BRICS: Τι σημαίνει για την ηγεμονία της Δύσης η όλο και μεγαλύτερη διεύρυνσή τους

Οι Ταλιμπάν, οι οποίοι κατέχουν την εξουσία στο Αφγανιστάν μετά την άτακτη φυγή των Αμερικανών, έστειλαν στη Μόσχα γραπτό αίτημα για την συμμετοχή του αναπληρωτή πρωθυπουργού της χώρας και επικεφαλής της πολιτικής πτέρυγας των Ταλιμπάν, Abdul Ghani Baradar, στη σύνοδο κορυφής BRICS στο Καζάν τον Οκτώβριο.

Το μπλοκ BRICS έχει προγραμματιστεί να συναντηθεί από τις 22 έως τις 24 Οκτωβρίου αυτό το φθινόπωρο στο Καζάν της Ρωσίας!

Ο όμιλος BRICS, που πήρε το όνομά του από τη Βραζιλία, τη Ρωσία, την Ινδία και την Κίνα και από το 2010 τη Νότια Αφρική, περιλαμβάνει μερικές από τις μεγαλύτερες αναδυόμενες οικονομίες. Απέκτησε τέσσερα νέα μέλη στις αρχές του τρέχοντος έτους, όταν το Ιράν, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Αιθιοπία και η Αίγυπτος προσχώρησαν στις τάξεις της. Η Σαουδική Αραβία προσκλήθηκε να συμμετάσχει.

Ο συνολικός πληθυσμός των χωρών που συμμετέχουν στους BRICS ξεπερνά τα 3 δισεκατομμύρια ανθρώπους, περίπου το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού, ενώ αντιπροσωπεύουν το 25% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Οι χώρες αυτές διαθέτουν τεράστιους φυσικούς πόρους, ραγδαία βιομηχανική ανάπτυξη και γίνονται όλο και πιο κρίσιμες για τις διεθνείς οικονομικές ροές.

Η ιδέα της ίδρυσης των BRICS πρωτοεμφανίστηκε το 2001 από τον Τζιμ Ο’Νιλ, οικονομολόγο της επενδυτικής τράπεζας Goldman Sachs, που χρησιμοποίησε τον όρο “BRIC” για να περιγράψει τις τέσσερις γρήγορα αναπτυσσόμενες οικονομίες (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία και Κίνα).

Τουρκία: Επιβεβαιώνει ότι η διαδικασία για ένταξη στους BRICS βρίσκεται σε εξέλιξη

Βασικά Ορόσημα

2006: Τα BRIC ξεκίνησαν ως άτυπη συνάντηση στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ.
2009: Η πρώτη επίσημη σύνοδος κορυφής των BRIC πραγματοποιήθηκε στο Γεκατερίνμπουργκ της Ρωσίας.
2010: Η Νότια Αφρική προστέθηκε στον σχηματισμό, μετατρέποντας τον σε BRICS.
2014: Ίδρυση της Νέας Αναπτυξιακής Τράπεζας (NDB) και του Αποθεματικού Ταμείου των BRICS.

Η περαιτέρω διεύρυνση της ομάδας θα μπορούσε να συζητηθεί κατά την διάρκεια της συνόδου κορυφής στο Καζάν της Ρωσίας, από τις 22 έως τις 24 Οκτωβρίου.

Από την ίδρυσή τους, πριν από 15 χρόνια, πολλοί δυτικοί αναλυτές είχαν προβλέψει την καταστροφή των BRICS. Τα μέλη τους ήταν ετερόκλητα, συχνά διαφωνούσαν σε διάφορα θέματα και ήταν διασκορπισμένα ανα τον κόσμο . Δύσκολη «συνταγή», επιτυχίας. Αλλά άντεξαν.

Ακόμη και μετά τον παγκόσμιο γεωπολιτικό σεισμό που προκάλεσε η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και την επιδείνωση των εντάσεων μεταξύ της Κίνας και των Ηνωμένων Πολιτειών τα τελευταία χρόνια, το ενδιαφέρον για την ένταξη στις BRICS έχει αυξηθεί, με πολλές αναπτυσσόμενες χώρες να θεωρούν την ομάδα ως ένα χρήσιμο όχημα για την «πλεύση» τους στα επόμενα χρόνια.

Το ακρωνύμιο της ομάδας προέρχεται από τα πρώτα γράμματα των πέντε ιδρυτικών μελών της -Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική- αλλά έχει πλέον διευρυνθεί και περιλαμβάνει την Αίγυπτο, την Αιθιοπία, το Ιράν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Η Σαουδική Αραβία συμμετέχει επίσης στις δραστηριότητες της ομάδας, αλλά δεν έχει προσχωρήσει επίσημα.

Μαζί, αυτές οι δέκα χώρες αντιπροσωπεύουν το 35,6% του παγκόσμιου ΑΕΠ σε όρους ισοτιμίας αγοραστικής δύναμης (περισσότερο από το 30,3% της G-7) και το 45% του παγκόσμιου πληθυσμού (η G-7 αντιπροσωπεύει λιγότερο από το 10%).

