NewsEdit Το πόρισμα της έρευνας του Συνήγορου του Πολίτη, που δημοσιοποιήθηκε τη Δευτέρα (3/2), αποδίδει σοβαρές ευθύνες σε ανώτερους αξιωματικούς του Λιμενικού Σώματος – Ελληνικής Ακτοφυλακής (Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ.) για το πολύνεκρο ναυάγιο της Πύλου το 2023. Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, οι αξιωματικοί φέρονται να έχουν διαπράξει παραλείψεις που όχι μόνο είναι ηθικά επιλήψιμες, αλλά και ενδέχεται να έχουν ποινικές προεκτάσεις. Επιπλέον, καταλογίζεται η σκόπιμη απόκρυψη κρίσιμων στοιχείων, γεγονός που ενισχύει τις υπόνοιες περί ευθύνης τους στη διαχείριση του περιστατικού.
Συνοπτικά, η έκθεση της Ανεξάρτητης Αρχής επισημαίνει ότι οκτώ ανώτεροι αξιωματικοί του Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ. είχαν πλήρη γνώση του κινδύνου που διέτρεχαν οι επιβαίνοντες αλλοδαποί στο αλιευτικό σκάφος Adriana. Παρά την αντίληψη της σοβαρότητας της κατάστασης, δεν έλαβαν τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία της ζωής, της υγείας και της σωματικής ακεραιότητας των μεταναστών κατά τη διαχείριση του περιστατικού στις 13 και 14 Ιουνίου 2023.
Το πόρισμα της Αρχής αξιολογεί, επίσης, την καταγγελλόμενη ρυμούλκηση του αλιευτικού Adriana από το σκάφος του Λιμενικού που κλήθηκε να προστρέξει.
Συγκεκριμένα, κρίσιμα αποδεικτικά στοιχεία δεν γνωστοποιήθηκαν στην Αρχή, παρά τα σχετικά αιτήματά της, ιδίως τα δεδομένα από το κινητό τηλέφωνο του πλοιάρχου Λ.Σ. του σκάφους αυτού, τα οποία διαθέτει το Ναυτοδικείο Πειραιά, και όλες οι συνομιλίες του πλοιάρχου με το Ενιαίο Κέντρο Συντονισμού Έρευνας & Διάσωσης (Ε.Κ.Σ.Ε.Δ.) του Λιμενικού μέχρι την ανατροπή του αλιευτικού, για τις οποίες το Λιμενικό ενημέρωσε ότι δεν κατεγράφησαν ψηφιακά, παρά τις περί του αντιθέτου προβλεπόμενες διατάξεις.
Ομοίως, δεν τέθηκε υπόψη της Αρχής το καταγραφικό υλικό από τις κάμερες του σκάφους του Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ., για το οποίο υλικό η ενημέρωση του Λιμενικού ανέφερε ότι ήταν εκτός λειτουργίας, λόγω βλάβης. Η αξιολόγηση του ανωτέρω αποδεικτικού υλικού κρίνεται καθοριστική για την θεμελίωση ευθυνών για πρόκληση ναυαγίου.
Το πόρισμα της Ανεξάρτητης Αρχής διαβιβάσθηκε στον Υπουργό Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής για την εκ μέρους του άσκηση πειθαρχικής δικαιοδοσίας, και παράλληλα στην αρμόδια Εισαγγελική Αρχή του Ναυτοδικείου Πειραιά, για την αξιολόγηση της αντικειμενικής και υποκειμενικής υπόστασης των σχετικών ποινικών αδικημάτων.
Αναλυτικά το πόρισμα:
Ο Συνήγορος του Πολίτη ολοκλήρωσε την έρευνά του για το ναυάγιο της Πύλου και επισήμανε στο πόρισμά του μια σειρά σοβαρών και επίμεμπτων παραλείψεων στα καθήκοντα έρευνας και διάσωσης εκ μέρους ανώτερων αξιωματικών του Λιμενικού Σώματος-Ελληνικής Ακτοφυλακής (Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ.), που συνιστούν σαφείς ενδείξεις για τη στοιχειοθέτηση της θανατηφόρου έκθεσης, καθώς και της έκθεσης σε κίνδυνο ζωής, υγείας και σωματικής ακεραιότητας των επιβαινόντων στο αλιευτικό Adriana, κατά το άρθρο 306 Π.Κ, κατά τη διαχείριση του περιστατικού την 13η και 14η Ιουνίου 2023.
