ΧΑΡΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ Η βιομηχανία του animation έχει προχωρήσει πολύ από τις μέρες των εικονογραφήσεων από χέρι και των τεχνικών stop-motion. Σήμερα, είναι μια παγκόσμια βιομηχανία πολλών δισεκατομμυρίων που περιλαμβάνει μια τεράστια γκάμα μέσων, από παραδοσιακές ταινίες και τηλεοπτικές εκπομπές κινουμένων σχεδίων 2D και 3D έως εικόνες που δημιουργούνται με την βοήθεια λογισμικών, σε βιντεοπαιχνίδια και την εικονική πραγματικότητα. Με τις εξελίξεις στην τεχνολογία και την αυξανόμενη ζήτηση για εντυπωσιακή ψυχαγωγία, η βιομηχανία συνεχίζει να μεγεθύνει τα όρια της δημιουργικότητας και της καινοτομίας. Είτε για παιδιά, είτε για ενήλικες, το animation έχει γίνει αναπόσπαστο μέρος της σύγχρονης αφήγησης και ένα ισχυρό εργαλείο για να ζωντανεύει φανταστικούς κόσμους και αγαπημένους χαρακτήρες.
Ωστόσο, παρά την επιτυχία του κλάδου, οι συνθήκες εργασίας μπορεί να είναι απελπιστικές. Τα παράλογα ωράρια, οι στενές προθεσμίες και η υψηλή πίεση για να ανταποκριθούν στα πρότυπα ενός απαιτητικού κοινού και των εργοδοτών, είναι μερικές μόνο από τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι animators σε καθημερινή βάση. Επιπλέον, οι περισσότεροι εργάζονται ως ελεύθεροι επαγγελματίες, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε αβέβαιο ή και πενιχρό εισόδημα και έλλειψη ασφάλισης.
Για παράδειγμα, στην παραγωγή μιας ταινίας μεγάλου μήκους, οι animators μπορούν να δουλεύουν 12ωρα για αρκετούς μήνες συνεχόμενα για να τηρήσουν αυστηρές προθεσμίες. Από την άλλη, οι ελεύθεροι επαγγελματίες συχνά εργάζονται ανά έργο, χωρίς εγγύηση για σταθερό εισόδημα ή οφέλη.
Αυτές είναι οι συνθήκες οι οποίες καθιστούν την βιομηχανία ευρέως χαρακτηρισμένη ως μια που ευδοκιμεί βασισμένη σε εργασιακά κάτεργα. Το πόσο ή για πόσο ακόμα θα ευδοκιμεί βέβαια είναι ένα ερώτημα το οποίο θα το αναλύσουμε στη συνέχεια.
Ο φακός της κοινής γνώμης και κατακραυγής έχει πέσει τελευταία στην Disney η οποία έχει εξελιχθεί σε ένα brand υπερ-μονοπώλιο που γύρω του συσσωρεύονται τα περισσότερα κινηματογραφικά έργα και προϊόντα τα οποία μας ψυχαγωγούν σήμερα. Ο φακός παρ’ όλα αυτά είναι για καιρό στραμμένος στην Ανατολή…
Η βιομηχανία animation στην Ιαπωνία, γνωστή ως “anime”, έχει μια μακρά και πλούσια ιστορία που χρονολογείται από τις αρχές του 20ου αιώνα. Έκτοτε έχει εξελιχθεί σε μια ακμάζουσα βιομηχανία με αφοσιωμένους και παθιασμένους fans από όλο τον κόσμο. Τα anime είναι γνωστά για το μοναδικό τους στυλ, τη σαγηνευτική αφήγηση και το ποικίλο φάσμα ειδών, από συγκινητικές ιστορίες έως γεμάτα δράση έπη επιστημονικής φαντασίας.
Ωστόσο, όπως και σε άλλες χώρες, οι animators στην Ιαπωνία συχνά εργάζονται σε απαιτητικά και αγχωτικά περιβάλλοντα, με τις παράλογα αυστηρές προθεσμίες και τα εξίσου παράλογα ωράρια να είναι γενικός κανόνας. Στην παραγωγή ενός μόνο επεισοδίου μιας σειράς, οι εργαζόμενοι μπορεί να χρειαστεί να ολοκληρώσουν εκατοντάδες μεμονωμένα σχέδια, ενώ πολλοί από αυτούς μπορεί να ξοδεύουν μέρες μέσα στους χώρους δουλειάς τους…
Η ιαπωνική βιομηχανία κινουμένων σχεδίων καταγγέλεται συνεχώς για τις συνθήκες εργασίας μέσα σε αυτή, ιδιαίτερα για την εκμετάλλευση νέων, επίδοξων και πρόθυμων animators. Οι περισσότεροι από αυτούς εργάζονται με τις συνθήκες που ανέφερα. Αυτό έχει ως συνέπεια την εξάντληση τους, καθώς και την έλλειψη κίνητρου για πρωτοπορία και δημιουργικότητα στον κλάδο, ενώ τα ποσοστά του συνολικού τζίρου των έργων τους, που πάνε σε αυτούς είναι μηδαμινά. Επιπλέον, ειδικά για τους ελεύθερους επαγγελματίες, οι animators πολλές φορές δεν αναφέρονται καταλλήλως στα έργα που έχουν δημιουργήσει οι ίδιοι με αποτέλεσμα οι προοπτικές που θα είχαν για εξέλιξη και ανέλιξη στον κλάδο να μην υπάρχουν.