Τα επόμενα χρόνια, οι BRICS είναι πιθανό να επεκταθούν περαιτέρω, καθώς περισσότερες από 40 χώρες έχουν εκφράσει ενδιαφέρον για την ένταξή τους, συμπεριλαμβανομένων αναδυόμενων δυνάμεων όπως η Ινδονησία.

Παναγιώτης Ρουμελιώτης / Οι BRICS και η αποδολαριοποίηση

Στα τέλη Οκτωβρίου, η ομάδα θα συνέλθει στη ρωσική πόλη Καζάν για την ετήσια σύνοδο κορυφής της. Στιγμή θριάμβου για τον οικοδεσπότη της συνόδου, τον Βλαντίμιρ Πούτιν.

Ο Πούτιν θα είναι σε θέση να ισχυριστεί ότι παρά τις προσπάθειες της Δύσης να απομονώσει τη Ρωσία μετά την εισβολή της στην Ουκρανία, η χώρα του όχι μόνο απέχει πολύ από το να είναι διεθνής παρίας, αλλά και ότι αποτελεί πλέον βασικό μέλος μιας δυναμικής ομάδας που θα διαμορφώσει το μέλλον της διεθνούς τάξης.

Εξάλλου, οι δεσμοί της Ρωσίας με τα υπόλοιπα μέλη των BRICS, την Κίνα και την Ινδία, επέτρεψαν στο καθεστώς να αντέξει την εκστρατεία κυρώσεων της Δύσης, με όλα τα προβλήματα που προκάλεσε αυτή η τακτική.

Αδυνατώντας -ή από απροθυμία- να ενταχθούν στις «αριστοκρατικές» λέσχες των Ηνωμένων Πολιτειών και των εταίρων τους, όπως η G-7 ή τα στρατιωτικά μπλοκ υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, και όλο και περισσότερο απογοητευμένες από τα παγκόσμια χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που υποστηρίζονται από τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα, πολλές χώρες επιθυμούν να διευρύνουν τις επιλογές τους και να δημιουργήσουν δεσμούς με μη αμερικανικους οργανισμούς.

Οι BRICS ξεχωρίζουν ως η πιο σημαντική και εναλλακτικη λύση και με ισχυρή επιρροή.

Λίγοι γνωρίζουν ότι η NDB (Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα), που δημιουργήθηκε από τους BRICS το 2014, έχει εγκρίνει πάνω από 80 έργα αξίας δεκάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων, με επίκεντρο τις υποδομές και τη βιώσιμη ανάπτυξη στις αναδυόμενες οικονομίες.

Κωνσταντίνος Βέργος / Μπορούν οι BRICS να περάσουν σε κοινό νόμισμα;

Όμως, παρά τη γοητεία του, το γκρουπ πρέπει να αντιμετωπίσει ένα εσωτερικό ρήγμα. Ορισμένα από τα μέλη της, με κυριότερα την Κίνα και τη Ρωσία, θέλουν να τοποθετήσουν την ομάδα ενάντια στη Δύση και την παγκόσμια τάξη που έχουν διαμορφώσει οι Ηνωμένες Πολιτείες. Η προσθήκη του Ιράν, παθιασμένου αντιπάλου των Ηνωμένων Πολιτειών, απλώς εντείνει την αίσθηση ότι η ομάδα παρατάσσεται στη μία πλευρά μιας ευρύτερης γεωπολιτικής μάχης.

Μέλη, ιδίως η Βραζιλία και η Ινδία, δεν συμμερίζονται την εν λόγω επιδίωξη.

Αντίθετα, θέλουν να χρησιμοποιήσουν τους BRICS για να εκδημοκρατίσουν και να ενθαρρύνουν τη μεταρρύθμιση της υφιστάμενης τάξης, βοηθώντας να οδηγηθεί ο κόσμος από την ξεθωριασμένη μονοπολικότητα της μεταψυχροπολεμικής εποχής σε μια γνήσια πολυπολικότητα στην οποία οι χώρες θα μπορούν να κινούνται μεταξύ του αμερικανικού και του κινεζικού μπλοκ.

Αυτή η μάχη μεταξύ των αντιδυτικών κρατών και των ανένταχτων θα διαμορφώσει το μέλλον των BRICS -με σημαντικές συνέπειες για την ίδια την παγκόσμια τάξη.

Παρά τις επιπλοκές οι BRICS εξακολουθούν να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην υπό εξέλιξη στρατηγική της Ρωσίας.

