NewsEdit Του Αναστάσιου Τέφα*
Ο ανταγωνισμός μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας στον τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) έχει εξελιχθεί σε μια σύγχρονη “κούρσα εξοπλισμών”, με τεράστιες γεωπολιτικές, οικονομικές και τεχνολογικές επιπτώσεις. Αυτός ο ανταγωνισμός αντικατοπτρίζει την σημαντικότητα της ΤΝ στην προσπάθεια για ανάπτυξη, κυριαρχία και ασφάλεια αλλά και τις διαφορετικές προσεγγίσεις των δύο χωρών σε θέματα πολιτικής, χρηματοδότησης και ηθικής.
Η ιστορία του ανταγωνισμού ξεκίνησε μια δεκαετία πριν, όταν είχε ήδη φανεί ότι η ΤΝ μπορεί να παρέχει καινοτόμα εργαλεία για ανάπτυξη σχεδόν σε όλους τους τομείς της οικονομίας. Τόσο η Κίνα όσο και οι ΗΠΑ αλλά και η Ευρωπαϊκή Ένωση προσπάθησαν να καταρτίσουν σχέδια χρηματοδότησης και ανάπτυξης της ΤΝ, θέτοντάς την ως βασικό πυλώνα στην προσπάθεια για έρευνα και καινοτομία σε διάφορους τομείς όπως η υγεία, η ασφάλεια και η τεχνολογική ανάπτυξη. Η προσπάθεια αυτή πήρε διαφορετική μορφή με τις ΗΠΑ να θέλουν αν διασφαλίσουν ότι το οικονομικό τους μοντέλο που βασίζεται κυρίως σε ιδιωτικές επενδύσεις συνδυαστικά με περιορισμό εξαγωγής τεχνολογικών μέσων προς την Κίνα θα μπορούσε να διασφαλίσει το μέχρι τότε προβάδισμα απέναντι στους ανταγωνιστές.
Η Ευρώπη επέλεξε να δώσει έμφαση στην ανθρωποκεντρική ΤΝ με ισχυρές δικλείδες για αξιοπιστία, ηθικούς κανόνες και σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τέλος η Κίνα προσπάθησε να αξιοποιήσει την ευελιξία του πολιτικού της συστήματος με κρατικές επενδύσεις και αποφάσεις που μπορούν να ληφθούν πολύ γρήγορα όταν θεωρηθεί ότι αφορούν την κρατική ασφάλεια. Έκτοτε, και οι ΗΠΑ και η Κίνα έχουν επενδύσει τεράστια ποσά, της τάξης των εκατοντάδων δισεκατομμυρίων, στην έρευνα και ανάπτυξη της ΤΝ, οδηγώντας σε ένα συνεχώς εντεινόμενο ανταγωνισμό. Η Ευρώπη έμεινε παρατηρητής στις τεχνολογικές εξελίξεις και επέλεξε να πρωτοστατήσει στην δημιουργία ρυθμιστικών πλαισίων για την ΤΝ με μικρές επενδύσεις σε .έρευνα και ανάπτυξη σε σχέση με τον ανταγωνισμό.
Για να καταλάβουμε όμως τις διαφορές στις προσεγγίσεις των χωρών καθώς και τους λόγους για τους οποίους η ΕΕ δεν μπορεί να ακολουθήσει πρέπει να εξηγήσουμε τα βασικά συστατικά της τρέχουσας τεχνολογικής στάθμης στην ΤΝ. Αυτό που αποκαλούμε τώρα ΤΝ σε επίπεδο εφαρμογής είναι κυρίως τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα. Δηλαδή, τεράστια τεχνητά νευρωνικά δίκτυα που έχουν την δυνατότητα να «διαβάζουν» κείμενα γραμμένα σε οποιαδήποτε γλώσσα και να αναπαριστούν τα στοιχειώδη συστατικά των λέξεων με αριθμούς. Ακολούθως μπορούν να απαντήσουν σε ερωτήματα, να συνθέσουν κείμενα και να κάνουν πιο σύνθετες διεργασίες όπως να ελέγξουν την λογική συνέπεια σε μια απάντηση, να λύσουν μαθηματικά προβλήματα επιπέδου μαθηματικής ολυμπιάδας ή να δώσουν εντολές σε ένα ρομπότ για να ολοκληρώσει κάποια εργασία.
