Χρόνης Διαμαντόπουλος Θα πρέπει πρώτα από όλα να επισημάνουμε ότι το Ιράν είχε την δική του «άνοιξη» δύο χρόνια πριν την αραβική, το 2009. Πρόκειται για το Πράσινο Κίνημα που είχε έναν σαφή πολιτικό χαρακτήρα και κυρίως πέτυχε για πρώτη φορά να συσπειρώσει μεγάλα στρώματα της κοινωνίας σε μια συμμαχία με σημαντικούς κληρικούς, όπως ο Αγιατολλάχ Χουσεΐν Αλί Μονταζερί.
Σωτήρης Ρούσσος
Ήταν η πρώτη φορά μετά την Ισλαμική Επανάσταση του 1979 που ένα πολιτικό κίνημα συγκροτούσε μια εναλλακτική πολιτική πρόταση στηριζόμενο σε μια πλατιά πολιτική και κοινωνική συμμαχία. Η πολύ σκληρή καταστολή του καθεστώτος και ο περιορισμός της βάσης του κινήματος στα μορφωμένα μεσοστρώματα των μεγάλων πόλεων αποδυνάμωσε το κίνημα που τελικά ηττήθηκε. Στην συνέχεια από το 2019 μέχρι σήμερα υπήρξαν δύο ακόμη μεγάλα κοινωνικά ξεσπάσματα. Το ένα το 2019 ως αντίδραση στην αύξηση των τιμών της βενζίνης και το άλλο τον Μάιο του 2022 για την αύξηση της τιμής του ψωμιού που όμως περιορίστηκε στην περιοχή του Χουζεστάν.
Σήμερα η εξέγερση έχει την συσσωρευμένη εμπειρία των προηγουμένων εξεγέρσεων και μπορούμε να διακρίνουμε μερικά σημαντικά κοινά χαρακτηριστικά με την «αραβική άνοιξη». Πρώτον, η εξέγερση ξεκίνησε από ένα τυχαίο τραγικό περιστατικό, τον θάνατο της νεαρής Μάχσα Αμινί στα χέρια των ομάδων επιβολής της θρησκευτικής «ορθότητας», όπως και η τυνησιακή εξέγερση από την αυτοπυρπόληση του νέου Τάρεκαλ- Μοχάμαντ Μπουαζίζι που αντιμετώπιζε την διαφθορά και την καταπίεση του καθεστώτος. Και στις δύο περιπτώσεις οι διαδηλώσεις οργανώθηκαν στην βάση τον αυθορμητισμό των νέων που ανήκουν στα μεσοστρώματα των πόλεων με την χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Δεν υπάρχει ούτε στην «αραβική άνοιξη», και ως τώρα, ούτε στην ιρανική εξέγερση ένα πολιτικό υποκείμενο, ένα κόμμα, μια οργάνωση, μια προσωπικότητα που να ενοποιεί και να δίνει κατεύθυνση και κυρίως να είναι σε θέση να χαράσσει στρατηγική και τακτική για το κίνημα διαμαρτυρίας. Όπως στην Αίγυπτο έτσι και στο Ιράν το καθεστώς είναι σε μετάβαση . Η «υπόγεια» διαδικασία διαδοχής του Χαμενεΐ λόγω προχωρημένης ηλικίας δημιουργεί αστάθεια σ την κορυφή της εξουσίας.
Ένα σημαντικό στοιχεία της ιρανικής εξέγερσης είναι ότι το ιρανικό Κουρδιστάν αποτελεί επίκεντρο των αιματηρών συγκρούσεων με την αστυνομία και παρακρατικές οργανώσεις, λόγω της κουρδικής καταγωγής της Αμινί.
Η κινητικότητα στο Κουρδικό Ζήτημα με την δημιουργία της αυτόνομης κουρδικής ζώνης στην βορειοανατολική Συρία και τις πολιτικές εξελίξεις στο Ιρακινό Κουρδιστάν δημιουργούν αναταραχή στο Ιρανικό Κουρδιστάν τα τελευταία χρόνια. Αυτό ενέχει τον κίνδυνο να λάβει η εξέγερση έναν εθνοτικό χαρακτήρα και το καθεστώς να εκμεταλλευτεί τον ιρανικό εθνικισμό που είναι πάντοτε παρών και ισχυρός και να κερδίσει την στήριξη μεγάλου μέρους της κοινωνίας επισείοντας τον κίνδυνο διαμελισμού του Ιράν.
Ο φόβος διαμελισμού του Ιράν είναι ένα συναίσθημα κυρίαρχο σε όλον τον εικοστό αιώνα και επανέρχεται σήμερα στο προσκήνιο λόγω της αμερικανικής πολιτικής περικύκλωσης και αποκλεισμού του Ιράν.
Αυτή την στιγμή δεν υπάρχουν ενδείξεις για δύο πράγματα που είναι βασικοί όροι για την επιτυχία του κινήματος και ανατροπές στο κράτος του Ιράν.
Πρώτον δεν έχει αναδειχθεί το πολιτικό υποκείμενο, μια πολιτική ηγεσία του κινήματος που να μπορεί να απευθυνθεί σε κοινωνικά στρώματα πέραν του γυναικείου κινήματος και των νέων των πόλεων και των Κούρδων.
Δεύτερον, δεν έχουν επισημανθεί σημαντικά ρήγματα εντός του καθεστώτος για τον χειρισμό της εξέγερσης και την άγρια καταστολή. Αλλά η εξέγερση δεν έχει τελειώσει ακόμη.
Αναπληρωτής Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και υπεύθυνος του Κέντρου Μεσογειακών, Μεσανατολικών και Ισλαμικών Σπουδών.
Το βιβλίο του «Επανάσταση και Εξέγερση στη Μέση Ανατολή» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg