H “Misirlou” και πώς από την Μικρά Ασία κατέκτησε τον κόσμο

H πορεία που διέγραψε αυτό το κομμάτι είναι πραγματικά εντυπωσιακή, όπως και η αποδοχή του και η υιοθέτηση του από καλλιτέχνες από τόσο διαφορετικά είδη και στυλ μουσικής, είναι επίσης πρωτοφανής. Ας δούμε λοιπόν πώς η “Misirlou” κατέκτησε τον κόσμο, χωρίς κάποιος να προσπαθήσει ιδιαίτερα για αυτό!

Του Ιωσήφ Αβράμογλου για το Enikos.gr

Ο γνωστός τίτλος “Misirlou” προέκυψε από την ελληνική απόδοση της τούρκικης λέξης “Misirli”, που σημαίνει “Κορίτσι από την Αίγυπτο”. Το τραγούδι γράφτηκε τον 19ο αιώνα στην Μικρά Ασία.

Εκείνη την εποχή πολλά κομμάτια αναφέρονταν σε γυναίκες της Αραβίας. Έτσι και αυτό το τραγούδι – στους ελληνικούς του στίχους – μιλάει για τον απαγορευμένο έρωτα ανάμεσα σε έναν Χριστιανό Έλληνα άντρα και μία Αιγύπτια Μουσουλμάνα γυναίκα. Ένα θέμα που ήταν ιδιαιτέρως προκλητικό εκείνες τις εποχές, παρόλο που ο στίχος δεν αναφέρεται καθόλου στα θρησκεύματα, παρά μόνο στις εθνικότητες των δύο ερωτευμένων.

H “Misirlou” έχει καταταχθεί στο ρεμπέτικο είδος μουσικής, που ξεπήδησε από την Σμύρνη και την Κωνσταντινούπολη, από τους Έλληνες, τους Τούρκους, τους Αρμένιους, τους Άραβες και τους Εβραίους, που ζούσαν στις δύο αυτές πόλεις. Ωστόσο οι αρχικοί δημιουργοί παραμένουν άγνωστοι. Το τραγούδι διαδόθηκε εύκολα και γρήγορα, πρωτίστως σε άλλα λιμάνια, όπως στην Αλεξάνδρεια και στην Συρία. Σε αυτό συνέβαλε βέβαια και η ελληνική διασπορά. Κάπως έτσι ήρθε στον Πειραιά και στην Θεσσαλονίκη.

Τον Ιούλιο του 1927 η “Μισιρλού” ηχογραφείται για πρώτη φορά σε δίσκο βινυλίου στις Ηνωμένες Πολιτείες, με ερμηνευτή τον γεννημένο στην Κωνσταντινούπολη, Θεόδοτο ή Τέτο Δημητριάδη.

Τότε είναι που ως δημιουργός αναφέρεται ο Νίκος Ρουμπάνης, κάτι που δεν είναι απολύτως βέβαιο, ωστόσο κανείς δεν βρέθηκε να αμφισβητήσει την καταγραφή του ως συνθέτη και στιχουργό.

Ο Ρουμπάνης ήταν μαέστρος, δούλευε επί χρόνια στην υπηρεσία του βασιλιά της Αιγύπτου. Το 1925 μεταναστεύει στην Αμερική, όπου προσλαμβάνεται στο Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης για να διδάξει βυζαντινή μουσική και επέλεξε να αλλάξει το κομμάτι από βαρύ ζεϊμπέκικο σε έναν τόνο πιο οριεντάλ.
Αργότερα, το 1941 και το 1946 ο Τέτος Δημητριάδης το ξαναηχογράφησε άλλες δύο φορές.

Μία από τις πιο παλιές ηχογραφήσεις είναι εκείνη της Δανάης Στρατηγοπούλου του 1927.

To 1930 το τραγούδι ηχογραφείται στην Νέα Υόρκη, αλλά με τίτλο “Μουσουρλού”, από την κομπανία του Μιχάλη Πατρινού. Ο Πατρινός ήταν γεννημένος στην Μάνη και το πραγματικό του όνομα ήταν Κωνσταντίνος Καλογεράς. Για περίπου 15 χρόνια πήγε στην Αμερική και στη συνέχεια επέστρεψε στην Πάτρα, όπου και πήρε το επίθετο “Πατρινός”. Εκεί όμως τον αποκαλούσαν και “Αμερικάνο” επειδή είχε κάνει στις ΗΠΑ. Αργότερα άλλαξε και πάλι το καλλιτεχνικό του όνομα σε Ντίνο Θεοδωρόπουλο. Ο Καλογεράς, που ήταν και πολύ γνωστός καραγκιοζοπαίχτης ερμήνευε το τραγούδι ως “Μουσουρλού” από κακή προφορά και μόνο.

Το 1941 το ηχογραφεί στο Σικάγο η Μαρία Καρελά με την συνοδεία της ορχήστρας του Σπύρου Στάμου.

Ακολουθούν οι εκτελέσεις του Τζίμη Μακούλη, της Σοφίας Βέμπο το 1947, της Joan Freddy, του Jack Mayesh στην ισπανοεβραϊκή γλώσσα Λαντίνο, του Μανώλη Αγγελόπουλου το 1976, της Γλυκερίας το 1998 και άλλων.