Ο πρώτος πυλώνας για την ανάπτυξη της ΤΝ είναι τα πολλά δεδομένα. Σε σχέση με τα δεδομένα, όλες οι χώρες έχουν πρόσβαση στα ανοιχτά δεδομένα του διαδικτύου καθώς και σε ότι έχει παράξει ο ανθρώπινος πολιτισμός από λογοτεχνία και ποίηση μέχρι μαθηματικά και κώδικα προγραμματισμού ηλεκτρονικών υπολογιστών. Επιπλέον, οι μεγάλες εταιρείες των ΗΠΑ έχουν πρόσβαση σε δεδομένα χρηστών κοινωνικών δικτύων όπως αναρτήσεις, σχόλια, διαλόγους και αναζητήσεις πληροφοριών. Στην Κίνα υπάρχει πρόσβαση σε αντίστοιχα δεδομένα στην κινέζικη γλώσσα καθώς και πολύ χαλαρό πλαίσιο προστασίας προσωπικών δεδομένων που επιτρέπει την χρήση τους για ανάπτυξη μοντέλων ΤΝ.
Αντίθετα στην Ευρώπη δεν υπάρχουν διαθέσιμα προσωπικά δεδομένα σε μεγάλο όγκο αλλά και αν υπήρχαν δεν θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν εύκολα λόγω του κανονιστικού πλαισίου για την προστασία τους (GDPR). Στα δεδομένα με μορφή κειμένου πρέπει να προσθέσουμε και δεδομένα εικόνων, video αλλά και ήχου που μπορούν επίσης να αναλυθούν από πιο σύνθετα μοντέλα ΤΝ. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι καθημερινά παράγουμε όλοι πάρα πολλά δεδομένα μέσω της συμπεριφοράς μας στο διαδίκτυο. Στα δεδομένα αυτά έχει πρόσβαση μόνο η εταιρεία της οποίας τις εφαρμογές χρησιμοποιούμε. Οπότε είναι πολύ σημαντικό για μια εταιρεία να προσελκύσει χρήστες που με την καθημερινή χρήση των υπηρεσιών της θα της δώσουν επιπλέον δεδομένα που χρειάζεται για να κάνει τα μοντέλα της ακόμη καλύτερα. Αυτή η ανάγκη είναι και το πρώτο μέρος του ιερού δισκοπότηρου της ΤΝ. Δηλαδή, όσο κάποιες υπηρεσίες βασίζονται σε τετριμμένη τεχνολογία, όποια εταιρεία καταφέρει να κερδίσει μια κρίσιμη μάζα χρηστών θα έχει το προβάδισμα στο να κυριαρχήσει στις εφαρμογές αυτές. Μπορούμε να σκεφτούμε τις μηχανές αναζήτησης όπως το Google ή τα εργαλεία της Microsoft που δύσκολα κάποιος θα αλλάξει αν έχει συνηθίσει να τα χρησιμοποιεί.
Ο δεύτερος πυλώνας της ανάπτυξης της ΤΝ είναι η πρόσβαση σε ειδικούς επεξεργαστές ΤΝ. Δηλαδή σε τσιπάκια τελευταίας τεχνολογίας που επιτρέπουν την εκπαίδευση αλλά και την λειτουργία μεγάλων μοντέλων ΤΝ. Οι ΗΠΑ προσπάθησαν να περιορίσουν την πρόσβαση σε επεξεργαστές τελευταίας τεχνολογίας στην Κίνα θέτοντας περιορισμούς στις εξαγωγές τέτοιων επεξεργαστών. Οπότε οι ερευνητές στην Κίνα αναγκάστηκαν να δουλέψουν σε έναν βαθμό με εξοπλισμό μικρότερων δυνατοτήτων από ότι οι ανταγωνιστές τους στις ΗΠΑ. Ο εξοπλισμός τελευταίας τεχνολογίας αλλά και η μαζική του χρήση απαιτεί τεράστια ποσά ενέργειας που συνδέει έτσι την ανάπτυξη της ΤΝ με την ανάπτυξη τρόπων οικονομικής παραγωγής ενέργειας όπως τα πυρηνικά εργοστάσια που βλέπουν άνθηση τα τελευταία χρόνια. Η Κίνα έχει πρόσβαση σε ενέργεια αλλά της λείπει η τεχνολογία στην κατασκευή επεξεργαστών ΤΝ. Αναμένεται αυτή να είναι μια από τις επιδιώξεις της για τα επόμενα χρόνια.
