NewsEdit Νίκος Σ. Παναγιώτου*
Η ενημέρωση βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι, με τον παραδοσιακό ρόλο της επαγγελματικής δημοσιογραφίας να υποχωρεί μπροστά στις ραγδαίες τεχνολογικές και γεωπολιτικές εξελίξεις. Η κατάργηση των ρυθμιστικών πλαισίων, η εξάπλωση της τεχνητής νοημοσύνης και η μετατόπιση του ελέγχου της πληροφορίας προς τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης δημιουργούν έναν ασταθή και ευμετάβλητο χώρο ενημέρωσης. Η αυτοματοποίηση της πληροφορίας αφήνει ένα κενό, το οποίο γεμίζει από αλγοριθμικά φίλτρα που δίνουν προτεραιότητα στην ταχύτητα και την αλληλεπίδραση αντί της ακρίβειας.
Επιπλέον, οι επενδύσεις στην ανάπτυξη «έξυπνων» συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης έχουν λάβει διαστάσεις γεωπολιτικού ανταγωνισμού. Τα κράτη και ειδικά οι υπερδυνάμεις δεν ανταγωνίζονται μόνο στην τεχνολογία, αλλά και στην ικανότητά τους να διαμορφώνουν την παγκόσμια κοινή γνώμη μέσω της παραγωγής και διαμοιρασμού περιεχομένου. Οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Facebook, το Twitter και το TikTok, έχουν εξελιχθεί στις κυρίαρχες πύλες ενημέρωσης, αντικαθιστώντας σε μεγάλο βαθμό τα παραδοσιακά μέσα. Ωστόσο, ο τρόπος λειτουργίας τους βασίζεται κυρίως στην προώθηση περιεχομένου που ενισχύει την αλληλεπίδραση και όχι στην παροχή αξιόπιστου ειδησεογραφικού περιεχομένου. Οι δημοσιογραφικές αρχές, όπως η ακρίβεια, η αντικειμενικότητα και η πολυφωνία, παραμερίζονται υπέρ των clickbait τίτλων και της πόλωσης.
Οι παραδοσιακοί οργανισμοί ενημέρωσης αδυνατούν να ανταγωνιστούν την ταχύτητα και την εμβέλεια των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ενώ η μείωση της χρηματοδότησης οδηγεί στην αποδυνάμωση των μηχανισμών ποιοτικού ελέγχου. Χωρίς την προστασία που παρέχει η επαγγελματική δημοσιογραφία, το κοινό εκτίθεται σε ένα περιβάλλον όπου οι φήμες και οι προπαγανδιστικές εκστρατείες αποκτούν εύκολα ισχύ.
Γεωπολιτική Διάσταση και Ο Ρόλος των Τεχνολογικών Κολοσσών
Η ενημέρωση, πλέον, δεν είναι μόνο αντικείμενο των παραδοσιακών μέσων ή των δημοσιογράφων, αλλά και των τεχνολογικών κολοσσών που ελέγχουν τις ψηφιακές πλατφόρμες. Αυτοί οι οργανισμοί λειτουργούν σε ένα πεδίο χωρίς ουσιαστική λογοδοσία, επιτρέποντας την εκμετάλλευση της πληροφορίας για εμπορικούς ή πολιτικούς σκοπούς.
Ταυτόχρονα, η διαμάχη μεταξύ κρατών για τον έλεγχο της ροής της πληροφορίας και των τεχνολογικών υποδομών επιδεινώνει την κατάσταση. Οι γεωπολιτικές στρατηγικές συχνά περιλαμβάνουν τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης και της παραπληροφόρησης ως όπλων επιρροής, κάνοντας την ενημέρωση ακόμη πιο επισφαλή.
Η Ανάγκη Επανεκκίνησης της Επαγγελματικής Δημοσιογραφίας
Η απάντηση στο ανεξέλεγκτο τοπίο της ενημέρωσης βρίσκεται στην αναγέννηση της επαγγελματικής δημοσιογραφίας μέσω νέων μοντέλων χρηματοδότησης και αυστηρών ρυθμιστικών πλαισίων που θα διασφαλίζουν τη βιωσιμότητα των ποιοτικών μέσων, όπως και ρυθμιστικά πλαίσια που θα επιβάλουν λογοδοσία στις πλατφόρμες. Η υιοθέτηση πρακτικών που συνδυάζουν την τεχνολογία με τις αξίες της αντικειμενικότητας και της ακρίβειας είναι απαραίτητη για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης του κοινού.
Παράλληλα, η δημοσιογραφία χρειάζεται να αξιοποιήσει την ίδια την τεχνολογία προς όφελός της, επενδύοντας σε εργαλεία επαλήθευσης δεδομένων και ανίχνευσης παραπληροφόρησης. Ο συνδυασμός τεχνολογικής καινοτομίας και δημοσιογραφικών αξιών μπορεί να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη του κοινού και να δημιουργήσει ένα σταθερότερο πλαίσιο ενημέρωσης. Ταυτόχρονα, χρειάζεται διεθνής συνεργασία για την αντιμετώπιση των γεωπολιτικών κινδύνων, με τη δημιουργία ρυθμιστικών πλαισίων που θα εξασφαλίζουν την αξιοπιστία της πληροφορίας. Χωρίς αυτές τις παρεμβάσεις, ο κίνδυνος για τη δημοκρατία και την κοινωνική συνοχή είναι μεγαλύτερος από ποτέ.
Το νέο τοπίο της ενημέρωσης είναι ένας χώρος συνεχούς αλλαγής, αλλά η κατεύθυνση που θα ακολουθήσουμε θα καθορίσει αν η ενημέρωση θα παραμείνει ένας αξιόπιστος πυλώνας της δημοκρατίας ή ένα μέσο του γεωπολιτικού ανταγωνισμού.
Η κατεύθυνση που θα ακολουθήσουμε τις επόμενες δεκαετίες θα καθορίσει αν η ενημέρωση θα παραμείνει θεμέλιο της δημοκρατίας ή θα μετατραπεί σε όργανο γεωπολιτικών και οικονομικών συμφερόντων.
Η επανεκκίνηση της επαγγελματικής δημοσιογραφίας, η ρύθμιση των τεχνολογικών κολοσσών και η διεθνής συνεργασία μπορούν να δώσουν στη δημόσια σφαίρα την αξιοπιστία που τόσο χρειάζεται.
*Καθηγητής, Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ ΑΠΘ