NewsEdit To λογισμικό παρακολούθησης Predator εντοπίστηκε στο κινητό τηλέφωνο Έλληνα δημοσιογράφου. Ποιος ευθύνεται γι’ αυτό; Μέχρι τώρα τα ίχνη υποδεικνύουν υψηλά ιστάμενους.
«Θανάση έχεις ασχοληθεί με αυτό το θέμα;». Αυτό το σύντομο μήνυμα έλαβε στο κινητό του στις 12 Ιουλίου 2021 ο ερευνητικός δημοσιογράφος και οικονομικός ρεπόρτερ Θανάσης Κουκάκης. Αποστολέας: άγνωστος αριθμός. Αυτό δεν είναι ασυνήθιστο στους δημοσιογράφους. Λαμβάνουν συχνά μηνύματα από αγνώστους, οι οποίοι εισφέρουν ενίοτε σημαντικές πληροφορίες. Έτσι ο Κουκάκης έκανε κλικ στον σύνδεσμο και άθελά του επέτρεψε στο λογισμικό παρακολούθησης Predator να αποκτήσει πρόσβαση στο κινητό του.
Το λογισμικό Predator αναπτύχθηκε και διανέμεται από την start-up Cytrox στη Βόρεια Μακεδονία, μια λεγόμενη εταιρεία spyware-for-hire. Aντίστοιχες εταιρείες δεν προσφέρουν λογισμικά παρακολούθησης μόνο σε κυβερνήσεις αλλά τα διαθέτουν στην ελεύθερη αγορά. Η ερευνητική, αμερικανική ιστοσελίδα Crunchbase αναφέρει ότι η Cytrox είναι μια κερδοσκοπική εταιρεία «που παρέχει σε κυβερνήσεις λύσεις για το ντιζάιν, τη διοίκηση και την εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης αλλά και καινοτόμες μηχανές, που συλλέγουν πληροφορίες από συσκευές και εφαρμογές cloud».
Ποιος και γιατί παρακολουθεί Έλληνες δημοσιογράφους;
To City Lab από το Πανεπιστήμιο του Τορόντο, το οποίο ασχολείται με θέματα ασφάλειας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο πλαίσιο των τεχνολογιών πληροφορικής, διαπίστωσε ότι το επίμαχο λογισμικό είχε εγκατασταθεί στο κινητό του Κουκάκη από το 2021 για δύο μήνες. Αλλά δεν σταματά εκεί η ιστορία. Έρευνα του ελληνικού δημοσιογραφικού δικτύου Reporters United απέδειξε τον Απρίλιο του 2022 ότι ο Κουκάκης παρακολουθείτο από τις ελληνικές μυστικές υπηρεσίες για λόγους εθνικής ασφάλειας, βάσει εγγράφων που είχε στη διάθεσή της η ερευνητική ομάδα. Την περίοδο που τον παρακολουθούσαν έκανε μια έρευνα για το τραπεζικό περιβάλλον. «Όταν έμαθα ότι παρακολουθούμαι, το ανέφερα στις αρχές. Και η παρακολούθηση τερματίστηκε αμέσως» ανέφερε ο ίδιος στην DW. Όταν στη συνέχεια ζήτησε από την κυβέρνηση πρόσβαση στα δεδομένα που είχαν συλλέξει γι’ αυτόν, o νόμος άλλαξε, έτσι ώστε η αρμόδια Ανεξάρτητη Αρχή για τη διασφάλιση του απορρήτου των επικοινωνιών δεν μπορούσε να του δώσει πληροφορίες.
Παρακολουθήσεις μεγαλύτερων διαστάσεων;
Η περίπτωση του Θανάση Κουκάκη δεν είναι μοναδική. Σύμφωνα με το ελληνικό ειδησεογραφικό πόρταλ Inside Story εντοπίστηκαν συνολικά 50 ιστοσελίδες Phishing – υποτίθεται από ΜΜΕ, την οργάνωση Vouliwatch, μια ποδοσφαιρικής ομάδα κι έναν κατασκευαστή αυτοκινήτων. Ένα κλικ ανυποψίαστου χρήστη σε μια από αυτές τις ιστοσελίδες με παραπλανητικά γνήσια εμφάνιση αρκεί για να εγκατασταθεί το λογισμικό υποκλοπών στο κινητό τηλέφωνο. Ο Κουκάκης θεωρεί ότι πίσω από την επίθεση στην ιδιωτική του ζωή κρύβεται η κυβέρνηση. Η κυβέρνηση όμως αρνείται κατηγορηματικά τους ισχυρισμούς του.