Ο τρίτος πυλώνας της ΤΝ είναι οι μεθοδολογίες. Δηλαδή, η πρόσβαση σε ερευνητικές ιδέες και μοντέλα ΤΝ (π.χ. GPT) τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε συνδυασμό με δεδομένα και εξοπλισμό ώστε να παραχθεί το τελικό λογισμικό ΤΝ που μπορεί να δοθεί προς χρήση. Τα τελευταία είκοσι χρόνια ακολουθήθηκε από την παγκόσμια ερευνητική κοινότητα η πολιτική της ανοιχτής επιστήμης. Δηλαδή, οι περισσότερες ιδέες μαζί με την υλοποίησή τους ήταν ανοιχτά σε όλους τους ερευνητές προκειμένου να επιταχυνθεί η τεχνολογική ανάπτυξη. Η πολιτική του ανοιχτού κώδικα όμως σταμάτησε από κάποιες εταιρείες της Αμερικής όταν φάνηκε ότι τα μοντέλα ΤΝ (π.χ., ChatGPT) μπορούν να αποφέρουν τεράστια κέρδη με τις αναρίθμητες εφαρμογές τους. Οπότε, τα ανοιχτά μοντέλα έγιναν σε μια νύχτα κλειστά μοντέλα προκειμένου να διατηρήσουν το τεχνολογικό προβάδισμα συγκεκριμένων εταιρειών. Η δικαιολογία ήταν αρχικά ότι η ανοιχτή ΤΝ μπορεί να είναι επικίνδυνη για τους πολίτες οπότε η οξύμωρη λύση των εταιρειών αυτών ήταν να έχουν μόνο αυτές πρόσβαση στο «επικίνδυνο» και φοβερά κερδοφόρο εργαλείο. Άλλες εταιρείες των ΗΠΑ συνέχισαν την πολιτική των ανοιχτών μοντέλων (π.χ., LLaMA), πιθανόν γιατί κατάλαβαν ότι μόνο μέσα από την συλλογική ερευνητική προσπάθεια μπορούν να ανταγωνιστούν τα κλειστά μοντέλα.
Η ερευνητικές ομάδες στην Κίνα, λοιπόν, είχαν πρόσβαση σε εξοπλισμό χαμηλότερης τεχνολογικής στάθμης, πολλά δεδομένα και ανοιχτά μοντέλα ΤΝ που προτάθηκαν και από ερευνητικές ομάδες των ΗΠΑ. Αναγκάστηκαν να καινοτομήσουν προκειμένου να πετύχουν αποτελέσματα αντίστοιχα με τα ανταγωνιστικά μοντέλα των ΗΠΑ. Έτσι εκμεταλλευθήκαν όλες τις καλές ερευνητικές ιδέες για μικρότερα μοντέλα και μικρότερη κατανάλωση ενέργειας σε συνδυασμό με πρόσβαση σε δεδομένα και προυπάρχουσα γνώση. Κατάφεραν να βγάλουν το πρώτο ανταγωνιστικό μοντέλο διαλογικής ΤΝ (DeepSeek) το οποίο έχει δυνατότητα να ελέγχει την λογική αλληλουχία του κειμένου που παράγει ώστε να διορθώνει και να βελτιώνει την τελική του απάντηση. Το μοντέλο αυτό χρησιμοποίησε διάφορες καινοτομίες που ακολουθούνται πλέον και από άλλες εταιρείες. Μια βασική καινοτομία του DeepSeek είναι ότι αντί να βασίζεται σε ένα υπερ-μοντέλο που θα μπορεί με την ίδια ευκολία να λύσει ασκήσεις μαθηματικών και να γράψει ένα μυθιστόρημα, βασίζεται σε μικρότερα μοντέλα που το καθένα από αυτά είναι εξειδικευμένο σε συγκεκριμένου τύπου ερωτήσεις. Δηλαδή, αντί να έχουμε έναν ενεργοβόρο πανεπιστήμονα (υπερ-μοντέλο ΑΙ) που ξέρει τα πάντα, έχουμε πολλούς μικρούς ενεργειακά οικονομικότερους επιστήμονες (υπο-μοντέλα ΑΙ) που ο καθένας ξέρει καλά το δικό του αντικείμενο. Εσωτερικά το νέο μοντέλο κατευθύνει την κάθε ερώτηση στα καταλληλότερα να απαντήσουν υπο-μοντέλα.
Η σημαντικότερη διαφορά του Κινέζικου DeepSeek με τα ανταγωνιστικά του μοντέλα είναι ότι είναι ανοιχτό μοντέλο. Δηλαδή, δόθηκε πρόσβαση στις παραμέτρους του και έτσι άνοιξε ο δρόμος να εκμεταλλευθούν πολλές άλλες εταιρείες το μοντέλο αυτό. Επιπλέον η ίδια η DeepSeek ακολούθησε μια πολιτική χρέωσης των υπηρεσιών της πολύ οικονομικότερη από τις ανταγωνίστριες εταιρείες των ΗΠΑ. Το επιχείρημα που προσπάθησαν να διακινήσουν διάφορα κέντρα ότι δεν πρέπει να χρησιμοποιούν οι χρήστες του δυτικού κόσμου το DeepSeek ώστε να μην δίνουν τα δεδομένα τους στην Κίνα δεν εισακούστηκε και το οικονομικό συμφέρον καθώς και η ανοιχτή πρόσβαση στο μοντέλο υπερίσχυσε. Οι εταιρίες των ΗΠΑ αναγκάστηκαν να προσαρμοστούν μερικώς με ταχύτερη πρόσβαση σε προηγμένα μοντέλα λογικής επαλήθευσης των απαντήσεων και χαμηλότερες τιμές. Η διεθνής κοινότητα όμως κατάλαβε ότι το επιχείρημα των ΗΠΑ ότι ο εξοπλισμός τελευταίας τεχνολογίας και οι επενδύσεις σε παραγωγή ενέργειας θα διατηρήσουν την υπεροχή τους στην ΤΝ δεν έχει στέρεη βάση. Το γεγονός αυτό κλόνισε πεποιθήσεις για την πορεία διαφόρων εταιρειών και επηρέασε την χρηματιστηριακή τους αξία.
Ο τεχνολογικός πόλεμος μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας έχει να κάνει και με το μοντέλο ανάπτυξης των δυο χωρών. Από την μια πλευρά, στις ΗΠΑ όλη η ανάπτυξη χρηματοδοτείται από ιδιωτικά κεφάλαια με μικρούς περιορισμούς προκειμένου να διευκολυνθεί η γρήγορη παραγωγή αποτελεσμάτων. Στην άλλη πλευρά, η Κίνα χρηματοδοτεί και με σημαντικά κρατικά κεφάλαια την ανάπτυξη της ΤΝ προκειμένου να διασφαλίσει ότι θα εξυπηρετεί και τα εθνικά της συμφέροντα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η απάντηση που δίνουν τα μοντέλα αυτά όταν ερωτηθούν για πολιτικά ζητήματα στα οποία υπάρχει διαφωνία μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Το κάθε μοντέλο απαντά κυρίως με τις θέσεις της χώρας στην οποία αναπτύχθηκε. Οπότε, ο χρήστης που χρησιμοποιεί ένα κινέζικο μοντέλο πρέπει να έχει υπόψη ότι σε ένα βαθμό παίρνει απαντήσεις που εμφανίζονται συνήθως στα κινέζικα μέσα ενημέρωσης οπότε εξυπηρετούν τις κινέζικες θέσεις. Το ίδιο συμβαίνει και με τα μοντέλα που αναπτύσσονται στις ΗΠΑ. Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη προσπάθεια για να γίνει αυτό, μιας και όπως αναφέρθηκε τα μοντέλα αυτά αναπαράγουν τα δεδομένα στα οποία εκπαιδεύτηκαν. Αν φανταστούμε λοιπόν κάποιον ο οποίος διαβάζει καθημερινά μια εφημερίδα συγκεκριμένου πολιτικού χώρου είναι λογικό αυτός να απαντά, με τις πολωμένες θέσεις που έχει διαβάσει, σε όποιο ερώτημα του τίθεται. Η απόκτηση λοιπόν κρίσιμης μάζας χρηστών τέτοιων μοντέλων ΤΝ αποτελεί ένα άλλο κομμάτι του ιερού δισκοπότηρου της ΤΝ μιας και θα δώσει την δύναμη για προβολή συγκεκριμένων θέσεων και ενδεχόμενης προπαγάνδας.
