Εκλογές στις ΗΠΑ / Το εκλογικό σύστημα «first-past-the-post», τα “swing states” και οι εκλέκτορες

Το εκλογικό σύστημα των Ηνωμένων Πολιτειών είναι περίπλοκο και μοναδικό σύστημα και περιλαμβάνει τόσο την εκλογή του Προέδρου όσο και την εκλογή άλλων αξιωματούχων σε ομοσπονδιακό, πολιτειακό και τοπικό επίπεδο.

Βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην αρχή της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, με ποικίλους μηχανισμούς και διαδικασίες που ρυθμίζουν τις εκλογικές διαδικασίες. Ας δούμε τα κύρια σημεία του:

Προεδρικές Εκλογές

Οι προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ διεξάγονται κάθε τέσσερα χρόνια την πρώτη Τρίτη μετά την πρώτη Δευτέρα του Νοεμβρίου γι αυτό και φέτος πέφτουν στις 5 του μήνα. Η διαδικασία είναι έμμεση, καθώς οι πολίτες δεν ψηφίζουν άμεσα τον Πρόεδρο και τον Αντιπρόεδρο, αλλά εκλέγουν εκλέκτορες που συγκροτούν το Σώμα των Εκλεκτόρων (Electoral College).

Σώμα των Εκλεκτόρων (Electoral College)

Το Σώμα των Εκλεκτόρων αποτελείται από 538 μέλη, και κάθε πολιτεία διαθέτει αριθμό εκλεκτόρων ίσο με τον αριθμό των αντιπροσώπων που έχει στο Κογκρέσο (Γερουσία + Βουλή των Αντιπροσώπων). Ο υποψήφιος που κερδίζει την πλειοψηφία των ψήφων σε μια πολιτεία, στις περισσότερες περιπτώσεις, κερδίζει και όλους τους εκλέκτορες αυτής της πολιτείας (σύστημα “winner-takes-all”). Η Καλιφόρνια έχει τους περισσότερους εκλέκτορες (54), ενώ μικρότερες πολιτείες, όπως το Βερμόντ και το Γουαϊόμινγκ, έχουν μόλις τρεις.

Για να εκλεγεί κάποιος Πρόεδρος, πρέπει να συγκεντρώσει την πλειοψηφία των ψήφων στο Σώμα των Εκλεκτόρων, δηλαδή τουλάχιστον 270 από τους 538. Εάν κανένας υποψήφιος δεν πετύχει αυτή την πλειοψηφία, η Βουλή των Αντιπροσώπων αποφασίζει τον Πρόεδρο, ψηφίζοντας ανάμεσα στους τρεις υποψήφιους με τους περισσότερους εκλέκτορες.

Βουλευτικές Εκλογές

Οι εκλογές για τη Βουλή των Αντιπροσώπων και τη Γερουσία είναι επίσης σημαντικές και ακολουθούν ένα διαφορετικό σύστημα:

Βουλή των Αντιπροσώπων

Η Βουλή των Αντιπροσώπων αποτελείται από 435 μέλη που εκλέγονται κάθε δύο χρόνια από μονοεδρικές περιφέρειες. Ο αριθμός των εδρών κάθε πολιτείας καθορίζεται από τον πληθυσμό της, όπως αυτός αποτυπώνεται στην απογραφή που διεξάγεται κάθε δέκα χρόνια. Οι εκλογές είναι πλειοψηφικές και διεξάγονται με το σύστημα «first-past-the-post», δηλαδή ο υποψήφιος που λαμβάνει τις περισσότερες ψήφους σε μια εκλογική περιφέρεια κερδίζει την έδρα.

Γερουσία

Η Γερουσία αποτελείται από 100 μέλη, δύο για κάθε πολιτεία, ανεξάρτητα από τον πληθυσμό της. Οι γερουσιαστές εκλέγονται για θητεία έξι ετών, με τις εκλογές να πραγματοποιούνται κάθε δύο χρόνια για το ένα τρίτο των εδρών. Οι εκλογές για τη Γερουσία είναι επίσης πλειοψηφικές, με βάση το σύστημα «first-past-the-post».

Πολιτειακές και Τοπικές Εκλογές

Κάθε πολιτεία και τοπική αυτοδιοίκηση έχει δικές της εκλογικές διαδικασίες και κανόνες. Αυτό περιλαμβάνει την εκλογή κυβερνητών, τοπικών νομοθετικών σωμάτων, δημάρχων και άλλων αξιωματούχων. Κάθε πολιτεία μπορεί να εφαρμόζει διαφορετικά συστήματα ψηφοφορίας, αλλά γενικά χρησιμοποιούνται πλειοψηφικά ή αναλογικά συστήματα.

