ΑΚΗΣ ΕΒΕΝΗΣ Με αφορμή την πρόσφατη παρουσίαση του Project, «ΤΕΤΡΑΓΩΝΟ 19 – «Οδοδείκτες» το οποίο σηματοδοτεί την επιστροφή του Μιχάλη Δέλτα στην παραγωγή ηχογραφημάτων, θεώρησα σκόπιμο να κάνω μια σύντομη ιστορική αναδρομή στους Έλληνες δημιουργούς οι οποίοι καθόρισαν το στίγμα της ελληνικής ηλεκτρονικής μουσικής και, αναφέρομαι κυρίως σε εκείνους οι οποίοι προσέγγισαν και προσεγγίζουν την ηλεκτρονική μουσική θεωρώντας την ως κάτι βαθύτερο, πέρα από διασκέδαση, παράγοντας έργα στο πλαίσιο των διεθνών ρευμάτων.
Με την έλευση των ηλεκτρονικών μέσων στην παραγωγή ήχων και μουσικών έργων, στα μέσα του 20ου αιώνα, Έλληνες και ξένοι ηχοσυνθέτες – μουσικοσυνθέτες, προσπάθησαν να παράξουν ηχοτοπία τα οποία δεν ήταν δυνατόν να ενταχθούν σε κάποια από τις υπάρχουσες κατηγορίες των μουσικών ιδιωμάτων. Έτσι, η διάκριση αυτού του μουσικού είδους δηλώθηκε με τον όρο «Ηλεκτρονική μουσική» ώστε να προσδιορίζονται τα ηχητικά – μουσικά έργα που παράγονται με την χρήση της ηλεκτρονικής τεχνολογίας. Παράλληλα, δημιουργείται και ο όρος «Ηλεκτροακουστική μουσική» για τις περιπτώσεις εκείνες που οι μουσικοσυνθέτες χρησιμοποιούν παράλληλα με τα φυσικά και ηλεκτρονικά μέσα.
Στην Ελλάδα, η έναρξη της περιόδου ηλεκτρονικής μουσικής, προσδιορίζεται χρονικά στο 1958, όταν ο Γιάννης Γ. Παπαϊωάννου πραγματοποίησε την πρώτη διάλεξη στον Μορφωτικό Σύλλογο «Αθήναιον» με θέμα -τι άλλο;- την ηλεκτρονική μουσική. Από εκείνη τη χρονιά και έως το 1975 τοποθετείται χρονικά η πρώτη περίοδος της, με πρωταγωνιστές τους: Μιχάλη Αδάμη, Γιάννη Χρήστου, Θόδωρο Αντωνίου, Δημήτρη Τερζάκη, Νίκο Μαμαγκάκη, Στέφανο Βασιλειάδη, Γιώργο Απέργη, Χάρη Ξανθουδάκη, Γιώργο Σισιλιάνο, καθώς επίσης Ιάννη Ξενάκη, και Ανέστη Λογοθέτη οι οποίοι το 1962 μοιράστηκαν το Α’ βραβείο σύνθεσης στον διαγωνισμό που χρηματοδότησε ο Μάνος Χατζιδάκις και πραγματοποιήθηκε στο «Αθηναϊκό Τεχνολογικό Ινστιτούτο» του Κωνσταντίνου Δοξιάδη, κ.ά.
Το 1965, ο Μιχάλης Αδάμης φέρνει στην Ελλάδα το EMS VCS3, το οποίο είναι ένα υβριδικό φορητό synthesizer και με τον Γιάννη Χρήστου στήνουν το πρώτο εργαστήριο ηλεκτρονικής μουσικής στη χώρα μας. Τo 1975, ο Ελληνικός Σύνδεσμος Σύγχρονης Μουσικής, με την εισαγωγή του μεγαλύτερου συνθεσάιζερ EMS Synthi 100, στήνει στην Ελλάδα το πρώτο μεγάλο Εργαστήριο Ηλεκτρονικής Μουσικής (διαβάστε εδώ, την σελ.6, από κείμενο εποχής του ΕΣΣΥΜ).