Η προστασία των προσωπικών δεδομένα, η αξιοπιστία των μοντέλων, η δίκαιη αντιμετώπιση όλων των ομάδων και απόψεων καθώς και η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι στον πυρήνα της Ευρωπαϊκής προσέγγισης στην ΤΝ. Στις ΗΠΑ και την Κίνα τα παραπάνω παίζουν λιγότερο σημαντικό ρόλο σε σχέση με την γρήγορη πρόοδο στις επιδόσεις της ΤΝ. Στις ΗΠΑ προτεραιοποιείται η ανάγκη για καλύτερα εργαλεία ΤΝ και κερδοφορία, ενώ στην Κίνα η ηγετική θέση στην ΤΝ θεωρείται ότι θα διασφαλίσει κοινωνική σταθερότητα και εθνική ασφάλεια.
Όσο αφορά στις εφαρμογές της ΤΝ όλες οι χώρες προσβλέπουν τόσο στην ανάπτυξη διαλογικών πρακτόρων ΤΝ που θα εξυπηρετούν μεταξύ άλλων και τα εθνικά τους συμφέροντα αλλά και καινοτόμα προϊόντα που θα αναπτυχθούν με την βοήθεια της ΤΝ. Η ανακάλυψη νέων φαρμάκων, η διάγνωση ασθενειών, η στοχευμένη και προσωποποιημένη αντιμετώπιση ασθενειών με χρήση ΤΝ αναμένεται να αυξήσει το προσδόκιμο αλλά και την ποιότητα ζωής των πολιτών που θα έχουν πρόσβαση σε αυτήν. Η χρήση πρακτόρων ΤΝ που θα δρουν εκ μέρους των πολιτών ώστε να λύνουν διάφορα προβλήματα της καθημερινότητας είναι προ των πυλών. Ήδη είναι διαθέσιμο εργαλείο ΤΝ το οποίο μπορεί να αναζητήσει και να κάνει κράτηση σε διάφορες υπηρεσίες (εισιτήρια, ξενοδοχεία, εστιατόρια, κτλ ) εκ μέρους των χρηστών. Η ενσωμάτωση σε ρομπότ θα μπορέσει να φέρει την περιβόητη βοήθεια στο σπίτι για καθημερινές εργασίες (σκούπισμα, μαγείρεμα, κτλ) ένα βήμα πιο κοντά. Οι διάφορες χώρες βέβαια ενδιαφέρονται και για τις εφαρμογές στην άμυνα της χώρας. Από αυτόνομα όπλα σε μηχανισμούς ελέγχου, ανίχνευσης και ταυτοποίησης στόχων. Η δημιουργία προηγμένων οπλικών συστημάτων ΤΝ κρατιέται μυστική αλλά είναι σίγουρο ότι εξελίσσεται με αλματώδη ταχύτητα τα τελευταία χρόνια. Δυστυχώς, οι πόλεμοι και οι συρράξεις που λαμβάνουν χώρα ανά την υφήλιο προκαλούν ανησυχία για την χρήση τέτοιων έξυπνων οπλικών συστημάτων.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει επιλέξει να εστιάσει στη ρυθμιστική πρωτοπορία. Με το “AI Act”, τον πρώτο ολοκληρωμένο κανονισμό για την ΤΝ παγκοσμίως, η ΕΕ επιδιώκει να δημιουργήσει ένα πλαίσιο που προωθεί την καινοτομία ενώ προστατεύει τα δικαιώματα των πολιτών. Ωστόσο, η Ευρώπη υστερεί σε επενδύσεις συγκριτικά με τις ΗΠΑ και την Κίνα. Η Ευρώπη επιδιώκει να αναδειχθεί σε παγκόσμιο πρότυπο για την ηθική και αξιόπιστη ΤΝ, επηρεάζοντας έτσι τις παγκόσμιες πρακτικές.
