NewsEdit Όλοι έχουμε ακούσει πως «τα ετερώνυμα έλκονται»: οι εσωστρεφείς ερωτεύονται εξωστρεφείς, στο σχολείο τα «κακά παιδιά» τους άριστους μαθητές, ο ωραίος τη διανοούμενη…
Πρόκειται για μια αντίληψη που κυριαρχεί εδώ και πολλά χρόνια.Κι ενώ είναι πολλοί εκείνοι που θα συμφωνήσουν αμέσως, αναφέροντας και παραδείγματα από την προσωπική τους εμπειρία, οι επιστήμονες έχουν βαλθεί εδώ και χρόνια να απομυθοποιήσουν την ρομαντική αυτή ιδέα.
Σύμφωνα με την Τζέσικα Κλάιν και το άρθρο της στo BBC, οι έρευνες ξεκαθαρίζουν πως τα ετερώνυμα δεν έλκονται. Είναι περισσότερο πιθανό να σχετιστούν άνθρωποι με κοινά ενδιαφέροντα και ιδιοσυγκρασίες. Και σύμφωνα με διάφορες μελέτες, φίλοι και ερωτικοί σύντροφοι τείνουν να έχουν κοινές πεποιθήσεις, αξίες και χόμπι. Μας ελκύουν και εμπιστευόμαστε άτομα με σωματικά χαρακτηριστικά παρόμοια με τα δικά μας και οι περισσότερες έρευνες δείχνουν πως προσεγγίζουμε άτομα με προσωπικότητα που μοιάζουν με τη δική μας.
Ταυτόχρονα τα στοιχεία καταγράφουν πως τα ετερώνυμα απωθούνται, ειδικά εάν διαφέρουν οι απόψεις και οι αξίες τους. Είναι απίθανο δηλαδή να ερωτευτούμε κάποιον που σκέφτεται πολύ διαφορετικά από εμάς.
Την άποψη αυτή ενισχύουν και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αφού συνήθως αναζητούμε ταίρι σε ομάδες με ανθρώπους οι οποίοι σκέφτονται σαν εμάς.
Το φαινόμενο της έλξης
Εδώ και πολλές δεκαετίες οι ειδικοι προσπαθούν να κατανοήσουν και να καταγράψουν με επιστημονικές μεθόδους το φαινόμενο της έλξης και του έρωτα στις διάφορες εκφάνσεις του. Όλα όμως δείχνουν πως ο έρωτας…δεν είναι τυφλός τελικά.
Ήταν το 1954 όταν ο Αμερικανός κοινωνιολόγος Ρόμπερτ Φ. Ουίντς σε μελέτη του που δημοσιεύτηκε στο American Sociological Review, ανέφερε ότι οι άνθρωποι ψάχνουν ταίρι με ποιότητες που οι ίδιοι δεν έχουν. Η έρευνά του επικεντρώθηκε στις «συμπληρωματικές ανάγκες κατά την επιλογή συντρόφου». Για παράδειγμα, ο εσωστρεφής θα επιλέξει έναν εξωστρεφή, για να ωφεληθεί από την επίδραση του δεύτερου.
Την ίδια σχεδόν περίοδο ο καθηγητής Κοινωνικής Ψυχολογίας στις ΗΠΑ Ντον Μπερν έθεσε υπό αμφισβήτηση τη θεωρία ότι τα ετερώνυμα έλκονται. Ο Μπερν υποστήριξε πως «ένας άγνωστος με στάσεις παρόμοιες με εκείνες του υποκειμένου, τού είναι πιο συμπαθής από κάποιον άλλο με στάσεις διαφορετικές, και το υποκείμενο τον θεωρεί πιο ευφυή, μορφωμένο, ηθικό και ισορροπημένο».
«Αυτή ήταν η αρχή. Από τότε, υπάρχουν πολλά και ισχυρά δεδομένα ότι τα ομώνυμα έλκονται», σημειώνει η Άντζελα Μπαν, επίκουρη καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Κολέγιο Ουέλσλι στις ΗΠΑ. Αυτό ήταν και το αποτέλεσμα της δικής της έρευνας το 2017, κατά την οποία οι ερευνητές εξέταζαν ζευγάρια, προσεγγίζοντας τα σε δημόσιους χώρους στη Μασαχουσέτη των ΗΠΑ. Όπως παρατήρησαν, η ομοιότητα μεταξύ των συντρόφων ήταν στατιστικά σημαντική στο 86% των μεταβλητών που μετρήθηκαν – μεταξύ αυτών στάσεις, αξίες, δραστηριότητες αναψυχής και χρήση ουσιών.
Συγκεκριμένα, φίλοι κι ερωτικοί σύντροφοι ταίριαζαν πολύ ως προς τη στάση τους απέναντι στον γάμο ομοφυλόφιλων, στις εκτρώσεις, στον ρόλο του κράτους στη ζωή των πολιτών και στη βαρύτητα της θρησκείας.
