NewsEdit Οι τελευταίες εξελίξεις στην πολιτική σφαίρα αποκαλύπτουν την παθογένεια της ελληνικής δημοκρατίας. Το ερώτημα του τίτλου είναι θεμελιώδες για την ίδια την ύπαρξη του πολιτικού συστήματος στον τόπο μας. Σε αυτό το ερώτημα καλούμαστε όλοι να απαντήσουμε: και οι πολιτικοί και οι πολίτες.
Του Θεόδωρου Γεωργίου
Θα κάνω μια απόπειρα, θα καταβάλω μια προσπάθεια να απαντήσω και εγώ με τη σειρά μου. Τα δεδομένα που συνιστούν την εμπειρική βάση του προβληματισμού μας είναι τα εξής τρία (η καταγραφή δεν έχει αξιολογικό χαρακτήρα): πρώτον, ανάμεσα στον πρωθυπουργό της χώρας και τον ιδιώτη επιχειρηματία και ιδιοκτήτη μέσων μαζικής ενημέρωσης κ. Μαρινάκη ενέκυψε μια διαφωνία (για ποιο άραγε ζήτημα;) η οποία «μεταφράζεται» σε ιδιότυπη σύγκρουση στην πολιτική σφαίρα. Δεύτερον, στη χώρα μας, αποδεδειγμένα, εδώ και καιρό λειτουργούν ψηφιακά συστήματα παρακολούθησης και επιτήρησης από ιδιωτικά κέντρα επιμέρους ανταγωνιζόμενων συμφερόντων. Και το τρίτο δεδομένο έχει να κάνει με τον τρόπο που διεξάγεται η πολιτική αντιπαράθεση ανάμεσα στην κυβέρνηση και τα κόμματα της αντιπολίτευσης σχετικά με τα δυο πρώτα πολιτικά δεδομένα.
Εάν η εμπειρική περιγραφή των πολιτικών δεδομένων είναι σωστή και ακριβής, τότε ανακύπτει το ερώτημα: εάν οι εξελίξεις αυτές υπονομεύουν το δημοκρατικό πολιτικό σύστημα του τόπου μας και πώς και γιατί συμβαίνει αυτό;
Τα τελευταία χρόνια (μετά το ξέσπασμα της δημοσιονομικής κρίσης) το ελληνικό πολιτικό σύστημα εισήλθε σε μια φάση εξέλιξης κατά την οποία το κύριο δομικό χαρακτηριστικό του είναι η «υποχώρηση» της πολιτικής ως μεθόδου επίλυσης των κοινωνικών προβλημάτων και η απαξίωση της δημοκρατίας ως διαδικασίας και ως πολιτικής πρακτικής. Μετά τις τελευταίες εξελίξεις, την παθογένεια της ελληνικής δημοκρατίας την αντιλαμβάνεται, τη συνειδητοποιεί δια γυμνού οφθαλμού ακόμη και εκείνος ο πολίτης που αυτοπροσδιορίζεται μόνον ως ψηφοφόρος!
Για την πολιτική φιλοσοφία και θεωρία, εδώ και δεκαετίες, η πολιτική έχει παύσει να είναι αυτόνομη. Εξαρτάται από τις επιταγές του οικονομικού συστήματος. Και όπως αντιλαμβανόμαστε όλοι μας, η υποταγή του πολιτικού συστήματος στις επιταγές του οικονομικού συστήματος ισοδυναμεί με την πλήρη απαξίωση της πολιτικής. Αυτό λοιπόν το θεωρητικό ερμηνευτικό σχήμα για την κατάσταση της πολιτικής σε παγκόσμια κλίμακα στις μέρες μας έχει γίνει πραγματικότητα στον τόπο μας με τη δημόσια αντιπαράθεση ανάμεσα στον θεσμικό παράγοντα, τον πρωθυπουργό της χώρας, και τον ιδιώτη επιχειρηματία, ο οποίος ως ιδιοκτήτης επικοινωνιακού κέντρου ενημέρωσης διαμορφώνει την κοινή γνώμη στην πολιτική δημοσιότητα. Η ιδιότυπη αυτή σύγκρουση ανάμεσα στις δυο αυτές πλευρές έχει τραυματίσει την ίδια τη δημοκρατία στη δομή της και τη λειτουργία της. Είναι ανεπίτρεπτο ο ίδιος ο πρωθυπουργός της χώρας να υπερασπίζεται την κυβερνητική πολιτική του και να ισχυρίζεται ότι δέχεται επίθεση από ιδιωτικά συμφέροντα επειδή δεν τους «έκανε τα χατίρια»! Ο φούρναρης της γειτονιάς μου μου μίλησε για την «κατάντια» της πολιτικής. Και εννοείται πως μπροστά του αισθάνθηκα αδύναμος. Ακόμη ένας πολίτης προστέθηκε στον ατελείωτο κατάλογο εκείνων που δεν ενδιαφέρονται πια για την πολιτική.