5 σημαντικά Χαρακτηριστικά του Εκλογικού Συστήματος

1. Πλειοψηφικό σύστημα (First-past-the-post): Το εκλογικό σύστημα στις ΗΠΑ είναι κυρίως πλειοψηφικό, όπου ο υποψήφιος που λαμβάνει τις περισσότερες ψήφους κερδίζει, χωρίς να απαιτείται η πλειοψηφία του 50%+1.
2. Δικομματικό σύστημα: Παρά την ύπαρξη μικρότερων κομμάτων, η πολιτική στις ΗΠΑ κυριαρχείται από δύο μεγάλα κόμματα, το Δημοκρατικό και το Ρεπουμπλικανικό. Η δομή του εκλογικού συστήματος ενισχύει αυτή τη δικομματική κυριαρχία, λόγω της φύσης του «winner-takes-all».
3. Προκριματικές Εκλογές (Primaries): Οι υποψήφιοι για την προεδρία ή άλλες σημαντικές θέσεις επιλέγονται μέσω προκριματικών εκλογών, οι οποίες οργανώνονται από κάθε πολιτεία και κόμμα.
4. Ανεξάρτητες εκλογικές αρχές: Κάθε πολιτεία έχει τη δική της εκλογική νομοθεσία και κανόνες, γεγονός που οδηγεί σε διαφοροποιήσεις από πολιτεία σε πολιτεία όσον αφορά την εκλογική διαδικασία (π.χ., τρόπος καταμέτρησης ψήφων, χρήση ηλεκτρονικής ψήφου, κ.λπ.).
5. Ψηφοφορία μέσω ταχυδρομείου και πρώιμη ψηφοφορία: Στις ΗΠΑ, οι ψηφοφόροι μπορούν να ψηφίσουν πριν την επίσημη ημέρα των εκλογών μέσω επιστολικής ψήφου ή να ψηφίσουν πρώιμα σε ειδικά εκλογικά κέντρα.

Προβλήματα και Κριτική

Το εκλογικό σύστημα των ΗΠΑ έχει δεχθεί κριτική για διάφορους λόγους:

• Σώμα των Εκλεκτόρων: Πολλοί θεωρούν ότι το σύστημα των εκλεκτόρων είναι αντιδημοκρατικό, καθώς μπορεί να οδηγήσει στην εκλογή Προέδρου που δεν έχει λάβει την πλειοψηφία της λαϊκής ψήφου (όπως συνέβη το 2000 και το 2016).
• Gerrymandering: Η σκόπιμη αναδιάταξη εκλογικών περιφερειών για να ευνοηθούν συγκεκριμένα κόμματα (gerrymandering) αποτελεί σοβαρό πρόβλημα, ιδίως σε εκλογές για τη Βουλή των Αντιπροσώπων.
• Αποκλεισμός ψηφοφόρων: Υπάρχουν θέματα σχετικά με τον αποκλεισμό ψηφοφόρων, ειδικά μεταξύ μειονοτήτων και άλλων κοινωνικών ομάδων, λόγω των διαφορών στους κανόνες ψηφοφορίας.

Οι εκλογές στις ΗΠΑ αποτελούν ένα σύνθετο και πολύπλευρο ζήτημα με πολλές διαστάσεις, τόσο σε πολιτειακό όσο και σε ομοσπονδιακό επίπεδο, διαμορφώνοντας μια ιδιαίτερη πολιτική κουλτούρα.

Οι Swing States

Τα “swing states” ή αλλιώς “battleground states” είναι πολιτείες στις ΗΠΑ όπου το εκλογικό αποτέλεσμα στις προεδρικές εκλογές δεν είναι προκαθορισμένο ή σίγουρο για κάποιο από τα δύο μεγάλα κόμματα (Δημοκρατικό ή Ρεπουμπλικανικό). Σε αυτές τις πολιτείες, η υποστήριξη των ψηφοφόρων μπορεί να κυμαίνεται κάθε φορά μεταξύ των δύο κομμάτων, αντί να είναι σταθερά προσανατολισμένη σε ένα συγκεκριμένο κόμμα. Για αυτόν τον λόγο, οι swing states παίζουν κρίσιμο ρόλο στις προεδρικές εκλογές, καθώς μπορούν να καθορίσουν το τελικό αποτέλεσμα.