Καθώς ο ανταγωνισμός εντείνεται, μπορούμε να κάνουμε κάποιες προβλέψεις για ορισμένες πιθανές εξελίξεις. Είναι πιθανό να δούμε δύο παράλληλα οικοσυστήματα ΤΝ σε ΗΠΑ και Κίνα, με περιορισμένη ανταλλαγή γνώσεων και τεχνολογίας. Οι ΗΠΑ ενδέχεται να επιβάλουν περισσότερους περιορισμούς στην εξαγωγή τεχνολογίας ΤΝ προς την Κίνα, όπως έχει ήδη συμβεί με τους περιορισμούς στους επεξεργαστές ΤΝ. Και οι δύο χώρες θα εντείνουν τις προσπάθειες για προσέλκυση και διατήρηση των καλύτερων ερευνητών ΤΝ. Η Κίνα θα προσπαθήσει να αποκτήσει πλήρη αυτονομία στην ανάπτυξη μοντέλων ΤΝ κερδίζοντας έδαφος στο τελευταίο πυλώνα που υστερεί, που είναι η ανάπτυξη κινέζικων επεξεργαστών ΤΝ.
Παρά τον ανταγωνισμό, υπάρχει αυξανόμενη αναγνώριση της ανάγκης για συνεργασία σε θέματα όπως η ασφάλεια της ΤΝ και η αντιμετώπιση των κινδύνων από προηγμένα συστήματα. Η έκβαση αυτού του ανταγωνισμού θα διαμορφώσει όχι μόνο το τεχνολογικό τοπίο αλλά και τις γεωπολιτικές ισορροπίες του 21ου αιώνα. Η πρόκληση για την παγκόσμια κοινότητα είναι να διασφαλίσει ότι αυτός ο ανταγωνισμός θα οδηγήσει σε τεχνολογική πρόοδο που θα ωφελήσει την ανθρωπότητα, χωρίς να θέσει σε κίνδυνο την παγκόσμια ασφάλεια και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
*Αναστάσιος Τέφας
Καθηγητής Υπολογιστικής Νοημοσύνης
Διευθυντής προγράμματος μεταπτυχιακών σπουδών στην Τεχνητή Νοημοσύνη
Τμήμα Πληροφορικής
Σχολή Θετικών Επιστημών
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο θεσσαλονίκης
Υ.Γ. Για την βελτίωση του άρθρου χρησιμοποιήθηκαν σε διάφορες φάσεις τις συγγραφής τρία διαφορετικά γλωσσικά μοντέλα ΤΝ από ΗΠΑ και Κίνα. Επίσης αφού το άρθρο ολοκληρώθηκε ζητήθηκε από γλωσσικό μοντέλο ΤΝ να συνοψίσει το περιεχόμενο και να το κάνει καταλληλότερο για δημοσίευση σε εφημερίδα. Η σύνοψη αυτή διορθώθηκε, βελτιώθηκε και δίνεται παρακάτω ως παράδειγμα των δυνατοτήτων αυτών των μοντέλων ΤΝ.
Το Παζλ της Τεχνητής Νοημοσύνης και ο Τεχνολογικός Πόλεμος ΗΠΑ-Κίνας
Ο ανταγωνισμός ανάμεσα στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κίνα στον τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) έχει μετατραπεί σε σύγχρονη γεωπολιτική αναμέτρηση, με κύριους πυλώνες την τεχνολογική υπεροχή και τον έλεγχο των δεδομένων. Στο επίκεντρο αυτής της μοντέρνας κούρσας βρίσκονται τρεις πυλώνες: τα δεδομένα, οι επεξεργαστές ΤΝ και οι μέθοδοι ανάπτυξης νέων νευρωνικών μοντέλων βαθιά μάθησης. Η Ευρώπη, από την πλευρά της, προσπαθεί να επιβληθεί ως ηγέτιδα δύναμη της «Ηθικής Τεχνητής Νοημοσύνης», αλλά χωρίς να κατέχει το κομμάτι της απαραίτητης τεχνολογικής πρωτοπορίας.