Ενδιαφέρον προκαλεί το ότι η προσωπικότητα παραμένει ένας τομέας όπου τα συμπεράσματα είναι λιγότερο ξεκάθαρα. Για παράδειγμα, στη μελέτη της Μπαν, ζευγάρια επέδειξαν «χαμηλότερα επίπεδα ομοιότητας» στην προσωπικότητα, ειδικά σε ό,τι αφορά το μοντέλο των πέντε παραγόντων: την πνευματική διαθεσιμότητα, την ευσυνειδησία, την εξωστρέφεια, την καλή προαίρεση και τον νευρωτισμό.
Και ενώ οι εφαρμογές γνωριμιών μας ενθαρρύνουν να ψάχνουμε συντρόφους που μας μοιάζουν, αυτό δεν σημαίνει πως άτομα με διαφορετικές αξίες και απόψεις δεν τα καταφέρνουν μαζί. Είναι κάτι που μπορεί να συμβεί. Ας μην ξεχνάμε ότι και οι διαφωνίες ακόμα και οι ριζικές αντιθέσεις μεταξύ του ζευγαριού, μπορεί να είναι χρήσιμες για τη σχέση.
Είναι γεγονός ότι στις μέρες μας η επίδραση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι τεράστια και οι τυρανικοί τους αλγόριθμοι ίσως μας ωθούν ακόμα περισσότερο προς άτομα με απόψεις και στάσεις που μοιάζουν με τις δικές μας.
Δεν είναι μυστικό ότι πολλές εφαρμογές γνωριμιών μάς προτείνουν άτομα από μέσα κοινωνικής δικτύωσης στα οποία έχουμε λογαριασμό, με βάση κοινά «like» στο Facebook ή αν ακολουθούμε ίδιους λογαριασμούς στο Twitter. Σύμφωνα με έρευνα του 2019 του Κέντρου Έρευνας Pew σχεδόν το 48% των ενηλίκων στις ΗΠΑ μεταξύ 18 και 29 ετών χρησιμοποιεί εφαρμογές γνωριμιών. Με δεδομένο πως, οι φίλοι έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά μεταξύ τους, όσοι χρησιμοποιούν εφαρμογές γνωριμιών που προτείνουν φίλους φίλων, απλώς γνωρίζουν κι άλλα άτομα που τους μοιάζουν.
Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια εμφανίστηκαν εφαρμογές σχεδιασμένες για άτομα με συγκεκριμένες απόψεις, ειδικά κατά την περίοδο των διχαστικών προεδρικών εκλογών του 2016 στις ΗΠΑ. Μεταξύ αυτών που απευθύνονταν σε συντηρητικούς ήταν η Righter, η Conservatives Only και η Donald Daters. Δύο χρόνια μετά τις εκλογές, η εφαρμογή Bumble εισήγαγε ένα «φίλτρο», που επέτρεπε στους χρήστες να προσπερνούν προφίλ ατόμων που δεν ταίριαζαν με τις πολιτικές τους απόψεις και τον τρόπο ζωής τους.
Μπορεί να μην είναι ρομαντικό είναι όμως εύκολο να συνδεθείς στο διαδίκτυο με άτομα με τα οποία συμφωνείς. Σύμφωνα με την εκπρόσωπο τής OkCupid, η εφαρμογή «φημίζεται για το ότι συνδέει άτομα με βάση κοινωνικές και πολιτικές απόψεις χάρη στον αλγόριθμό μας που στηρίζεται σε ερωτήσεις». Η ίδια ανέφερε και θέματα για τα οποία η εφαρμογή βοηθάει τους χρήστες να βρουν άτομα με παρόμοιες θέσεις: τα αναπαραγωγικά δικαιώματα, τον έλεγχο της οπλοκατοχής, το εμβόλιο κατά της Covid-19 και το κίνημα Black Lives Matter. Η εισαγωγή διάφορων λειτουργιών -όπως ότι μάχεται κατά της κλιματικής αλλαγής- με στόχο οι χρήστες να βρουν συντρόφους με τις ίδιες βασικές πεποιθήσεις, είναι ενδεικτική της αύξησης αυτής της τάσης.
Τα δίκτυα και οι πλατφόρμες που πολλοί από εμάς χρησιμοποιούμε για να βρούμε φίλους, συντρόφους και, τελικά, την αγάπη, μας ωθούν προς άτομα που φαίνεται να έχουν παρόμοιο τρόπο σκέψης με τον δικό μας.
Η πληθώρα στοιχείων σύμφωνα με τα οποία τα ποσοστά των ζευγαριών με κοινές αξίες είναι υψηλά, δείχνει πως αποτελεί έναν καλό δείκτη για μακροχρόνιες σχέσεις.
Από την άλλη, εάν γνωρίζουμε μόνο ανθρώπους που σκέφτονται όπως εμείς, είναι λιγότερο πιθανό να έχουμε αντιπαραθέσεις που προκαλούν τη σκέψη μας και ίσως «μας ανοίγουν τα μάτια» σε διαφορετικές κοσμοθεωρίες.
Το σίγουρο είναι ότι με την επικράτηση και την ισχύ της τεχνολογίας -και το γεγονός πως ίσως ποτέ δεν έλκονταν τα ετερώνυμα- η φράση τείνει να απαξιωθεί.