NewsEdit Του Κώστα Μελά
1. Αποτελεί κοινό τόπο ότι τα τελευταία περίπου 50 χρόνια ο ιστορικός καπιταλισμός όλο και περισσότερο λαμβάνει τη μορφή ενός χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού. Το Παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα – καθοδηγούμενο από τους δυτικούς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς – έχει πάρει το πάνω χέρι σε αυτό που ονομάζουμε πραγματική οικονομία. Με απλά λόγια ζούμε σε ένα καπιταλιστικό σύστημα όχι απλά νομισματικό , όπως ισχυρίζεται ο Keynes, αλλά σε ένα σύστημα που ο ρόλος του χρήματος είναι υπερ -καθοριστικός στην οικονομική πραγματικότητα.
Οι συνεχείς κινήσεις του χρηματικού κεφαλαίου με τη μορφή των επενδύσεων χαρτοφυλακίου, άμεσων ξένων επενδύσεων, χρηματοπιστωτικών παραγώγων και κάθε άλλη μορφής ( τεράστιοι όγκοι χρήματος που απέχουν πάρα πολύ από αυτό που οι διεθνείς πολυμερείς οργανισμοί μετρούν ως παγκόσμιο ΑΕΠ) επιδρούν δραστικά στην οικονομική δραστηριότητα και σε σειρά από μακροοικονομικά στοιχεία στο σύνολο των χωρών του πλανήτη και συνεπώς στην οικονομική καθημερινότητα των πολιτών τους , αλλά κυρίως στις οικονομίες και στους πολίτες των χωρών που έχουν υψηλή και άμεση εμπλοκή σε αυτή τη διαδικασία.
Η οικονομία των ΗΠΑ έχει μεγάλη εξάρτηση από τις κινήσεις του παγκόσμιου κεφαλαίου και συνεπώς παρουσιάζει και με μεγάλη ευπάθεια σε αντίξοες κινήσεις του.
Στα Γραφήματα 1 και 2 που ακολουθούν παρουσιάζουν στοιχεία της Διεθνούς Επενδυτικής Θέσης των ΗΠΑ όπου με σαφήνεια φαίνεται η μεγάλη εξάρτηση τους από τις εισροές του διεθνούς κεφαλαίου.
Η καθαρή διεθνής επενδυτική θέση[1] των ΗΠΑ είναι αρνητική κατά 23,6 τρις δολάρια ΗΠΑ στο τέλος του τρίτου τριμήνου του 2024. Στο Γράφημα 2 παρουσιάζεται το ύψος των υποχρεώσεων (61,46 τρις δολάρια ΗΠΑ) και το ύψος των απαιτήσεων (37,86 τρις δολάρια ΗΠΑ) και το αλγεβρικό τους άθροισμα μας δίνει το ύψος της καθαρής διεθνούς επενδυτικής θέσης.
Για το έτος 2023 τα χρηματοοικονομικά στοιχεία ενεργητικού (χωρίς χρηματοοικονομικά παράγωγα) ανήλθαν σε 978, 604 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ. Ενώ τα χρηματοοικονομικά στοιχεία παθητικού ( χωρίς χρηματοοικονομικά παράγωγα) αντίστοιχα σε 1,887,075 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ.
Παράλληλα έχει σημασία να αναφερθούμε και στα μεγέθη που αφορούν στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και στα επιμέρους ισοζύγια που το απαρτίζουν (Γράφημα )
Πίνακας
Πηγή: Bureau of Economic Analysis
2. Στόχος του Τραμπ είναι η μείωση του εμπορικού ελλείμματος διαμέσου της εφαρμογής δασμών. Επίσης στοχεύει και στην προστασία μέρους των προϊόντων «made in the USA». Παράλληλα πιστεύει ότι με τα έσοδα από τους δασμούς θα μπορέσει να καλύψει τις φορολογικές περικοπές κυρίως στις επιχειρήσεις (από 21,0% ο φόρος έχει υποσχεθεί ότι θα κατέβει στο 15,0%) που θέλει να εφαρμόσει. Οι περισσότεροι οικονομολόγοι θεωρούν ότι οι δασμοί αποτελούν πάνω απ’ όλα φόρο για τους Αμερικανούς καταναλωτές, με πιθανές πληθωριστικές επιπτώσεις. Όμως τα πράγματα είναι λίγο πιο περίπλοκα, επειδή οι δασμοί αλληλεπιδρούν στενά με άλλα στοιχεία της οικονομικής πολιτικής, όπως η συναλλαγματική ισοτιμία. Θεωρητικά, οι υψηλότεροι δασμοί θα μειώσουν τη ζήτηση εισαγωγών και θα έχουν επίδραση στη συναλλαγματική ισοτιμία του δολαρίου με το νόμισμα της χώρας που θα υποστεί τους δασμούς. Προφανώς το δολάριο θα γίνει πιο ακριβό σε σχέση με τα νομίσματα των χωρών αυτών, καθιστώντας τελικά τα ξένα αγαθά φθηνότερα.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο Τραμπ έχει υποστηρίξει προεκλογικά ότι οι δασμοί στην πραγματικότητα δεν κοστίζουν τίποτα στους Αμερικανούς, με το σκεπτικό ότι οι εμπορικοί εταίροι της Αμερικής είναι αυτοί που πληρώνουν. Βεβαίως δεν πληρώνουν οι ξένοι εξαγωγείς αλλά οι εγχώριοι εισαγωγείς. Αυτό που κερδίζει είναι το αμερικανικό δημόσιο. Αν συμβεί αυτό όμως και ουσιαστικά γίνει η απαραίτητη προσαρμογή μετά από μικρό χρονικό διάστημα η μεταβολή της συναλλαγματικής ισοτιμίας θα προκαλέσει μείωση των τιμών των εισαγωμένων προϊόντων σε δολάρια ,επομένως και οι επιδράσεις στο εμπορικό έλλειμμα θα αναιρεθούν σταδιακά!!! Συγχρόνως προς αυτή την αναίρεση θα συμβάλλει το ακριβό δολάριο μη βοηθώντας στην αύξηση των εξαγωγών.
3. Αυτό που συνάγεται ως πρώτη σκέψη είναι ότι ο Τραμπ ενδιαφέρεται να μειώσει το εμπορικό έλλειμμα χωρίς να «ενδιαφέρεται» , για την ώρα, για το τι θα συμβεί στο χρηματοοικονομικό μέτωπο της κίνησης των κεφαλαίων οι οποίες χρηματοδοτούν όχι μόνο το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου αλλά και τη μεγέθυνση της αμερικανικής οικονομίας. Γιατί εάν οι ξένες εισροές εξαντλούνταν ή και απλά μειώνονταν ως απάντηση σε νέους δασμούς, τις εταιρικές φορολογικές πολιτικές, το ισχυρό δολάριο ή άλλες αποφάσεις πολιτικής, οι Αμερικανοί θα έρχονταν αντιμέτωποι με πιθανή πτώση του βιοτικού τους επιπέδου. Έτσι τα πράγματα περιπλέκονται για ακόμη μια φορά.
Δεδομένου ότι οι ΗΠΑ έχουν υψηλό εμπορικό έλλειμμα, όπως έχουμε ήδη δείξει, θα πρέπει να χρηματοδοτήσουν τις εισαγωγές τους με κάποιο τρόπο. Αυτό γίνεται από την εισροή ξένων κεφαλαίων που κατευθύνονται στην αγορά τίτλων ή οδηγούνται σε επενδύσεις στις εταιρείες τους. Αυτές οι εισροές ξένων κεφαλαίων προς τις ΗΠΑ τρέχουν σε πολύ υψηλά επίπεδα, επειδή οι Αμερικανοί δεν αποταμιεύουν πολύ. Η χώρα εισάγει αποταμιεύσεις από τον υπόλοιπο κόσμο για να πληρώσει το εμπορικό της έλλειμμα. Εάν δεν το έκανε, οι Αμερικανοί θα έπρεπε να καταναλώνουν λιγότερα, κάτι που θα αντιμετώπιζε ως πτώση του βιοτικού τους επιπέδου.
Οι υψηλότεροι δασμοί πιθανό να θέσουν σε κίνδυνο αυτή τη ρύθμιση, επειδή οι ΗΠΑ χρειάζονται ξένες επενδύσεις για να οδηγήσουν τη μελλοντική τους μεγέθυνση. Η ειρωνεία πρέπει να είναι προφανής. Η προσπάθεια του Τραμπ να διεκδικήσει εκ νέου την κυριαρχία και να εγκαινιάσει μια «νέα εποχή εθνικής επιτυχίας» εξαρτάται από τον ίδιο συνδυασμό τεχνολογίας και παγκοσμιοποιημένης χρηματοδότησης που διάβρωσε την αμερικανική μεσαία τάξη και μετέτρεψε πολλούς Αμερικανούς σε ψηφοφόρους Τραμπ!!! Αλλά αυτή η εξάρτηση από το παγκόσμιο κεφάλαιο δεν είναι απλώς ειρωνική. Αφήνει επίσης την Αμερική ευάλωτη. Αν τα ξένα χρήματα στερέψουν, το υποσχόμενο θαύμα του Τραμπ θα γινόταν εφιάλτης.
Μια πρώιμη προειδοποίηση θα ήταν εάν οι αγορές ομολόγων αγχωθούν για την ικανότητα της Αμερικής να αποπληρώσει το μεγάλο χρέος που έχει συσσωρεύσει. Το «υπερβολικό προνόμιο» της έκδοσης του βασικού παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος δεν σημαίνει και πολλά πράγματα σε μια τέτοια κατάσταση, ίσως και τίποτε. Αν οι παγκόσμιες αγορές κινηθούν αρνητικά τα πράγματα γίνονται δύσκολα ακόμη και για τις ΗΠΑ. Η ξένη χρηματοδότηση θα μπορούσε επίσης να μειωθεί εάν το λαμπρό μέλλον που έχει υποσχεθεί ο Τραμπ θα φανεί ότι είναι μια ακόμη φενάκη, ή εάν όλη αυτή η συζήτηση για την τεχνική νοημοσύνη μείνει στα χαρτιά.
Πολλοί επενδυτές ανησυχούν ήδη ότι οι σημερινές υψηλές αποτιμήσεις για τις μετοχές τεχνολογίας μπορεί να υποδηλώνουν φούσκα. Οι ΗΠΑ έχουν χρηματοδοτήσει το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών που διογκώθηκε σε 1,2 τρισεκατομμύρια δολάρια το 2024, πουλώντας μετοχές τεχνολογίας σε ξένους. Οι τεχνολογικές μετοχές, εν τω μεταξύ, διαπραγματεύονται σε αποτιμήσεις που δεν είχαν παρατηρηθεί από το 2000, όταν ο NASDAQ Composite ξεκίνησε μια κάθοδο που εξαφάνισε το 75% της κεφαλαιοποίησής του μέχρι το 2002. Θα μπορούσε ένα τεχνολογικό κραχ να μετατραπεί σε κρίση χρηματοδότησης για τις Ηνωμένες Πολιτείες, εάν οι προσδοκίες επιδεινωθούν για τις προοπτικές αποτελεσμάτων της τεχνητής νοημοσύνης; Η συντριβή της 27ης Ιανουαρίου σε μετοχές που σχετίζονται με την τεχνητή νοημοσύνη ως απάντηση στον φθηνότερο και καλύτερο κινεζικό ανταγωνισμό εγείρει ανησυχητικά ερωτήματα. Αυτά τα ερωτήματα έχουν την αμέριστη προσοχή κάθε επενδυτή μετοχών στον κόσμο
Επομένως το μεγάλο στοίχημα με αυτόν τον πιθανό νέο κινητήρα μεγέθυνσης της αμερικανικής οικονομίας, δηλαδή τις εταιρείες τεχνικής νοημοσύνης, είναι ότι για να δουλέψει απαιτούνται τεράστιες επενδύσεις. Όμως κανείς δεν γνωρίζει τα αποτελέσματα που θα παράγει. Εάν αποδειχτεί σε μια νέα φούσκα , πολλά έργα θα μετατραπούν σε λανθάνοντα περιουσιακά στοιχεία.
Ακόμη ένας άλλος λόγος για τον οποίο η ξένη χρηματοδότηση θα μπορούσε να σταματήσει είναι ότι ορισμένες κυβερνήσεις μπορεί να παρέμβουν και να απαγορεύσουν στους πολίτες και τις επιχειρήσεις των χωρών τους να επενδύσουν στις ΗΠΑ. Αυτή είναι μια πιθανή απάντηση σε έναν νέο εμπορικό πόλεμο και σε ένα συναλλαγματικό πόλεμο.
Εάν το γαλλικό κρασί, τα γερμανικά αυτοκίνητα ή τα κινεζικά αυτοκίνητα, τα αεροσκάφη και οι ηλιακοί συλλέκτες δεν μπορούν να πωληθούν ανταγωνιστικά στην Αμερική, αυτές οι κυβερνήσεις μπορεί να αρχίσουν να σταθμίζουν τις επιλογές τους. Εύκολα μπορούν να επηρεάσουν τις διασυνοριακές ροές κεφαλαίων αναθεωρώντας τον τρόπο φορολογίας των ξένων επενδύσεων. Η φορολογία είναι ένα βασικό όπλο στα χέρια των κυβερνήσεων αυτών και ενάντια στους αμερικανικούς τεχνολογικούς γίγαντες που λυμαίνονται τον πλανήτη και βεβαίως και την Ευρώπη. Επίσης μπορούν να χρησιμοποιήσουν το όπλο της φορολογίας και ενάντια στους πολίτες και στις επιχειρήσεις των χωρών τους που θέλουν να επενδύσουν στις ΗΠΑ. Μάχαιρα έδωσες μάχαιρα θα λάβεις!!!! Απλά όλοι θα πρέπει να πράξουν όπως πράττει ο Τραμπ!!!
[1] Η διεθνής επενδυτική θέση είναι μια στατιστική κατάσταση που δείχνει σε μια χρονική στιγμή την αξία και τη σύνθεση: — χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία κατοίκων μιας οικονομίας που αποτελούν απαιτήσεις έναντι μη κατοίκων και ράβδους χρυσού που διακρατούνται ως συναλλαγματικά διαθέσιμα, και υποχρεώσεις κατοίκων μιας οικονομίας έναντι μη κατοίκων. Η διαφορά μεταξύ των εξωτερικών χρηματοοικονομικών απαιτήσεων και υποχρεώσεων μιας οικονομίας είναι η καθαρή ΔΕΘ της οικονομίας, η οποία μπορεί να είναι θετική ή αρνητική. Αντίστοιχα, η καθαρή διεθνής επενδυτική θέση (ΚΔΕΘ) παρέχει συνολική εικόνα της καθαρής χρηματοοικονομικής θέσης (στοιχεία ενεργητικού μείον υποχρεώσεις) μιας χώρας έναντι του υπόλοιπου κόσμου.