Χρόνης Διαμαντόπουλος Οι εκλογικές μηχανές των πολιτικών κομμάτων στην Τουρκία έχουν πάρει μπρος εδώ και αρκετό καιρό δεδομένου ότι το 2023, και πιο συγκεκριμένα το πρώτο εξάμηνο, είναι εκλογικό έτος. Δηλαδή, στην Τουρκία θα διεξαχθούν ταυτόχρονα προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές στις 14 Μαΐου, σύμφωνα με τις πρόσφατες ενδείξεις του Τούρκου Προέδρου, και με τον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών εάν χρειαστεί να λάβει χώρα στις 28 Μαΐου. Το ζήτημα είναι ποιος θα είναι στο τιμόνι της χώρας όταν η Τουρκική Δημοκρατία γιορτάσει την εκατονταετία της ίδρυσης της στις 29 Οκτωβρίου.
Του Δημήτρη Τριανταφύλλου*
Σε αντίθεση με τα λεγόμενα και τον σχολιασμό στην Ελλάδα, οι εκλογές στην Τουρκία δεν σχετίζονται, προς το παρόν, με τα ελληνοτουρκικά, ανεξαρτήτως του επίμονου αρνητικού κλίματος που επικρατεί για την Ελλάδα. Τα ζητήματα που καθορίζουν την πολιτική ατζέντα είναι πολλά με καθοριστικό την οικονομική κρίση και κατά πόσο η τουρκική κυβέρνηση μπορεί να πείσει τον λαό ότι συμβάλλει ουσιαστικά στην σταθεροποίηση και βελτίωση της οικονομικής ευημερίας της χώρας. Οι πρόσφατες αυξήσεις του κατώτατου μισθού, όπως και των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων και την άρση στην ηλικία συνταξιοδότησης προβλέπονται να έχουν εξανεμιστεί στους επόμενους μήνες με τα άδεια ταμεία του κράτους να μην σηκώνουν άλλες παροχές στην παρούσα φάση. Ως εκ τούτου, η επίσπευση των εκλογών είναι μονόδρομος για την κυβέρνηση, όσο η αίσθηση της περαιτέρω φτωχοποίησης του τουρκικού λαού επικρατεί.
Ιδιαίτερα για το κυβερνών κόμμα, η προτεραιότητα είναι να ξεπεραστούν τα νομικά και συνταγματικά εμπόδια για να μπορέσει ο Πρόεδρος Ερντογάν να διεκδικήσει μια τρίτη προεδρική θητεία (έχει εκλεγεί το 2014 και το 2018) και θεωρητικά απαγορεύεται η εκ νέου διεκδίκηση του αξιώματος. Όλες οι ενδείξεις είναι ότι αυτό το εμπόδιο θα ξεπεραστεί δεδομένου ότι η αντιπολίτευση θεωρεί ότι το κυβερνητικό στρατόπεδο θα βρει την κατάλληλη δικαιολογία να προβάλλει την υποψηφιότητα Ερντογάν. Αλλά μέχρι να απαλειφθούν οποιαδήποτε κολλήματα, η αντιπολίτευση θα διανέμει ότι με τέτοιες μεθοδεύσεις πλήττονται οι αρχές του κράτους δικαίου και η χρηστή διακυβέρνηση των θεσμών.
