Έλλη Πετρίδη Τα όσα συμβαίνουν το τελευταίο χρονικό διάστημα στο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ ιδιαίτερα μετά την άρση εμπιστοσύνης από την Κεντρική Επιτροπή και την απομάκρυνση του Στέφανου Κασσελάκη από την ηγεσία του κόμματος έχει πυροδοτήσει μία σειρά επιμέρους αντιπαραθέσεων σε σχέση με το καταστατικό και την ερμηνεία του. Αντιπαραθέσεις για το εάν η άρση εμπιστοσύνης σημαίνει ή όχι την έκπτωση από το αξίωμα του προέδρου αλλά και το ποιος έχει την ευθύνη για τα οικονομικά του κόμματος.
Η σχετική συζήτηση “φούντωσε” μετά την ανάρτηση του συνταγματολόγου, καθηγητή Δημοσίου Δικαίου Ξενοφώντα Κοντιάδη σύμφωνα με τον οποίο “η άρση της εμπιστοσύνης δεν προκύπτει από το καταστατικό ότι συνεπάγεται έκπτωση του προέδρου”. Από την πλευρά του, ο καθηγητής Νομικής και Πολιτικής Φιλοσοφίας Κώστας Δουζίνας αντιτείνει πως ερμηνεία αυτή είναι εσφαλμένη διότι, όπως έγραψε “η άρση εμπιστοσύνης σε θεσμικό παράγοντα (Πρωθυπουργό, Υπουργό, Δήμαρχο κλπ) από το σώμα στο οποίο λογοδοτεί σημαίνει την αυτόματη έκπτωση του οποιαδήποτε ερμηνευτική μέθοδο υιοθετήσουμε. Διαφορετικά έχουμε την παράδοξη λύση ότι ένας πρόεδρος παραμένει στην θέση του παρ΄ ότι έχει εκδιωχθεί από το μόνο κυρίαρχο σώμα“.
Ενδιαφέρον όμως έχει και η ανάρτηση/παρέμβαση του πρώην στενού συνεργάτη του Στέφανου Κασσελάκη, Μάρκου Χατζησάββα στο facebook ο οποίος ουσιαστικά “αδειάζει” τις νομικές ή συνταγματικές ερμηνείες του καταστατικού λέγοντας μεταξύ άλλων:
“Αν είναι να νομιμοποιούμε συνταγματολόγους (και μάλιστα άλλου κόμματος) για να γνωμοδοτήσουν για τη σωστή τήρηση του καταστατικού μας, ε τότε να φωνάξουμε και τον Στουρνάρα ή τον Πιτσιλή να μας πουν πως να δίνουμε τη συνδρομή μας… Όσο και να μας «συμφέρει» δεν ρίχνουμε νερό στον μύλο της απολιτικής… Αν δεν μας αρέσουν οι κανόνες αυτού του κόμματος, ή αλλάζουμε τους κανόνες σε συνέδριο ή αλλάζουμε κόμμα! Με εσωκομματικούς κανόνες εκλέγουμε ηγεσίες και με εσωκομματικούς κανόνες τις καθαιρούμε. Αν μια ηγεσία τους αγνοεί… το μόνο που αποδεικνύει είναι ότι δεν κατάλαβε ποιου ηγείται…“
Η όλη συζήτηση έχει ως επίκεντρο το άρθρο 20 του Καταστατικού του ΣΥΡΙΖΑ το οποίο αναφέρει: «Ο/Η πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ εκπροσωπεί δημόσια το κόμμα και είναι πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Ομάδας, εάν είναι βουλευτής. Σε περίπτωση που ο/η πρόεδρος του κόμματος δεν είναι βουλευτής, η Κοινοβουλευτική Ομάδα εκλέγει τον/την πρόεδρό της. Η απόφαση αυτή της Κ.Ο. χρειάζεται την επικύρωση της Κεντρικής Επιτροπής. Ο/Η πρόεδρος λειτουργεί στο πλαίσιο των αποφάσεων της Κεντρικής Επιτροπής. Σε περίπτωση άρσης της εμπιστοσύνης της Κεντρικής Επιτροπής από το 50% +1 των μελών της προς τον πρόεδρο συγκαλείται έκτακτο συνέδριο».
Αυτή είναι, ουσιαστικά, η μόνη αναφορά στο αξίωμα του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ χωρίς να προβλέπει με λεπτομέρειες ή έστω αδρά το τι γίνεται εάν το κόμμα μείνει “ακέφαλο” και το ποιος αναπληρώνει τα καθήκοντα του προέδρου για ένα μεταβατικό στάδιο και μέχρι τη διεξαγωγή του έκτακτου συνεδρίου.
Το AnatropiNews αναζήτησε στα καταστατικά τόσο της Νέας Δημοκρατίας όσο και του ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής το τι προβλέπουν σε ανάλογες περιπτώσεις.
Ξεκινώντας από το καταστατικό του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ βλέπουμε ότι υπάρχουν 57 διάσπαρτες αναφορές σε αυτό με κυριότερες εκείνη του άρθρου 22 (Τακτικό Συνέδριο) όπου αναφέρεται ο τρόπος εκλογής του (“Η εκλογή προέδρου γίνεται από τη βάση κάθε τέσσερα χρόνια. Το Τακτικό Συνέδριο εκλέγει την Κεντρική Πολιτική Επιτροπή“) και του άρθρου 28 το οποίο αναφέρει:
Άρθρο 28 Πρόεδρος
- Ο/Η Πρόεδρος του Κινήματος Αλλαγής εκλέγεται άμεσα από τη βάση τουλάχιστον κάθε τέσσερα χρόνια από το σύνολο των μελών και φίλων του φορέα. Στη διαδικασία εκλογής προέδρου, για την ανάδειξη υποψηφιοτήτων απαιτούνται υπογραφές από το 15% των μελών της Κεντρικής Πολιτικής Επιτροπής ή 5.000 υπογραφές του συνόλου των μελών (κάθε μέλος της Κεντρικής Πολιτικής Επιτροπής ή κάθε απλό μέλος υπογράφει για έναν μόνο υποψήφιο).
- Τη διαδικασία εκλογής Προέδρου από τη βάση αναλαμβάνει η Επιτροπή Δεοντολογίας, Εφαρμογής Καταστατικού και Πιστοποίησης (ΕΔΕΚΑΠ). Κατά τη διεξαγωγή των εκλογών, η επιτροπή αυτή διευρύνεται με τους εκπροσώπους των υποψηφίων Προέδρων.
- Για την εκλογή Προέδρου απαιτείται κατά την πρώτη ψηφοφορία το 50% + 1 των εγκύρων ψηφοδελτίων. Στα έγκυρα ψηφοδέλτια υπολογίζονται και τα λευκά. Σε περίπτωση μη εκλογής Προέδρου κατά την πρώτη ψηφοφορία, η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται μεταξύ των δύο πρώτων. Στην περίπτωση αυτή εκλέγεται Πρόεδρος ο πρώτος/η πρώτη σε ψήφους.
- Σε περίπτωση που οι υποψήφιοι είναι μόνο δύο, γίνεται μία μόνο ψηφοφορία και ο πρώτος/πρώτη σε ψήφους εκλέγεται Πρόεδρος. Σε περίπτωση που υποψήφιος/α είναι μόνο ένας/μία, εκλέγεται εφόσον λάβει το 50% + 1 των έγκυρων ψηφοδελτίων.
- Ο/Η Πρόεδρος εκφράζει και εκπροσωπεί δημόσια τον φορέα στο εσωτερικό και στο εξωτερικό και είναι Πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Ομάδας, εφόσον είναι βουλευτής. Ο/Η Πρόεδρος λειτουργεί στο πλαίσιο των ιδεολογικών και πολιτικών κατευθύνσεων και των αποφάσεων του Συνεδρίου και της Κεντρικής Πολιτικής Επιτροπής. Ο πρόεδρος συγκαλεί και προεδρεύει του Πολιτικού Συμβουλίου, της Κεντρικής Επιτροπής και των οργάνων του κόμματος.
- Ο/Η Πρόεδρος έχει την αποκλειστική αρμοδιότητα να υποβάλλει αρμοδίως τις προβλεπόμενες δηλώσεις/αιτήσεις για συμμετοχή του Φορέα στις εκλογές για ανάδειξη Ελληνικού ή Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Όπως και με το καταστατικό του ΣΥΡΙΖΑ έτσι και σε εκείνο του ΠΑΣΟΚ δεν υπάρχει “οδικός χάρτης” για το ποιές διαδικασίες θα ακολουθούνται σε περίπτωση παραίτησης ή απομάκρυνσης του προέδρου και του ποιος/ποιοι το αναπληρώνουν μέχρι την εκλογή νέου.
Αντίθετα, το καταστατικό της Νέας Δημοκρατίας προβλέπει μέχρι και την παραμικρή λεπτομερεία το τι γίνεται, βήμα-βήμα, σε μία τέτοια περίπτωση. Ειδικότερα το άρθρο 15 (Θητεία του προέδρου) αναφέρει:
- Η θητεία του Προέδρου είναι πενταετής και αρχίζει από την ημέρα της εκλογής του. Παρατείνεται αυτοδικαίως εφόσον κατέχει το αξίωμα του Πρωθυπουργού ή το Κόμμα συμμετέχει σε Κυβέρνηση συνεργασίας, κατά την διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, καθώς και κατά το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί από την διενέργεια βουλευτικών εκλογών μέχρις ότου η Κυβέρνηση που σχηματίστηκε λάβει ψήφο εμπιστοσύνης της Βουλής.
- Η θητεία του Προέδρου μπορεί να λήξει πρόωρα με παραίτησή του ή με υπερψήφιση της πρότασης αμφισβήτησής του.
- Αν ο Πρόεδρος εκλείψει με οποιοδήποτε τρόπο, ενεργοποιείται η διαδικασία του άρθρου 17. Ο απερχόμενος Πρόεδρος συνεχίζει να ασκεί τα καθήκοντά του μέχρι την εκλογή νέου Προέδρου. Αν αυτό δεν είναι δυνατό, καθήκοντα Προέδρου ασκεί προσωρινά ο αρχαιότερος Αντιπρόεδρος και αν οι Αντιπρόεδροι διορίστηκαν ταυτόχρονα, ο Αντιπρόεδρος που έχει την μεγαλύτερη σε συνολική διάρκεια κοινοβουλευτική θητεία. Αν κωλύονται ή δεν υπάρχουν Αντιπρόεδροι, καθήκοντα Προέδρου ασκεί ο Γραμματέας της Πολιτικής Επιτροπής, εφόσον είναι βουλευτής του Εθνικού Κοινοβουλίου. Αν και αυτός κωλύεται, καθήκοντα Προέδρου ασκεί ο Γραμματέας της Κοινοβουλευτικής Ομάδας. Αν και αυτός κωλύεται, καθήκοντα Προέδρου ασκεί ο μη κωλυόμενος βουλευτής του Εθνικού Κοινοβουλίου με τη μεγαλύτερη σε συνολική διάρκεια κοινοβουλευτική θητεία.
Αυτός που ασκεί καθήκοντα Προέδρου δεν μπορεί να είναι υποψήφιος κατά την επικείμενη εκλογή νέου Προέδρου. Αν εκλείψει ο Πρόεδρος με οποιοδήποτε τρόπο, και μέχρι την εκλογή νέου, η αρμοδιότητα διαγραφής μέλους της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του Κόμματος, Βουλευτή του Εθνικού Κοινοβουλίου, ασκείται από την Επιτροπή Δεοντολογίας της Κοινοβουλευτικής Ομάδας με διευρυμένη σύνθεση (Τακτικά και Αναπληρωματικά Μέλη). Η Επιτροπή αποφαίνεται επί του ζητήματος της διαγραφής μόνο με ομόφωνη απόφαση. - Σε περίπτωση κατά την οποία ο Πρόεδρος του Κόμματος, που είναι ταυτόχρονα και Πρωθυπουργός, εκλείψει με οποιοδήποτε τρόπο, εφαρμόζονται αναλόγως με την περίπτωση οι διατάξεις του πρώτου ή τρίτου εδαφίου της παρ. 2 του άρθρου 38 του Συντάγματος. Εάν αυτός που θα προτείνει η Κοινοβουλευτική Ομάδα αναλάβει καθήκοντα Πρωθυπουργού, γίνεται αυτοδικαίως και Πρόεδρος του Κόμματος για όσο χρόνο διατηρεί την ιδιότητα αυτή, εφαρμοζόμενης ανάλογα της διάταξης του
δευτέρου εδαφίου της παρ.1 του άρθρου αυτού.