Τα Δεδομένα: Η κινητήριος δύναμη
Η πρόσβαση σε τεράστιες ποσότητες δεδομένων είναι ο πρώτος πυλώνας. Οι αμερικανικές εταιρείες όπως η Google και η Meta εκπαιδεύουν τα μοντέλα τους με δεδομένα από δισεκατομμύρια αναζητήσεις, διαλόγους και αναρτήσεις χρηστών από τα κοινωνικά δίκτυα πέραν των ελεύθερα διαθέσιμων σε βάσεις δεδομένων και διαδίκτυο. Η Κίνα, από την άλλη, αξιοποιεί το μεγάλο πλεονέκτημα της κινεζικής γλώσσας σε συνδυασμό με το μέγεθος του πληθυσμού της και της χαλαρής προστασίας προσωπικών δεδομένων, επιτρέποντας σε εταιρείες να εκπαιδεύουν συστήματα ΤΝ χωρίς αυστηρούς περιορισμούς. Στην Ευρώπη, ο κανονισμός προστασία προσωπικών δεδομένων GDPR προστατεύει τους πολίτες, αλλά εμποδίζει τη συλλογή δεδομένων σε κλίμακα που απαιτούν τα μοντέλα ΤΝ ώστε να είναι ανταγωνιστικά.
Οι επεξεργαστές ΤΝ: Το Όπλο του Ανταγωνισμού
Ο δεύτερος πυλώνας αφορά την τεχνολογία των τσιπ. Οι ΗΠΑ έχουν επιβάλει αυστηρούς περιορισμούς στην εξαγωγή επεξεργαστών ΤΝ υψηλών επιδόσεων προς την Κίνα, αναγκάζοντας κινεζικές εταιρείες να δουλεύουν με εξοπλισμό παλαιότερης τεχνολογικής γενιάς. Παράλληλα, η εκπαίδευση των μοντέλων ΤΝ απαιτεί τεράστια ποσά ενέργειας, γεγονός που ωθεί και τις δύο χώρες να επενδύσουν σε πυρηνικά εργοστάσια και ανανεώσιμες πηγές. Η Κίνα, αν και αποτελεί ηγέτιδα χώρα στην παραγωγή εξοπλισμού για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, εξαρτάται ακόμα από δυτικές τεχνολογίες για την κατασκευή προηγμένων τσιπ ΤΝ.
Το Μοντέλο DeepSeek: Η Κινεζική Απάντηση
Η τρίτη διάσταση της αναμέτρησης είναι οι μεθοδολογίες ανάπτυξης νέων μοντέλων ΤΝ. Εδώ, η Κίνα έχει καταφέρει να προκαλέσει έκπληξη με το DeepSeek, ένα διαλογικό σύστημα ΤΝ που διαφέρει από τα δυτικά μοντέλα. Αντί να βασίζεται σε ένα υπερ-μοντέλο που ξέρει τα πάντα, το DeepSeek χρησιμοποιεί δεκάδες εξειδικευμένα υπο-μοντέλα: το κάθε υπο-μοντέλο εστιάζει σε συγκεκριμένες εργασίες, από την επίλυση μαθηματικών προβλημάτων έως τη συγγραφή κειμένων. Αυτή η αρχιτεκτονική μειώνει την ενεργειακή κατανάλωση και αυξάνει την αποδοτικότητα. Επιπλέον, η Κίνα κυκλοφόρησε το μοντέλο DeepSeek ως ανοιχτό μοντέλο, δίνοντας πρόσβαση σε κώδικα και παραμέτρους. Παράλληλα μείωσε τις χρεώσεις στην χρήση του μοντέλου και προκαλεί πιέσεις στις αμερικανικές εταιρείες να μειώσουν και αυτές τις τιμές των υπηρεσιών τους.
