
»Από την άλλη μεριά ήταν η φωτιά, δεν μπορούσαν να περάσουν, να φύγουν. Τότε όσοι ξέραν μπάνιο πέφταν στην θάλασσα. Αν τους βλέπαν οι Τούρκοι, τους σκότωναν μέσα εκεί. Εάν δεν τους βλέπαν, έφταναν στα συμμαχικά πολεμικά καράβια που ήταν αραγμένα και υποστήριζαν τους Ελληνες. Τους άφηναν και σκαρφάλωναν απάνω στα καράβια και μόλις μπαίναν μέσα, τους ξανάριχναν στη θάλασσα. Αλλοι πνιγόντουσαν κι άλλοι έβγαιναν πάλι όξω. Οι Αγγλοι, οι Γάλλοι και Ιταλοί καθόντουσαν στα καφενεία και γλεντούσαν» («Η έξοδος», τόμ. Α΄, Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, 2016, σ. 11-12).
Αυτή είναι η μαρτυρία του Παν. Μαρσέλου για όσα έγιναν στην προκυμαία της Σμύρνης.
Η Σμύρνη κάηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 1922 (με το παλαιό ημερολόγιο), ή στις 27 Σεπτεμβρίου 1922 (με το νέο ημερολόγιο), κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Καταστροφής.
Η πυρκαγιά διήρκεσε μέχρι τις 17 Σεπτεμβρίου και προκάλεσε μεγάλες απώλειες σε ανθρώπινες ζωές και περιουσίες, ιδιαίτερα στην ελληνική και την αρμενική συνοικία της πόλης.
Ιστορικό Πλαίσιο
Η καταστροφή της Σμύρνης συνέβη λίγο μετά την ήττα του ελληνικού στρατού από τον τουρκικό στρατό, υπό τον Κεμάλ Ατατούρκ, κατά τη Μικρασιατική Εκστρατεία. Μετά την υποχώρηση των ελληνικών στρατευμάτων, οι τουρκικές δυνάμεις εισήλθαν στη Σμύρνη στις 9 Σεπτεμβρίου 1922. Παρά τις διαβεβαιώσεις ότι η πόλη θα ήταν ασφαλής, η κατάσταση σύντομα ξέφυγε από τον έλεγχο.
Το Χρονικό της Πυρκαγιάς
Σύμφωνα με μαρτυρίες, η φωτιά ξεκίνησε στις 13 Σεπτεμβρίου από την αρμενική συνοικία. Γρήγορα εξαπλώθηκε, καταστρέφοντας το μεγαλύτερο μέρος της χριστιανικής συνοικίας της Σμύρνης, ενώ η τουρκική συνοικία παρέμεινε άθικτη. Πολλοί Έλληνες και Αρμένιοι σκοτώθηκαν κατά την προσπάθεια διαφυγής τους, ενώ χιλιάδες άλλοι εγκλωβίστηκαν στο λιμάνι, αναζητώντας καταφύγιο και ελπίζοντας να διασωθούν από ξένα πλοία.
Διεθνής Αντίδραση
Παρά την παρουσία διεθνών δυνάμεων (κυρίως από τη Γαλλία, τη Βρετανία και τις ΗΠΑ), οι προσπάθειες διάσωσης ήταν περιορισμένες. Πολλοί κάτοικοι της Σμύρνης έμειναν αβοήθητοι, με ορισμένα πλοία να αποφεύγουν να παρέμβουν λόγω της πολιτικής ουδετερότητας.
Η καταστροφή της Σμύρνης δεν ήταν απλώς το τέλος μιας πόλης, αλλά και το τέλος του ελληνισμού της Μικράς Ασίας, μιας περιοχής με έντονη παρουσία Ελλήνων για περισσότερους από δύο χιλιετίες. Η συνθήκη της Λωζάνης το 1923 επικύρωσε την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, αναγκάζοντας εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους για πάντα.
Η μνήμη των γεγονότων παραμένει ζωντανή στις καρδιές των απογόνων των προσφύγων, οι οποίοι, παρά τον πόνο και την απώλεια, μετέφεραν τις παραδόσεις, την κουλτούρα και τις αναμνήσεις τους στην Ελλάδα. Η καταστροφή της Σμύρνης αποτελεί μέχρι και σήμερα μια πηγή θλίψης αλλά και υπερηφάνειας για τον πλούτο του πολιτισμού που χάθηκε, αλλά ποτέ δεν ξεχάστηκε.