NewsEdit Τις τελευταίες ημέρες στο Ιράν πραγματοποιούνται μεγάλες διαδηλώσεις αντίδρασης στο καθεστώς με αφορμή το θάνατο της νεαρής Μάχσα Αμινί, μετά τη σύλληψη της από την Αστυνομία Ηθικής. Οι κινητοποιήσεις που μεγαλώνουν μέρα με τη μέρα, έχουν γίνει γνωστές ως «η επανάσταση των γυναικών». Η αντίδραση του καθεστώτος του Ιράν είναι σκληρή και βίαιη, καθώς από την εκτεταμένη καταστολή έχουμε ήδη δεκάδες νεκρούς.
Τριαντάφυλλος Καρατράντος – Δρ. Ευρωπαϊκής ασφάλειας και νέων απειλών. Ερευνητής ΕΛΙΑΜΕΠ.
Ο θάνατος της Αμινί δεν είναι η αιτία, αλλά η αφορμή, το γεγονός πυροδότησης της αγανάκτησης των πολιτών. Δεν μιλάμε για ένα περιοριστικό κίνημα για τη μαντίλα ή γενικότερα για την επιβολή ενδυμασίας στο πλαίσιο της θρησκείας. Οι μεγάλες κινητοποιήσεις έχουν ένα διπλό υπόβαθρό αντίδρασης: α) την υποτίμηση της θέσης και της ελευθερίας της γυναίκας, στο πλαίσιο ενός Θεοκρατικού, αλλά και πατριαρχικού συστήματος και β) την αντίδραση των πολιτών έναντι ενός συντηρητικού και σε αρκετά σημεία ανελεύθερου καθεστώτος.
Δεν είναι η πρώτη φορά που βλέπουμε έντονες κινητοποιήσεις στο Ιράν. Το 2009, λίγον πριν ξεσπάσει η λεγόμενη «Αραβική Άνοιξη», στο Ιράν είχαμε μεγάλες κινητοποιήσεις που χαρακτηρίστηκαν ως «Πράσινη Επανάσταση». Το αίτημα ήταν απλό, δημοκρατία και ελεύθερες εκλογές. Δυστυχώς οι αντιδράσεις δεν κατάφεραν να προκαλέσουν πολιτική αλλαγή, ενώ το καθεστώς έγινε σκληρότερο έναντι των ακτιβιστών και κινημάτων αντίδρασης. Ακόμη και η προσπάθεια μεταρρύθμισης του μετριοπαθούς Προέδρου Ροχανί δεν κατάφερε να ευοδωθεί.
Οι χώρες της Δύσης και οι διεθνείς οργανισμοί καταδικάζουν τη βία που ασκεί το καθεστώς έναντι των διαδηλώσεων, ενώ οι πολίτες, κυρίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εκφράζουν ανοιχτά την υποστήριξη τους στο κίνημα αντίδρασης και στις γυναίκες του Ιράν.
Προκύπτουν πολλά ερωτήματα και αναγνώσεις γύρω από την κατάσταση στο Ιράν και ποια θα είναι η πιθανή εξέλιξή της. Δύο είναι τα βασικότερα: 1) μπορεί να υπάρξει αλλαγή καθεστώτος; 2) Θα ξεκινήσει μία νέα «Αραβική Άνοιξη» από το Ιράν;
Πρώτον, το θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν ελέγχει πλήρως όλες τι στρατιωτικές και παραστρατιωτικές ομάδες, αλλά και τα σώματα ασφαλείας. Αυτός είναι και ο λόγος που απαντά με ακραία καταστολή. Επίσης, έχει περιορίσει πλήρως την πρόσβαση στην πληροφόρηση και στο διαδίκτυο, προσπαθώντας να μετατρέψει το Ιράν σε ένα Black Box.
Δεύτερον, το Ιράν έχει πολλές ιδιαιτερότητες από τις Αραβικές χώρες, τόσο σε επίπεδο πολιτικής οργάνωσης, όσο και πολιτισμικά, αλλά και θρησκευτικά, μιας και αποτελεί μία χώρα Σιιτών. Η σεκταρική σύγκρουση Σιιτών- Σουνιτών που εξελίσσεται σε διαφορετικά επίπεδα από κρατικούς και μη κρατικούς δρώντες είναι ένα σημαντικό δεδομένο. Σε κάθε περίπτωση το Ιράν έχει σημαντικές διαφορές από την Αίγυπτο για παράδειγμα, η οποία και αποτέλεσε τη φλόγα που άναψε την Αραβική Άνοιξη.
Πολλές χώρες στην περιοχή, όπως για παράδειγμα το γειτονικό Ιράκ, βρίσκονται σε έκρυθμη κατάσταση, με τα ξεσπάσματα να είναι συχνά.
Η εξέλιξη όμως των πραγμάτων όταν αποτραβήχτηκαν τα φώτα από την Αραβική Άνοιξη μπορεί να μας δώσει ορισμένα πιθανά σενάρια για την εξέλιξη της κατάστασης στο Ιράν. Νέο στρατιωτικός καθεστώς στην Αίγυπτο, εμφύλιος πόλεμος στη Συρία, στη Λιβύη και στην Υεμένη.
Είναι ευνόητο πως δεν υπάρχουν εύκολα σενάρια για την επόμενη ημέρα στο Ιράν. Το καθεστώς είναι εξαιρετικά δύσκολο να καταρρεύσει και αυτό θα μπορούσε να γίνει μόνο με κλιμάκωση των διαδηλώσεων και μαζική αντίδραση των πολιτών που θα οδηγήσει πιθανότατα σε εμφύλιο πόλεμο. Όπως για παράδειγμα έγινε στη Συρία από το 2011. Το άλλο σενάριο, της σταδιακής αλλαγής, απαιτεί περισσότερο χρόνο και πολιτικές μεταρρυθμίσεις, που στο παρελθόν δεν έχουν επιτευχθεί. Σε κάθε περίπτωση, το Ιράν δεν μπορεί να παραμείνει μία χώρα που καταπιέζει την κοινωνία και τους πολίτες και το δικαίωμα στη διαδήλωση. Η ελεύθερη επιλογή είναι ο καταλυτής που έχει αλλάξει πολλές φορές τον κόσμο.
Αυτή είναι μία μάχη στην οποία πρέπει να μπουν και οι διεθνείς οργανισμοί. Η δημοκρατία και τα δικαιώματα παραμένουν ακόμη ζητούμενα στην εποχή μας. Δεν υπάρχουν εύκολες αποφάσεις, ειδικά όταν μιλάμε για θέματα όπως οι ανθρωπιστικές επεμβάσεις, η ευθύνη προστασίας κτλ. Άλλωστε για τέτοιες παρεμβάσεις έχει υπάρξει συστηματική στοχοποίηση τόσο του ΟΗΕ και του ΝΑΤΟ, αλλά και κρατών όπως οι ΗΠΑ. Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε πως η Συρία και η Λιβύη παραμένουν μαύρες τρύπες βίας για χρόνια. Τέλος, δεν πρέπει να προσεγγίζουμε την κατάσταση σε αυτές τις χώρες με δυτικά γυαλιά και αναγνώσεις. Για παράδειγμα το αίσθημα αλλαγών μέσω της Κοινωνίας των Πολιτών που περίμεναν πολλοί ως το αποτέλεσμα της Αραβικής Άνοιξης διαψεύστηκε δυστυχώς οικτρά και περάσαμε σε αυτό που ονομάζουμε Αραβικό Χειμώνα.