NewsEdit Παρά τις διπλωματικές προσπάθειες που συνεχίζονται οι ενδείξεις είναι ελάχιστες πως ο Βλαντίμιρ Πούτιν επιθυμεί το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία. Το αντίθετο, φαίνεται πως έχει κάθε λόγο να συνεχίσει τη σύγκρουση και μάλιστα να την επεκτείνει, όχι μόνο στρατιωτικά αλλά και υβριδικά, σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Ο θερμός πόλεμος συνεχίζεται
Το αιματηρό αποτύπωμα του πολέμου παραμένει ανεξίτηλο. Μόλις την Κυριακή των Βαΐων, 34 άνθρωποι σκοτώθηκαν όταν ρωσικοί βαλλιστικοί πύραυλοι έπληξαν την πόλη Σούμι, στη βόρεια Ουκρανία. Λίγες ημέρες νωρίτερα, στις 4 Απριλίου, ο αριθμός των νεκρών από επίθεση στην γενέτειρα του Βολοντίμιρ Ζελένσκι, το Κριβί Ριχ, έφτασε τους 20 —ανάμεσά τους και 9 παιδιά.
Παράλληλα, η Ρωσία συνεχίζει να στοχεύει σκόπιμα κρίσιμες ενεργειακές υποδομές της Ουκρανίας, αγνοώντας ακόμα και την άτυπη συμφωνία που είχε συναφθεί με τις ΗΠΑ για την αποφυγή τέτοιων πληγμάτων. Ο Ζελένσκι, από την πλευρά του, προειδοποιεί για πιθανό νέο μέτωπο στα βόρεια της Χάρκιβ, με 67.000 Ρώσους στρατιώτες να έχουν ήδη λάβει θέσεις.
Ο υβριδικός πόλεμος συνεχίζεται
Η Ρωσία όμως δεν περιορίζεται στον «θερμό» πόλεμο. Τα τελευταία χρόνια, ο υβριδικός πόλεμος —ένα μείγμα κυβερνοεπιθέσεων, δολιοφθορών, επιρροής και προπαγάνδας— έχει εξελιχθεί σε βασικό όπλο της Μόσχας.
Μόλις τον περασμένο μήνα, τρεις Βούλγαροι κατάσκοποι καταδικάστηκαν στο Ηνωμένο Βασίλειο για συνεργασία με ρωσικές υπηρεσίες πληροφοριών. Το 2023, τουλάχιστον 100 από τις 500 ύποπτες υποθέσεις δολιοφθοράς, εμπρησμών, βανδαλισμών, επιθέσεων στον κυβερνοχώρο και παραπληροφόρησης στην Ευρώπη αποδόθηκαν απευθείας στη Ρωσία.
Η στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών της Δανίας προειδοποιεί πως, αν η Μόσχα κρίνει πως το ΝΑΤΟ είναι αδύναμο, δεν αποκλείεται μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια να ξεσπάσει πλήρους κλίμακας πόλεμος στην Ευρώπη. Ο ίδιος ο νέος Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, παραδέχεται: «Δεν είμαστε έτοιμοι».
Η Ευρώπη στην “γκρίζα ζώνη”
«Δεν είμαστε σε πόλεμο, αλλά ούτε και σε ειρήνη», τονίζει χαρακτηριστικά ο Ρούτε. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, παρά την επιφυλακτικότητα, έχουν επιταχύνει τους αμυντικούς σχεδιασμούς, βλέποντας πως η Ρωσία στοχεύει πλέον ανοιχτά στην αποσταθεροποίηση και την υπονόμευση της ευρωπαϊκής πολιτικής τάξης.
Στον πυρήνα των αμυντικών προετοιμασιών βρίσκονται χώρες της Ανατολικής Ευρώπης: Πολωνία, Εσθονία, Λετονία και Λιθουανία χαράσσουν κοινή στρατηγική για την ενίσχυση των ανατολικών τους συνόρων. Η Πολωνία σχεδιάζει την εκπαίδευση 100.000 νέων στρατιωτών μέχρι το τέλος του 2026, ενώ και η Γερμανία στοχεύει σε αντίστοιχο αριθμό για να θωρακίσει την άμυνα του ΝΑΤΟ στην Ανατολική Ευρώπη.
Η Νορβηγία επανενεργοποιεί βάσεις και υποδομές που είχαν εγκαταλειφθεί μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, ενώ η Δανία αυξάνει τις στρατιωτικές δαπάνες και παρατείνει τη θητεία, κάνοντας υποχρεωτική την κατάταξη και για τις γυναίκες νωρίτερα από τον αρχικό σχεδιασμό.
Η Ευρώπη έμεινε μόνη της;
Πίσω από αυτές τις κινήσεις κρύβεται μια ανησυχία: η πιθανότητα, είτε λόγω πολιτικής αλλαγής στις ΗΠΑ είτε λόγω στρατηγικών διαφοροποιήσεων, η Αμερική να μην σταθεί όπως άλλοτε στο πλευρό της Ευρώπης.
Παρότι ο Αμερικανός Υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο διαβεβαιώνει πως οι ΗΠΑ παραμένουν προσηλωμένες στο ΝΑΤΟ, η ανησυχία δεν έχει κοπάσει. Η αμερικανική ρητορική, ειδικά μετά την επικριτική ομιλία του Αντιπροέδρου Βανς στο Μόναχο τον Φεβρουάριο, τροφοδοτεί το σενάριο «Ευρώπη μόνη της» σε περίπτωση κρίσης.
Ωστόσο, η αμυντική εξάρτηση από την Ουάσιγκτον παραμένει τεράστια. Τα περισσότερα ευρωπαϊκά οπλικά συστήματα είναι αμερικανικής προέλευσης, βασίζονται σε αμερικανικό λογισμικό, και αποστέλλουν κρίσιμα δεδομένα απευθείας στις ΗΠΑ.
Το 2030 είναι… αύριο
Σε αυτή την προοπτική, οι χώρες της Ε.Ε. χαράσσουν φιλόδοξο σχέδιο για την αυτόνομη αμυντική τους ικανότητα μέχρι το 2030. Οι προτεραιότητες: αεράμυνα, πυραυλικά συστήματα, επάρκεια σε πυρομαχικά, drones και αντι-drones, κυβερνοάμυνα, στρατιωτική κινητικότητα και αναβάθμιση των μέσων πληροφοριών και επιτήρησης.
Για να γίνουν όμως όλα αυτά πράξη, οι ειδικοί του Chatham House επισημαίνουν ότι η Ε.Ε. θα πρέπει να χαλαρώσει τους δημοσιονομικούς της κανόνες, ώστε να επιτρέψει στα κράτη-μέλη να επενδύσουν άμεσα και μαζικά στην άμυνα.
Παράλληλα, απαιτούνται:
- Ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας.
- Αντιμετώπιση των ελλείψεων εξειδικευμένου προσωπικού.
- Επένδυση σε startups διπλής χρήσης (στρατιωτικής και πολιτικής τεχνολογίας).
- Μαθήματα από την Ουκρανία: χρήση φθηνών, αποδοτικών τεχνολογιών σε κλίμακα.
Το ευρωπαϊκό οικοδόμημα βρίσκεται σε μια από τις πιο κρίσιμες καμπές της ιστορίας του: ανάμεσα σε έναν αναθεωρητισμό που προελαύνει και έναν στρατηγικό επανασχεδιασμό που καθυστερεί.
Η ειρήνη, όσο κι αν είναι ζητούμενο, φαίνεται πως παραμένει πιο μακρινή από ποτέ.