Η Ελίζα Τριανταφύλλου, ρεπόρτερ του Inside Story, διερωτάται ποιος άλλος μπορεί να ενδιαφέρεται για προσωπικά δεδομένα.«Δεν πρόκειται μόνο για δημοσιογράφους, αλλά ενδεχομένως και για στρατιωτικούς, διπλωμάτες, πολιτικούς και άλλα μέλη της κοινωνίας των πολιτών», παρατηρεί.
Το καλοκαίρι του 2021 αποκαλύφθηκε ότι οι μυστικές υπηρεσίες παρακολουθούσαν τον δημοσιογράφο Σταύρο Μαλιχούδη. Σε δίκη έχουν παραπεμφθεί επίσης οι δημοσιογράφοι Γιάννα Παπαδάκου και Κώστας Βαξεβάνης. Και οι δύο είχαν ερευνήσει το γνωστό διεθνώς σκάνδαλο της φαρμακοβιομηχανίας Novartis για δωροδοκίες υψηλόβαθμων πολιτικών στην Ελλάδα. Ενώπιον της δικαιοσύνης έχει οδηγηθεί και η Ελένη Τουλουπάκη, πρώην Εισαγγελέας κατά της Διαφθοράς, που είχε διερευνήσει την υπόθεση. «Πρόκειται για την αόριστη κατηγορία ότι είμαι μέλος εγκληματικής οργάνωσης, μέλη της οποίας είναι όσοι τόλμησαν να αγγίξουν πολιτικούς μέσω της δικαστικής ή δημοσιογραφικής έρευνας» ανέφερε η Τουλουπάκη στη DW. Στις ΗΠΑ η Novartis αποδέχθηκε αντίστοιχες κατηγορίες για δωροδοκία το 2018 και κατέβαλε εξωδικαστικά αποζημίωση. Ο υπ. Υγείας Θάνος Πλεύρης ανακοίνωσε με πρόσφατη δήλωσή του την πρόθεση διεκδίκησης αποζημίωσης από τη Novartis. «Η δήλωση αυτή δόθηκε στη δημοσιότητα υπό την πίεση που ήρθε από το εξωτερικό, όπου παρακολουθούν τι μας κάνουν» αναφέρει η Τουλουπάκη.
Οπισθοδρόμηση της δημοκρατίας;
Η Εθνική Αρχή Διαφάνειας βλέπει πάντως την Ελλάδα σε καλό δρόμο. Όπως ανέφερε στην DW, η καταπολέμηση της διαφθοράς αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα της κυβέρνησης. Η Ανεξάρτητη Αρχή επικρίθηκε πρόσφατα εξαιτίας έκθεσης, η οποία απέρριπτε τις επανειλημμένες αιτιάσεις εκ μέρους ΜΜΕ για παράνομες απωθήσεις αιτούντων άσυλο. Οι επικριτές της θεωρούν ότι πρόσκειται υπερβολικά στην κυβέρνηση, στη δε συγκεκριμένη περίπτωση των επαναπροωθήσεων είχε υποβάλει ερωτήσεις αποκλειστικά και μόνο σε μέλη της αστυνομίας και της ακτοφυλακής. Ο Στέφανος Λουκόπουλος από την ανεξάρτητη πρωτοβουλία Vouliwatch βλέπει δυνατότητες στην Αρχή Διαφάνειας, ωστόσο διακρίνει έλλειψη πράξεων: «Στα τρία χρόνια από την ίδρυσή της, η αρχή αυτή έχει κάνει πολύ λίγα για τα προβλήματα της χώρας. Οι βασικές αρχές της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου δοκιμάζονται ολοένα περισσότερο στην Ελλάδα».
«Οι προσπάθειες της κυβέρνησης να κατασκευάσει αφηγήματα και να διαστρεβλώσει την πραγματικότητα είναι πολύ προβληματικές», παρατηρεί ο ίδιος. Εξίσου προβληματικοί είναι οι περιορισμοί στην ελευθερία του Τύπου. «Ένας μικρός αριθμός πλούσιων εφοπλιστών κατέχει τα περισσότερα ΜΜΕ. Έχουν στενούς δεσμούς με την κυβέρνηση».
Φλόριαν Σμιτς
Επιμέλεια: Δήμητρα Κυρανούδη