Η Ανεξάρτητη Αρχή αποφάσισε να προβεί σε ιδία έρευνα, με την ειδική αρμοδιότητα του Εθνικού Μηχανισμού Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας, τον Νοέμβριο του 2023, σε συνέχεια της ρητής άρνησης πειθαρχικής διερεύνησης από το Λιμενικό Σώμα, την οποία είχε ζητήσει η Αρχή στις επιστολές της από τον Ιούνιο 2023, μετά το τραγικό ναυάγιο της Πύλου (1).
Κατόπιν της συγκέντρωσης αποδεικτικού υλικού 5.000 περίπου σελίδων (συμπεριλαμβανομένων έγγραφων απαντήσεων των εμπλεκομένων υπηρεσιών, δημοσιογραφικών ερευνών, της λήψης επιπλέον δεκαεφτά ένορκων μαρτυρικών καταθέσεων, μίας έκθεσης πραγματογνωμοσύνης και μίας γνωμοδότησης που ζήτησε η Αρχή, και του φακέλου δικογραφίας που διαβιβάσθηκε από την Εισαγγελία Εφετών Καλαμάτας) και της λήψης στη συνέχεια προφορικών και έγγραφων εξηγήσεων από δέκα (10) στελέχη του Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ., στους οποίους είχε χορηγηθεί το σύνολο του συλλεγέντος υλικού, ο Συνήγορος του Πολίτη κατέληξε σε πόρισμα 148 σελίδων για το πολύνεκρο ναυάγιο της Πύλου.
Στο πόρισμα της Ανεξάρτητης Αρχής αναλύονται λεπτομερώς τα γεγονότα, οι πράξεις και παραλείψεις των εμπλεκομένων στελεχών του Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ. σε σχέση με τις προβλέψεις του νομικού πλαισίου για το Ενιαίο Κέντρο Συντονισμού Έρευνας και Διάσωσης (Ε.Κ.Σ.Ε.Δ.), σύμφωνα ιδίως με τη Διεθνή Σύμβαση για την Έρευνα και Διάσωση (SAR), από την ειδοποίηση για υπερφορτωμένο αλιευτικό με -κατ’ εκτίμηση- περίπου 750 μετανάστες από το αντίστοιχο Κέντρο Συντονισμού της Ιταλίας, στις 11:00 π.μ. της 13ης Ιουνίου 2023, γεγονός που επαληθεύτηκε από τον FRONTEX, μέχρι την βύθισή του 15 ώρες αργότερα, τη διάσωση 104 επιζώντων και την ανάσυρση 82 σορών.
Το πόρισμα της Ανεξάρτητης Αρχής καταλήγει σε σαφείς ενδείξεις για οκτώ (8) ανώτερους αξιωματικούς του Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ. ως προς την εκ μέρους τους γνώση και παράβλεψη του κινδύνου για τη ζωή, την υγεία και τη σωματική ακεραιότητα των επιβαινόντων αλλοδαπών στο αλιευτικό Adriana, οι οποίοι κρίνονται ελεγκτέοι για θανατηφόρα έκθεση, καθώς και για έκθεση σε κίνδυνο της ζωής, υγείας και σωματικής ακεραιότητας των επιβαινόντων στο αλιευτικό Adriana, κατά το άρθρο 306 Π.Κ.
Το πόρισμα της Αρχής αξιολογεί, επίσης, την καταγγελλόμενη ρυμούλκηση του αλιευτικού Adriana από το σκάφος του Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ. που κλήθηκε να προστρέξει. Εν προκειμένω, κρίσιμα αποδεικτικά στοιχεία δεν γνωστοποιήθηκαν στην Αρχή, παρά τα σχετικά αιτήματά της, ιδίως τα δεδομένα από το κινητό τηλέφωνο του πλοιάρχου Λ.Σ. του σκάφους αυτού, τα οποία διαθέτει το Ναυτοδικείο Πειραιά, και όλες οι συνομιλίες του πλοιάρχου με το Ε.Κ.Σ.Ε.Δ. του Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ. μέχρι την ανατροπή του αλιευτικού, για τις οποίες το Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ. ενημέρωσε, ότι δεν κατεγράφησαν ψηφιακά, παρά τις περί του αντιθέτου προβλεπόμενες διατάξεις.
Ομοίως, δεν τέθηκε υπόψη της Αρχής το καταγραφικό υλικό από τις κάμερες του σκάφους του Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ., για το οποίο υλικό η ενημέρωση του ΛΣ-ΕΛ.ΑΚΤ. ήταν, ότι ήταν εκτός λειτουργίας, λόγω βλάβης. Η αξιολόγηση του ανωτέρω αποδεικτικού υλικού κρίνεται καθοριστική για την θεμελίωση ευθυνών για πρόκληση ναυαγίου.
Το πόρισμα της Ανεξάρτητης Αρχής διαβιβάσθηκε στον Υπουργό Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής για την εκ μέρους του άσκηση πειθαρχικής δικαιοδοσίας, και παράλληλα στην αρμόδια Εισαγγελική Αρχή του Ναυτοδικείου Πειραιά, για την αξιολόγηση της αντικειμενικής και υποκειμενικής υπόστασης των σχετικών ποινικών αδικημάτων.
Ο Συνήγορος του Πολίτη κ. Ανδρέας Ποττάκης δήλωσε ότι, για την Ανεξάρτητη Αρχή, η διαφάνεια της διοικητικής δράσης και η απόδοση ευθυνών, όπου υπάρχουν, για το πολύνεκρο ναυάγιο της Πύλου αποτελεί στοιχειώδες δικαιοκρατικό αίτημα, άρρηκτα συνδεδεμένο με το σεβασμό στο κράτος δικαίου, όπως και η ενδελεχής διερεύνηση από τη διοίκηση κάθε άλλου περιστατικού που συνδέεται με προσβολή του δικαιώματος στη ζωή, την υγεία και τη σωματική ακεραιότητα.
Ο Συνήγορος υπενθύμισε τις αρχές της νομολογίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), το οποίο, στην υπόθεση του ναυαγίου του Φαρμακονησίου (2) επισήμανε ότι οι αρχές «δεν έλαβαν, στο πλαίσιο των εξουσιών τους, τα μέτρα που μπορούσαν να θεωρηθούν, ευλόγως, ικανά να αποτρέψουν τον κίνδυνο».
Το πρωταρχικό κατά το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ζήτημα σε μια επιχείρηση έρευνας και διάσωσης είναι αν οι προσπάθειες των αρχών «επικεντρώθηκαν επαρκώς και καταλλήλως, στη ζωή» των εμπλεκομένων προσώπων.
(1) Βλ. το Δελτίο Τύπου και τις επιστολές της Αρχής σε
https://www.synigoros.gr/el/category/e8nikos-mhxanismos-diereynhshs-peristatikwnay8airesias/post/deltio-typoy-or-o-synhgoros-toy-polith-ereyna-to-nayagio-ths-pyloy
(2) Απόφαση ΕΔΔΑ SAFI κ.α. κατά Ελλάδας της 07.07.2022 για το ναυάγιο στο Φαρμακονήσι το 2014
Το ναυάγιο στην Πύλο, που σημειώθηκε στις 14 Ιουνίου 2023, αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες ναυτικές τραγωδίες στη Μεσόγειο και την Ελλάδα με θύματα μετανάστες. Το αλιευτικό σκάφος, με εκατοντάδες άτομα (εκτιμήσεις κάνουν λόγο για 600-750 άτομα) επιβαίνοντες, βυθίστηκε σε διεθνή ύδατα νοτιοδυτικά της Πύλου.
Το σκάφος είχε ξεκινήσει από την Τόμπρουκ της Λιβύης με προορισμό την Ιταλία. Οι επιβαίνοντες ήταν κυρίως από χώρες όπως η Συρία, το Πακιστάν και την Αίγυπτο.
Σύμφωνα με τις ελληνικές αρχές, το σκάφος είχε αρνηθεί βοήθεια κατά τη διάρκεια της θαλάσσιας πορείας του. Λίγο αργότερα αναφέρθηκε βλάβη στον κινητήρα και αμέσως μετά σημειώθηκε η ανατροπή και βύθιση.
Διασώσεις και θύματα:
Μόνο 104 άνθρωποι διασώθηκαν από το Λιμενικό Σώμα και άλλα παραπλέοντα πλοία. Ο επίσημος αριθμός των νεκρών υπολογίζεται σε τουλάχιστον 82, με εκατοντάδες αγνοούμενους. Οι περισσότεροι από τους επιβαίνοντες θεωρούνται εγκλωβισμένοι στο αμπάρι του σκάφους.
Ερωτήματα και κριτική:
- Καθυστερήσεις στη διάσωση: Επικρίσεις εκφράστηκαν από ανθρωπιστικές οργανώσεις για το πώς χειρίστηκαν οι ελληνικές αρχές τη διάσωση και την παρακολούθηση του πλοίου.
- Ευρωπαϊκή πολιτική: Το ναυάγιο αναζωπύρωσε τη συζήτηση για τη μεταναστευτική πολιτική της ΕΕ και την ανάγκη για ασφαλείς διόδους για τους πρόσφυγες.
- Έρευνες: Υπάρχουν ακόμα ανοικτές έρευνες για τις συνθήκες του ναυαγίου, ενώ έχουν γίνει συλλήψεις φερόμενων διακινητών.