Αλλά ας επανέλθουμε στο θεωρητικο-πολιτικό επίπεδο: κατά την άποψή μου η κυβέρνηση Μητσοτάκη «κατάντησε» να συνομιλεί με τον ιδιώτη επιχειρηματία για τους εξής τρεις λόγους: πρώτον, επειδή το ελληνικό Κοινοβούλιο έχει τεθεί στο περιθώριο κατά την άσκηση της πολιτικής. Δεύτερον, επειδή η ίδια η κυβέρνηση, ενώ έχει κοινοβουλευτική και κατά συνέπεια λαϊκή νομιμοποίηση, έχει «μεταμορφωθεί» σε μηχανισμό διακυβέρνησης. Αυτό σημαίνει πως έχει χτιστεί μια υπερσυγκεντρωτική δομή εξουσίας (βλ. μεταξύ άλλων και το επιτελικό κράτος), της οποίας το κύριο χαρακτηριστικό είναι η αυτό-αναφορά της. Με άλλα λόγια, η κυβέρνηση δεν «δίνει λογαριασμό» σε κανέναν! Μήπως όμως υποτάσσεται στις επιταγές των ισχυρών (από οικονομικής απόψεως) κοινωνικών ομάδων (ελίτ); Και έτσι φτάνουμε στον τρίτο λόγο για τον οποίο η «συνομιλία» του πρωθυπουργού και του ιδιώτη επιχειρηματία αποκαλύπτει ανάγλυφα τη χρεοκοπία της πολιτικής και την πτώχευση της δημοκρατίας. Οι λεκτικές μεταφορές «χρεοκοπία» και «πτώχευση» εικονογραφούν τα αδιέξοδα στα οποία ζούμε ως ελληνική πολιτική κοινωνία.
Θα τονίσω και κάτι τελευταίο: Μήπως η «πελατειακή λογική» η οποία λειτούργησε ως μηχανισμός διαμεσολάβησης ανάμεσα στην πολιτική εξουσία και τους πολίτες κατά τη μεταπολίτευση βρήκε έναν άλλο «τόπο» για να μακροημερεύσει; Μετατράπηκε σε «αρμό εξουσίας» ανάμεσα στην κυβέρνηση και τις οικονομικώς ισχυρές κοινωνικές ομάδες; Και όταν αυτή η εξωθεσμική διαμεσολάβηση δεν μπαίνει σε δημοκρατική τροχιά θα πρέπει να την «πληρώσουμε» τελικά όλοι μας; Μην ξεχνάμε όσα είπε ο πρωθυπουργός (σε ελεύθερη απόδοση): εκβιάζομαι, λέει ο ίδιος, επειδή δεν τους «έκανα τα χατίρια»! Στο θεμελιώδες ερώτημα για την υπαρκτική συνθήκη της ελληνικής δημοκρατίας ποιοι την απειλούν και ποιοι την υπονομεύουν, την απάντηση μπορεί να δώσει μόνον ο «λαός» κατά το Σύνταγμα.
*καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Πρώτη δημοσίευση Ef.Syn.