ΝΙΚΟΛ ΛΕΙΒΑΔΑΡΗ Ο πρώτος που πάτησε τον συναγερμό ήταν ο Νουριέλ Ρουμπινί. Είτε ως «γκουρού» είτε ως συνήθης Κασσάνδρα των αγορών, είπε ότι υπάρχουν τουλάχιστον δέκα λόγοι που η παγκόσμια οικονομία οδεύει φουνταριστή σε δίνη στασιμοπληθωρισμού.
Σε απλά οικονομικά, αυτό σημαίνει ότι πάμε σε μια μακρά περίοδο με ακόμη υψηλότερο πληθωρισμό, χαμηλή ανάπτυξη και, πιθανώς, σε πολλές χώρες – τις πλέον ευάλωτες – και με νέα ύφεση. Από τους δέκα λόγους, δε, που παραθέτει ο Ρουμπινί ως πηγές της νέας κρίσης αρκεί να κρατήσουμε το τοξικό μίγμα που φτιάχνει ο διπλός κλοιός της ενεργειακής και εφοδιαστικής κρίσης – ένα μίγμα που τροφοδοτείται σταθερά από τον πόλεμο στην Ουκρανία και τα lockdown στην Κίνα -, σε περιβάλλον επιθετικών αυξήσεων επιτοκίων από τις μεγάλες κεντρικές τράπεζες.
Εν ολίγοις, σε συνθήκες οικονομίας πολέμου ο πλανήτης βιώνει την πιο επιθετική επιχείρηση απόσυρσης ρευστότητας των τελευταίων δεκαετιών. Με βάση την οικονομία ορθοδοξία είναι μονόδρομος, οι κεντρικές τράπεζες δεν έχουν άλλη θεραπεία για να χτυπήσουν τον ιλιγγιώδη πληθωρισμό πέρα από την αύξηση του κόστους του χρήματος κι ας γνωρίζουν ότι, περίπου με μαθηματική ακρίβεια, το φάρμακο θα σκοτώσει την ανάπτυξη και την πραγματική οικονομία.
Η τραγική αποτυχία του… επιτυχημένου πειράματος Βόλκερ
Η υπόθεση θυμίζει την εποχή του περίφημου πειράματος Βόλκερ. Ο Πολ Βόλκερ ήταν ο κεντρικός τραπεζίτης των ΗΠΑ, ο πρόεδρος της Fed, που στις αρχές της δεκαετίας του ’80 προχώρησε στην πιο βίαιη ίσως αύξηση επιτοκίων της ιστορίας για να συγκρατήσει τον αμερικανικό πληθωρισμό που τότε έτρεχε με ρυθμό 15%. Τα κατάφερε. Μέσα σε ένα χρόνο υπερδιπλασίασε τα επιτόκια, τα ανέβασε σε ιλιγγιώδη επίπεδα πάνω από το 20% και μέσα σε μια διετία έριξε τον πληθωρισμό στο 4%. Εμεινε στην ιστορία ως ο άνθρωπος που έκοψε ακαριαία το κεφάλι του πληθωριστικού τέρατος.
Μαζί, όμως, έκοψε και τα πόδια της οικονομίας. Μέσα στην ίδια διετία η αμερικανική οικονομία πέρασε δύο αλλεπάλληλες υφέσεις, η βαριά βιομηχανία των ΗΠΑ κλονίστηκε, η ανεργία ξεπέρασε το 10%, χάθηκαν περιουσίες και δουλειές και ο Τζίμι Κάρτερ έχασε τις εκλογές μέσα σε έναν κοινωνικό βάλτο μαζικής φτωχοποίησης και κατάρρευσης της μεσαίας τάξης.
Εάν η ιστορία επαναλαμβάνεται, η πρώτη που θα ζήσει αυτή την φορά τον εφιάλτη της μαζικής φτωχοποίησης θα είναι η Ευρώπη.