Την ίδια περίοδο, ο Βαγγέλης Παπαθανασίου, ο οποίος αρχές των 60ς ξεκίνησε την μουσική πορεία, στα 18 του, ως βιμπραφωνίστας στο μουσικό σχήμα του Γιώργου Θεοδοσιάδη, μπαίνει στα βαθιά της τεχνολογίας κι εκτός από το Hammond και το βιμπράφωνο, αρχίζει να δοκιμάζει και να πειραματίζεται με τα νέα επιτεύγματα των εταιρειών παραγωγής ηλεκτρονικών μουσικών οργάνων που οι ίδιες εταιρείες του παρέχουν δωρεάν.
Από το 1975 έως το 1980, δεν παρατηρείται κάποια εξέλιξη του είδους. Ο περισσότερος κόσμος θεωρούσε δυσνόητες τις περισσότερες παραγωγές οι οποίες απευθύνονταν σε κοινό με ιδιαίτερη μουσική παιδεία. Ωστόσο, ο καιρός των αλλαγών, πλησίαζε. Αλλαγές στα μουσικά δρώμενα της ηλεκτρονικής μουσικής παρατηρούμε στον τόπο μας από το 1980 και μετά. Μια νέα γενιά πρωταγωνιστών ηλεκτρονικής – ηλεκτροακουστικής μουσικής εισάγεται σταδιακά στην παραγωγή ηχογραφημάτων (δισκογραφία) με αντιπροσωπευτικό παράδειγμα την Λένα Πλάτωνος η οποία, το 1981, κυκλοφορεί το άλμπουμ «Σαμποτάζ» υπό την ετικέτα της εταιρείας «Λύρα», του Αλέκου Πατσιφά. To 1986, o Θάνος Μικρούτσικος και ο θεμελιωτής του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου, Χάρης Ξανθουδάκης, συμμετέχουν στην παραγωγή «Works Of Electronic Music». Αξίζει να σημειώσουμε ότι στο δεύτερο ήμισυ των ‘80s, η Λένα Πλάτωνος, συνεργάστηκε και με άλλους πρωτοπόρους της ηλεκτρονικής μουσικής στην Ελλάδα: τον Μιχάλη Γρηγορίου και τον Βαγγέλη Κατσούλη. Από τότε έως σήμερα, μαζί με όλες τις μουσικές μετατοπίσεις της στην παραγωγή ηχογραφημάτων, η Λένα Πλάτωνος, κατέχει σημαντική θέση στην σύγχρονη ιστορία της ελληνικής μουσικής.
Προχωρώντας στην δεκαετία του 1990, η εξέλιξη της τεχνολογίας, με το κόστος της να χαμηλώνει λόγω πληθώρας παραγωγής ηλεκτρονικών οργάνων, βοήθησε σε υπερθετικό βαθμό στο άνοιγμα της ηλεκτρονικής μουσικής σκηνής της οποίας τα παρακλάδια διεύρυναν τον γενικό όρο «Ηλεκτρονική μουσική», με υποείδη όπως: Techno, Rave, Trance, Drum & bass, Trip hop, Ambient, Jungle, Dub, Synth-pop, Acid κ.ά. Για την Ελλάδα -κι όχι μόνο- η περίοδος αυτή θεωρείται μεταίχμιο για την ηλεκτρονική μουσική. Νέα ονόματα εμφανίζονται στο προσκήνιο όπως οι: Coti K. (Kωνσταντίνος Λουκάς Ρολάνδος Κυριάκος), Δημήτρης Χαρίτος, Γιάννης Μόμπιλ, Δημήτρης Πετσετάκης, Κωνσταντίνος Βήτα, Μιχάλης Δέλτα, Αντώνης Πι (Αντώνης Παλάσκας) κ.ά. Κάποιοι από τους παραπάνω εμπλέκονται σε συνεργασίες μεταξύ τους και στην συνέχεια ακολουθούν προσωπικές διαδρομές στην παραγωγή ηχογραφημάτων ή σε οπτικοακουστικές εφαρμογές – εγκαταστάσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα εποχής, ένα μουσικό σχήμα το οποίο από νωρίς τράβηξε την προσοχή της Λένας Πλάτωνος για τους πειραματισμούς και τις μουσικές ανησυχίες του από το 1986, με το όνομα Bobby Blast οι οποίοι σύντομα μετονομάστηκαν σε Στέρεο Νόβα.