Εκεί όμως, στο 1941, είναι που το κομμάτι το ανακαλύπτει και η Δύση, κατ’ αρχήν από την swing ορχήστρα του Harry James και την latin του Xavier Cugat. Σε αυτό ίσως να βοήθησε και το γεγονός ότι ο Ρουμπάνης είχε παλαιότερα πειράξει το κλειδί της μελωδίας του τραγουδιού και το είχε κάνει πιο εξωτικό.

Το 1946 το ηχογραφεί ο Jan August, που έπαιζε εξαιρετικό πιάνο και ξυλόφωνο και την επόμενη χρονιά έμελλε με αυτό να κάνει την μεγαλύτερη επιτυχία της καριέρας του και να ανέβει μέχρι την 7η θέση του αμερικάνικου χιτ-παρέϊντ.

Η έκδοση στα γαλλικά το 1953 από τον Dario Moreno παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, διότι τον συνοδεύει η ορχήστρα του σπουδαίου Michel Legrand.

Το 1962 βγαίνει η ορχηστρική και πιο rock εκτέλεση της “Misirlou”, που συγκεκριμένα πάταγε στο είδος που ονομάζουμε surf rock και η οποία κάνει το κομμάτι ευρύτερα γνωστό στο αμερικάνικο κοινό.

Πρόκειται για την διασκευή των Dick Dale & The Del Tones. Σε αυτήν ο Dick Dale έκανε μια νέα διασκευή με αφορμή μια πρόκληση που είχε δεχτεί από έναν θαυμαστή του. Ο θαυμαστής του είχε βάλει στοίχημα ότι ο Dale δεν θα μπορούσε ποτέ να παίξει ένα ολόκληρο κομμάτι χρησιμοποιώντας μόνο μία χορδή από την ηλεκτρική του κιθάρα…!

Ο πατέρας και ο θείος του Dick Dale ήσαν Αμερικανολιβανέζοι μουσικοί και τους θυμόταν να παίζουν την “Misirlou” στο ούτι μόνο σε μία χορδή, οπότε αποφάσισε να το επιχειρήσει και ο ίδιος και να απαντήσει στην πρόκληση.

Αυτή την εκτέλεση χρησιμοποίησε ο Quentin Tarantino στην ταινία του “Pulp Fiction” του 1994.

Την επόμενη χρονιά οι Beach Boys αποφάσισαν να βγάλουν την δική τους εκτέλεση του κομματιού και να την συμπεριλάβουν στο άλμπουμ τους “Surfin’ U.S.A.”.

Στο μεταξύ οι Chaim Tauber, Fred Wise και Milton Leeds γράφουν αγγλικούς στίχους για το τραγούδι. Έτσι το 1963 το ηχογραφεί ο Paul Anka.

https://youtube.com/watch?v=2zTuaCtNzbQ

Και το 1965 το συμπεριλαμβάνει στο ρεπερτόριό της και η Connie Francis.

https://youtube.com/watch?v=YJn7ODxtAkI

Το 1986 την “Misirlou” την κυκλοφορεί σε μια διαφορετική διασκευή, το ελληνικό εναλλακτικό rock συγκρότημα των Last Drive.

To 1990 o μεγάλος σαξοφωνίστας Phil Woods έβγαλε σε δίσκο το κομμάτι σε εξαιρετική jazz εκτέλεση. Ας σημειωθεί ότι ο Phil Woods είχε παλαιότερα συνεργαστεί με τον βιρτουόζο του μπουζουκιού Ιορδάνη Τσομίδη σε άλλο project και εγώ προσωπικά είχα την μεγάλη χαρά και τιμή να τον φέρω για συναυλία στο “Παλλάς” μαζί με την εκπληκτική The Philip Morris Superband.

Το 2004 η ελληνική επιτροπή διοργάνωσης των Ολυμπιακών αγώνων, ορθώς επέλεξε την “Misirlou” σαν ένα από τα πιο γνωστά ελληνικά τραγούδια παγκοσμίως, όπου το ερμήνευσε η Άννα Βίσση. Το ενδιαφέρον είναι ότι χρησιμοποιήθηκε το μουσικό patern του Dick Dale! Και πάλι ορθώς, διότι αυτό ήταν πλέον ευρύτερα γνωστό στον πλανήτη. Άλλωστε είχε μεσολαβήσει και το “Pulp Fiction”.

Το 2005 το περιοδικό “Q” κατέταξε την “Misirlou” στην λίστα με τα 100 καλύτερα κιθαριστικά κομμάτια όλων των εποχών!
Το 2006 οι Black Eyed Peas πήραν sampling από την αρχή της “Misirlou” του Dick Dale και την χρησιμοποίησαν στην μεγάλη επιτυχία τους “Pump It”.

Τέλος, ίσως η πιο εντυπωσιακή εκτέλεση της “Misirlou” που έχει να προτείνει αυτή η σελίδα, είναι του 2016, με τον William Joseph σε ένα υπέροχο C7 grand piano της Yamaha, την Caroline Campbell στο φοβερό ηλεκτρικό βιολί που ονομάζεται “the YEV” και την Tina Guo στο custom ηλεκτρικό cello που της έφτιαξε η Yamaha.

(Κάθε Σάββατο και Κυριακή βράδυ, από τα μεσάνυχτα μέχρι τις 3 το πρωί, ο Ιωσήφ Αβράμογλου παρουσιάζει από τον Real FM στους 97.8, την εκπομπή “After Midnight… όπως έλεγε και ο J.J. Cale”, με πολλή και καλή μουσική). twitter:@IosifAvramoglou