Πέραν των εμποδίων στην υποψηφιότητα Ερντογάν, η ίδια η αντιπολίτευση, ιδιαίτερα η Εθνική Συμμαχία που έχει συστήσει η αντιπολίτευση, δυσκολεύεται να αποφασίσει και να ανακοινώσει ποιος θα είναι ο κοινός υποψήφιος, εάν προκύψει, για την Προεδρία. Παρά την δηλωμένη πρόθεση του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, να είναι υποψήφιος, με το επιχείρημα ότι θα μπορούσε να κερδίσει το ανώτατο αξίωμα με σκοπό να δρομολογήσει τις απαραίτητες συνταγματικές αλλαγές για τα επαναφέρει και να μετατρέψει το πολίτευμα της χώρας από προεδρική δημοκρατία σε προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία, η περίπτωση του δεν βρίσκει όλα τα κόμματα την Συμμαχίας να συμφωνούν. Υπάρχει, επίσης, η περίπτωση του Εκρέμ Ιμάμογλου, του δημοφιλή και φιλόδοξου δημάρχου του μητροπολιτικού δήμου της Κωνσταντινούπολης, τον οποίον προσπαθεί η κυβέρνηση να τον αποτρέψει να έχει δικαιώματα και να κατέχει πολιτικά αξιώματα δια της νομικής οδού. Ταυτόχρονα, το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης στην προώθηση της υποψηφιότητας Κιλιτσντάρογλου, προσπαθεί να απομυθοποιήσει τον Δήμαρχο Ιμάμογλου με διάφορα επιχείρημα του τύπου ότι είναι αυταρχικός και μη συνεργάσιμος και ότι εάν εκλεγεί πρόεδρος υπάρχει το ενδεχόμενο να μην στηρίξει τις προαναφερόμενες συνταγματικές αλλαγές που στηρίζουν τα 6 ετερόκλητα κόμματα που απαρτίζουν την Εθνική Συμμαχία.
Άλλο σημαντικό ζήτημα που κυριαρχεί στους υπολογισμούς των κομμάτων είναι η τελική στάση του φίλο-κουρδικού και αριστερού κόμματος, HDP, του οποίου η εκλογική δύναμη κυμαίνεται γύρω στο 10% του εκλογικού σώματος. Το κυβερνών κόμμα όπως και η αντιπολίτευση έχουν προσπαθήσει να προσεγγίσουν το HDP και να του αλιεύσουν ψήφους αλλά προς το παρόν η τελική στάση του κόμματος υπέρ της μιας πλευράς ή της άλλης δεν έχει εκδηλωθεί.
Τέλος, άλλο μεγάλο ζήτημα που θα επηρεάσει το εκλογικό αποτέλεσμα είναι η συνταγματική αναθεώρηση για την προστασία του δικαιώματος των γυναικών να φορούν μαντίλα στην δημόσια διοίκηση. Η πολιτικοποίηση του ζητήματος της μαντίλας, το οποίο για χρόνια αποτελούσε θέμα «ταμπού» για την κοσμική Τουρκία έχει επανέλθει δεδομένου του γεγονότος ότι μια πλειοψηφία του εκλογικού σώματος είναι υπέρ. Το ερώτημα είναι εάν η αναθεώρηση ψηφιστεί με αυξημένη πλειοψηφία 400 βουλευτών εντός του κοινοβουλίου ή δια ενός δημοψηφίσματος. Ένα δημοψήφισμα θα ευνοούσε την κυβέρνηση ενώ η ψήφιση δια του κοινοβουλίου θα σήμανε την ανάγκη συνεργασίας της κυβερνητικής συμμαχίας με κάποια από τα κόμματα της αντιπολίτευσης προκαλώντας τριβές εντός της συμμαχίας της αντιπολίτευσης.
Έχω προσπαθήσει να αναφερθώ επιγραμματικά σε μερικά από τα κύρια ζητήματα που κυριαρχούν ή θα κυριαρχήσουν στην εκλογική αναμέτρηση στην Τουρκία. Αδιαμφισβήτητα, θα προστεθούν άλλα πολλά, όπως η διεθνή εικόνα, η επιρροή, και η ισχύς της χώρας μεταξύ άλλων. Με άλλα λόγια, οι επικείμενες τουρκικές εκλογές είναι σύνθετες, περιέχουν πολλές διαστάσεις οικονομικής, κοινωνικής, και πολιτικής φύσεως αλλά, προς το παρόν, δεν κεντρίζονται στα ελληνοτουρκικά όπως πολύ στην Ελλάδα θα ήθελαν να πιστεύουν.
*Δημήτρης Τριανταφύλλου, Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Kadir Has της Κωνσταντινούπολης και εξωτερικός επιστημονικός συνεργάτης του ΙΔΙΣ. Είναι επίσης συν παρουσιαστής της εκπομπής «Edo Tourkia» στο YouTube όπου αναλύονται σε εβδομαδιαία βάση οι κύριες εξελίξεις στην Τουρκία.