Πολιτική και Τεχνολογία: Ο Κύκλος Επαναλαμβάνεται
Οι διαφορές στις προσεγγίσεις των δύο χωρών δεν είναι τυχαίες. Στις ΗΠΑ, η ΤΝ αναπτύσσεται κυρίως μέσω ιδιωτικών επενδύσεων, με έμφαση στην κερδοφορία και την καινοτομία. Η Κίνα, από την άλλη, χρηματοδοτεί πρωτοβουλίες μέσω κρατικών προγραμμάτων, με στόχο την εθνική ασφάλεια και τον κοινωνικό έλεγχο. Αυτή η διαφορά αντανακλάται και στις απαντήσεις των μοντέλων ΤΝ: σε ευαίσθητα πολιτικά ζητήματα, τα κινεζικά συστήματα επαναλαμβάνουν την επίσημη γραμμή του ΚΚΚ, ενώ τα αμερικανικά τείνουν προς δυτικές αφηγήσεις. Ένας χρήστης που ρωτά για το Θιβέτ, για παράδειγμα, θα λάβει απαντήσεις που θυμίζουν τις εκάστοτε εθνικές προπαγάνδες.
Η Ευρώπη: Ο ρυθμιστής της αξιόπιστης ΤΝ
Σε αυτόν τον τεχνολογικό πόλεμο, η Ευρώπη προσπαθεί να διατηρήσει μια τρίτη θέση. Μέσω του «AI Act» – του πρώτου κανονισμού για την ΤΝ – θέτει αυστηρά ηθικά κριτήρια, από την προστασία προσωπικών δεδομένων έως την απαγόρευση μαζικής παρακολούθησης ανθρώπων από συστήματα ΤΝ. Ωστόσο, η μειωμένη επένδυση σε έρευνα και ανάπτυξη την καθιστά εξαρτώμενη από τις τεχνολογίες των άλλων δύο πλευρών. Το ερώτημα «Μπορούμε άραγε να γίνουμε ηθικοί ηγέτες χωρίς τεχνολογική ανεξαρτησία;» αναδεικνύει την ανάγκη για μεγαλύτερη χρηματοδότηση σε ευρωπαϊκά προγράμματα ΤΝ.
Το Μέλλον: Δύο Κόσμοι, Μια Ανθρωπότητα
Η αντιπαράθεση ΗΠΑ-Κίνας μπορεί να οδηγήσει σε δύο παράλληλα τεχνολογικά οικοσυστήματα: το ένα ελεγχόμενο από τη Δύση, το άλλο από την Ανατολή. Η Κίνα θα συνεχίσει να επενδύει σε κινεζικούς επεξεργαστές ΤΝ για να μειώσει την εξάρτησή της από τις ΗΠΑ, ενώ οι ΗΠΑ πιθανά θα εντείνουν τους περιορισμούς στην διάθεση επεξεργαστών ΤΝ νέας γενιά στην Κίνα. Παράλληλα, η διεθνής κοινότητα αντιμετωπίζει μια κρίσιμη ερώτηση: Πώς να διασφαλιστεί ότι η ΤΝ θα ωφελήσει όλη την ανθρωπότητα, χωρίς να γίνει εργαλείο γεωπολιτικών συγκρούσεων ή παραβιάσεων δικαιωμάτων;
Η απάντηση δεν είναι απλή, αλλά μια αρχή έχει γίνει με την δημιουργία διεθνών οργάνων ελέγχου. Σε έναν κόσμο όπου τα ρομπότ με ΤΝ θα μπορούν να μαγειρέψουν, να σκουπίσουν, αλλά και να αποτελέσουν έξυπνα οπλικά συστήματα, η ανθρώπινη νοημοσύνη παραμένει η πιο αξιόπιστη δικλίδα ασφαλείας και δύναμη προόδου και ανάπτυξης με σεβασμό στις ηθικές αξίες και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η ΤΝ μπορεί να δώσει στην ανθρωπότητα τα σημαντικότερα εργαλεία για την παγκόσμια ανάπτυξη και ευημερία. Τα μηνύματα είναι αισιόδοξα.
(Η εικόνα δημιουργήθηκε με το DALL·E)