Η Κίνα πραγματική κινητήρια δύναμη

Η Ρωσία μπορεί να είναι η οργισμένη επικεφαλής της προσπάθειας να χρησιμοποιηθούν οι BRICS για τη δημιουργία μιας εναλλακτικής λύσης στην παγκόσμια τάξη υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, αλλά η Κίνα είναι η πραγματική κινητήρια δύναμη της ομάδας. Κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008-10, το Πεκίνο συμμερίστηκε την επιθυμία της Μόσχας να καταστήσει τους BRICS πιο σημαντικούς..

Το 2013, υπό τον Σι Τζινπιγκ το Πεκίνο επινόησε το φιλόδοξο σχέδιο «Μια ζώνη και ένας Δρόμος» ένα τεράστιο παγκόσμιο πρόγραμμα επενδύσεων σε υποδομές. Περίπου την ίδια εποχή, η Κίνα συνέβαλε στην δημιουργία περιφερειακών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων στα οποία θα είχε ισχυρή επιρροή: πρώτα ήρθε η NDB (η τράπεζα των BRICS) το 2014, και στη συνέχεια η Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων Υποδομών, που ιδρύθηκε το 2016.

Η Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας πίεσε επίσης για τη διεθνοποίηση του γουάν, επεκτείνοντας τη χρήση του κινεζικού νομίσματος για τους εμπορικούς διακανονισμούς. Μέσω της NDB, και μέσω των προσπαθειών για τη δημιουργία μιας δεξαμενής εθνικών αποθεματικών νομισμάτων, οι BRICS διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην οικοδόμηση των πολυεθνικών θεσμών που αυξάνουν την κινεζική επιρροή στο πλαίσιο της τρέχουσας παγκόσμιας τάξης πραγμάτων.

Συνάντηση με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν θα έχει ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στις 23 Οκτωβρίου στο Καζάν, στη Σύνοδο Κορυφής των BRICS.

Ο Βλαντίμιρ Πούτιν υποδέχθηκε στο Κρεμλίνο τον πρόεδρο της τουρκικής Εθνοσυνέλευσης, Νουμάν Κουρτουλμούς, ο οποίος βρίσκεται στη Ρωσία για επίσημη επίσκεψη.

«Είμαστε πολύ χαρούμενοι που οι σχέσεις μας με την Τουρκία αναπτύσσονται σε όλους τους τομείς, συμπεριλαμβανομένου του κοινοβουλευτικού. Μόλις πρόσφατα, συναντηθήκαμε με τον πρόεδρο της Τουρκίας κ. Ερντογάν στην Αστάνα. Τον Οκτώβριο θα συναντηθούμε ξανά στο Καζάν, στη Σύνοδο Κορυφής των BRICS, έχουμε προγραμματίσει μια ξεχωριστή συνάντηση μαζί του», είπε στον Τούρκο συνομιλητή του ο Βλαντίμιρ Πούτιν.

«Γενικά είμαστε καλοί γείτονες»

Ο ίδιος τόνισε ότι οι σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας αναπτύσσονται με μεγάλη επιτυχία σε όλους σχεδόν τους τομείς, σχολιάζοντας: «Γενικά, είμαστε καλοί γείτονες και εργαζόμαστε προς όφελος των λαών μας, των χωρών μας και τα καταφέρνουμε όλα, εν γένει. Υπάρχουν ζητήματα που απαιτούν την ιδιαίτερη προσοχή μας. Τώρα, θα ανταλλάξουμε πολύ σύντομα απόψεις για όλους αυτούς τους τομείς».

Καταλήγοντας, ο Ρώσος πρόεδρος απηύθυνε τις «θερμότερες ευχές» του στον πρόεδρο Ερντογάν και είπε ότι τον περιμένει στη Ρωσία, στο Καζάν, όπου θα έχει μαζί του τετ-α-τετ στις 23 Οκτωβρίου.

Η Δύση πρέπει να εκδημοκρατιστεί

Οι χώρες στον παγκόσμιο Νότο θέλουν να ξεφύγουν από την ηγεμονία του δολαρίου όταν βλέπουν δυτικές χώρες, για παράδειγμα, να παγώνουν τα αποθεματικά της ρωσικής κεντρικής τράπεζας το 2022 ως απάντηση στην εισβολή στην Ουκρανία, αλλά δεν λαμβάνουν καμία τιμωρία για παρόμοιες παράνομες στρατιωτικές επεμβάσεις στη Μέση Ανατολή και την Αφρική.

Οι πιο πλούσιες χώρες μπορούν επίσης να είναι καλύτεροι λύτες προβλημάτων για τις φτωχότερες χώρες, μεταξύ άλλων μοιράζοντας τεχνολογία και βοηθώντας στην πράσινη μετάβαση.

Και η Δύση θα πρέπει να κάνει πιο έντονες προσπάθειες για τον εκδημοκρατισμό της παγκόσμιας τάξης, όπως καταργώντας την αναχρονιστική παράδοση ότι μόνο οι Ευρωπαίοι είναι επικεφαλής του ΔΝΤ και μόνο οι πολίτες των ΗΠΑ ηγούνται της Παγκόσμιας Τράπεζας.