«…. Οι Stereo Nova μου άρεσαν πάρα πολύ, ο Μιχάλης ο Δέλτα μου αρέσει, ο Κωνσταντίνος Β’ με τον οποίον έχουμε συνεργαστεί κιόλας. Υπάρχουν κι άλλα ονόματα. Εγώ τα στηρίζω……» *
Λένα Πλάτωνος
Σήμερα, πλήθος μουσικού κόσμου πειραματίζεται με την τεχνολογία για την παραγωγή μουσικών έργων ηλεκτρονικής μουσικής. Ενδεικτικά αναφέρω μερικά ονόματα της νεότερης γενιάς: Αντώνης Λιβιεράτος, Στυλιανός Τζιρίτας, Thodoris Triantafillou, Mr. Statik (Στάθης Καλατζής), Στάθης Λαζαρίδης, Kreon (Μάρκος Σπανουδάκης), Kindimmer (Θανάσης Βούλγαρης), Echonomist, GummiHz (Αλέξανδρος Τσώτσος), Lee Burton (Λευτέρης Καλαμπάκας), Alex Dimou, And.ID (Ανδρέας Δημητριάδης) και, πόσοι ακόμη;
Με τόσα πολλά ονόματα αναρωτιέμαι: Πόσοι ραδιοφωνικοί σταθμοί διαθέτουν τους Μουσικούς Παραγωγούς εκείνους που αφουγκράζονται τις νέες παραγωγές ώστε να εντάξουν στα προγράμματα τους και να παρουσιάσουν αυτό το είδος μουσικής των Ελλήνων δημιουργών προκειμένου να το περάσουν στην συνείδηση ενός κοινού ανάλογου ενδιαφέροντος; Και η απάντηση είναι: Αυτό συμβαίνει μόνο στο 3ο πρόγραμμα της ΕΡΤ, αλλά όχι με την συχνότητα εκείνη που θα μπορούσαν να καθιερωθούν τα νέα ονόματα.
(*) Απόσπασμα συνέντευξης που παραχωρήθηκε από τη Λένα Πλάτωνος, το απόγευμα της 24ης Ιανουαρίου το 2012 στον Χολαργό, στο πλαίσιο διπλωματικής εργασίας μιας φοιτήτριας του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του ΑΠΘ.
«Ελληνική Ηλεκτρονική Μουσική 1» – Αδάμης, Βασιλειάδης, Βλαχόπουλος, Μαμαγκάκης, Ξανθουδάκης, Τερζάκης. Έχει χαρακτηριστεί ως ο καλύτερος δίσκος όλων των εποχών από ξένους μουσικοκριτικούς.
A1 Μιχάλης Αδάμης – Μεταλλικά Γλυπτά III (Metal Sculptures III) 5:45
A2 Δημήτρης Τερζάκης – Το Αλλοίθωρο Ψάρι (The Squinty Fish) 6:34
A3 Στέφανος Βασιλειάδης – Κουκλόκοσμος (Puppet World) 9:43
B1 Νίκος Μαμαγκάκης – Ολοφυρμός (Lamentation) 9:03
B2 Χάρης Ξανθουδάκης – Σπουδή ΙΙ (Study II) 4:40
B3 Γιάννης Βλαχόπουλος – Μορφές ΙΙ (Forms II) 7:10