Η ενεργειακή της εξάρτηση από την Ρωσία την μετατρέπει αυτομάτως στο πρώτο θύμα του οικονομικού πολέμου Δύσης-Μόσχας, η ραγδαία κάθοδος του ευρώ στην απόλυτη ισοτιμία με το δολάριο διαλύει την αγοραστική δύναμη σε περιβάλλον εκρηκτικού πληθωρισμού, και η επιστροφή από την παγκοσμιοποίηση στον προστατευτισμό διαβρώνει μια οικονομία χαμηλής αυτάρκειας και παραγωγικής βάσης.
Το τι σημαίνει αυτό για την Ελλάδα το λένε ήδη οι αριθμοί της ΕΛΣΤΑΤ και των αγορών: Ο πληθωρισμός του 10,2% έχει ήδη καταπιεί και την δεύτερη αύξηση του κατώτατου μισθού, το ισοζύγιο μισθών – κόστους ζωής συντρίβει την μεσαία τάξη και την οδηγεί σε μια κρίση χειρότερη ίσως κι από εκείνη των Μνημονίων, και η απειλή μιας νέας χρεοκοπίας αναδύεται μέσα από την εκτίναξη του κόστους δανεισμού: Από τον Αύγουστο μέχρι σήμερα η απόδοση του δεκαετούς ελληνικού ομολόγου – του βασικού, δηλαδή, μέτρου με το οποίο μας δανείζουν οι αγορές – έχει επταπλασιαστεί κι έχει ξεπεράσει το 3,6%.
Ακόμη πιο απλά ίσως το είπε ο επικεφαλής της Jumbo Απόστολος Βακάκης προειδοποιώντας ότι «οδεύουμε μαθηματικά στην τέλεια καταιγίδα». «Οι πολιτικές» που εφαρμόζονται από τις κεντρικές τράπεζες», είπε στην γενική συνέλευση των μετόχων της εταιρίας του, « είναι τελείως αντιφατικές με την πραγματικότητα που βιώνουμε σε ότι αφορά το παρόν και το εγγύς μέλλον . Όποιος αγνοήσει τα σημάδια ο Θεός να τον βοηθήσει γιατί θα το χρειαστεί. Τα πράγματα μέρα με τη μέρα, σκοτεινιάζουν. Ο κόσμος δεν έχει αντιληφθεί τι ακριβώς γίνεται, δεν έχει συνειδητοποιήσει τι σημαίνει μία σχέση ευρώ/δολαρίου στο 1».
«Ενας συνετός άνθρωπος», είπε επίσης, «θα έπρεπε ήδη να δένεται στο κατάρτι, τα μελλούμενα έρχονται και όταν θα έρθουν θα είναι πολύ πιο βίαια από ό,τι αντιλαμβάνεται ο κόσμος».
Και είπε ακόμη ότι, σε αυτές τις συνθήκες, «εκείνοι που έχουν κυριαρχήσει την οικονομία είναι οι μαυραγορίτες».
Το ερώτημα είναι εάν ενώπιον αυτής της «τέλειας καταιγίδας» υπάρχει άλλος δρόμος – δρόμος, που να εξισορροπεί τα βάρη, να μην δημιουργεί νέο κοινωνικό περιθώριο και να δίνει τέλος στην «κυριαρχία του μαυραγορίτη».
Οι οικονομολόγοι της κεϊνσιανής σχολής ίσως έλεγαν πως υπάρχει και πως είναι η αναδιανομή των φόρων. Η φορολόγηση, έως και υπερφορολόγηση του συσσωρευμένου πλούτου για να αποτραπεί η νέα μαζική φτωχοποίηση των μεσαίων και ασθενέστερων στρωμάτων.
Προσώρας, εν Ελλάδι, αυτός ο δρόμος δεν διακρίνεται. Η διαχείριση της κυβέρνησης στο θέμα των υπερκερδών των εταιριών ενέργειας επιβεβαιώνει ότι η φορολόγηση του συσσωρευμένου και αδιαφανούς πλούτου είναι αδιαπραγμάτευτο ταμπού.
Και το πείραμα Βόλκερ απλώς επαναλαμβάνεται, ανεξαρτήτως κοινωνικού κόστους, και χωρίς δίχτυ ασφαλείας…