Χαρακτηριστικά των Swing States

1. Απρόβλεπτο αποτέλεσμα: Οι ψηφοφόροι σε αυτές τις πολιτείες δεν δείχνουν σταθερή προτίμηση σε ένα κόμμα σε όλες τις εκλογικές περιόδους. Αυτό σημαίνει ότι η πολιτική ισορροπία μπορεί να αλλάζει ανάλογα με τις τρέχουσες πολιτικές τάσεις, τα θέματα που κυριαρχούν στην επικαιρότητα και τους υποψηφίους.
2. Στρατηγική σημασία: Λόγω του Σώματος των Εκλεκτόρων, η πλειοψηφία του εκλογικού σώματος μιας πολιτείας δίνει όλους τους εκλέκτορές της σε έναν υποψήφιο (με εξαίρεση το Μέιν και τη Νεμπράσκα που εφαρμόζουν διαφορετικό σύστημα). Έτσι, οι swing states γίνονται στόχος των υποψηφίων, καθώς μπορούν να κρίνουν τον νικητή των εκλογών.
3. Επένδυση πόρων: Τα εκλογικά επιτελεία και των δύο κομμάτων συνήθως εστιάζουν σημαντικούς πόρους (διαφημίσεις, εκδηλώσεις, προσωπικές επισκέψεις υποψηφίων) στις swing states, προσπαθώντας να πείσουν τους ψηφοφόρους τους, αφού αυτές οι πολιτείες μπορούν να “γείρουν” το αποτέλεσμα υπέρ του ενός ή του άλλου κόμματος.

Οι 7 κύριες Swing States

Οι συγκεκριμένες πολιτείες που θεωρούνται swing states μπορεί να αλλάζουν από εκλογή σε εκλογή, ανάλογα με τις δημογραφικές και πολιτικές αλλαγές. Ωστόσο, παραδοσιακά, κάποιες πολιτείες θεωρούνται κρίσιμες στις προεδρικές εκλογές:

• Φλόριντα (Florida): Μια από τις μεγαλύτερες swing states με 30 εκλέκτορες στις τελευταίες εκλογές, η Φλόριντα έχει αναδειχθεί σε κρίσιμη πολιτεία για κάθε προεδρική εκλογή. Στις εκλογές του 2000, έκρινε το αποτέλεσμα μεταξύ Μπους και Γκορ.
• Πενσυλβάνια (Pennsylvania): Σημαντική πολιτεία της βορειοανατολικής ζώνης, με βιομηχανικό παρελθόν και 20 εκλέκτορες. Το αποτέλεσμα στην Πενσυλβάνια ήταν κρίσιμο στις εκλογές του 2016 και του 2020.
• Οχάιο (Ohio): Παραδοσιακά θεωρείται βασική swing state, και ιστορικά, όποιος κερδίζει το Οχάιο κερδίζει και τις εκλογές. Έχει 17 εκλέκτορες και παρουσιάζει έντονες διαφοροποιήσεις στην εκλογική του συμπεριφορά.
• Μίσιγκαν (Michigan): Με 15 εκλέκτορες, το Μίσιγκαν είναι μια βιομηχανική πολιτεία που έχει εναλλάξει την υποστήριξή της μεταξύ των δύο κομμάτων, ιδιαίτερα στις εκλογές του 2016 και του 2020.
• Ουισκόνσιν (Wisconsin): Αυτή η μεσοδυτική πολιτεία με 10 εκλέκτορες αποτέλεσε επίσης κρίσιμο παράγοντα στις πρόσφατες εκλογές, με τις δημογραφικές αλλαγές να παίζουν σημαντικό ρόλο.
• Αριζόνα (Arizona): Παραδοσιακά Ρεπουμπλικανική πολιτεία, η Αριζόνα έχει γίνει πιο αμφίρροπη τα τελευταία χρόνια, με το Δημοκρατικό κόμμα να κερδίζει στις εκλογές του 2020.
• Τζόρτζια (Georgia): Στην εκλογή του 2020, η Τζόρτζια έστρεψε τα βλέμματα πάνω της, καθώς έγινε η πρώτη φορά μετά από δεκαετίες που η πολιτεία αυτή ψήφισε Δημοκρατικό υποψήφιο για πρόεδρο.

Γιατί είναι Σημαντικές;

Οι swing states είναι ζωτικής σημασίας επειδή το σύστημα του Σώματος των Εκλεκτόρων δίνει μεγάλο βάρος στο να κερδίσει κανείς συγκεκριμένες πολιτείες. Ένας υποψήφιος μπορεί να κερδίσει την λαϊκή ψήφο (δηλαδή περισσότερες ψήφους σε εθνικό επίπεδο), αλλά εάν χάσει τις στρατηγικά σημαντικές swing states, μπορεί να μην εκλεγεί Πρόεδρος. Αυτός είναι και ο λόγος που οι υποψήφιοι και τα κόμματα εστιάζουν τόσο πολύ στην καμπάνια τους σε αυτές τις πολιτείες, προσπαθώντας να πείσουν τους αναποφάσιστους ή τους ανεξάρτητους ψηφοφόρους.