Εδώ πρέπει να αναφέρουμε και την κακομεταχείριση και την λογοκρισία των manga και των δημιουργών τους στα οποία βασίζονται τα περισσότερα anime. Οι δημιουργοί τους πέρα από το ότι πολλές φορές φορές έχουν να αντιμετωπίσουν παρόμοιες καταστάσεις με τους animators όταν δουλεύουν πάνω σε ένα project, έχουν να αντιμετωπίσουν και την υποβάθμιση της αρχικής δουλειάς τους όταν τα έργα τους μεταφέρονται στην οθόνη.
Παράδειγμα αποτελεί η λογοκρισία που υπέστη το Chainsaw-Man όταν οι ιδιοκτήτες της εταιρίας που είχε αναλάβει να το μετατρέψει σε anime, αποφάσισαν πως ένα σημείο δεν τους συνέφερε να το μεταφέρουν στην οθόνη. Η εν λόγω εταιρία ονομάζεται MAPPA studios και είναι μια από τις πιο διαβόητες εταιρίες για τις απάνθρωπες εργασιακές συνθήκες της, η οποία μετατρέπεται γρήγορα σε έναν μονοπωλιακό κολοσσό, συσσωρεύοντας όλο και περισσότερα projects υπό το όνομα της. Το απόσπασμα το οποίο αποφάσισαν πως δεν θα έφτανε στην οθόνη είναι όταν ο πρωταγωνιστής της σειράς τραγουδάει για τα εργασιακά δικαιώματα μέσω του συνδικαλισμού…
Ενώ η ιαπωνική βιομηχανία κινουμένων σχεδίων είναι γιγαντιαία και το κοινό της παγκόσμιο, δεν φέρνει η ίδια ιδιαίτερα κέρδη για την εγχώρια οικονομία. Τα περισσότερα anime προβάλλονται μέσω δυτικών ομίλων (Netflix, Crunchyroll, Disney) που έχουν συμφωνίες με τα ιαπωνικά στούντιο τα οποία πουλάνε τις παραγωγές τους. Η βιομηχανία των anime είναι καθαρά παρασιτική και τα κέρδη της δεν πηγαίνουν πουθενά αλλού παρά στις τσέπες των ιδιοκτητών των ομίλων και των στούντιο.
Όσο αφορά τους animators, η επιλογή το να εξειδικευτούν σε αυτόν τον τομέα αποτελεί μια πανάκριβη επένδυση. Στις περισσότερες χώρες η εξειδίκευση πάνω στο animation γίνεται μέσω προγραμμάτων και σεμιναρίων επί πληρωμή ή μέσω σχολών με δίδακτρα της τάξης των χιλιάδων δολαρίων. Μπορούμε λοιπόν να φανταστούμε πως για μια δουλειά η οποία προϋποθέτει τόση επένδυση, το όφελος αργότερα στην αγορά εργασίας είναι τόσο λίγο που την καθιστά μη βιώσιμη προοπτική. Παρ’ όλα αυτά υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι που κάνουν την επιλογή να εισχωρήσουν στην βιομηχανία και να συνεχίσουν, κρύβοντας πραγματικό πάθος, δημιουργικότητα και τρέφοντας αγάπη για το αντικείμενο και την ενασχόληση πάνω σε αυτό.
Όπως ανέφερα στην αρχή, η βιομηχανία animation είναι φαινομενικά ακμάζουσα αλλά ήδη μπορούμε να δούμε τις ρωγμές που όλο και πολλαπλασιάζονται. Είτε από ασιατικές παραγωγές, είτε από δυτικές βλέπουμε όλο και περισσότερα παραδείγματα υποβάθμισης της τέχνης με την δημιουργία προϊόντων τα οποία δεν αξίζουν τον χρόνο και τα λεφτά κανενός. Προφανώς σε αυτό μπορούμε να είμαστε σίγουροι πως οι εργασιακές συνθήκες παίζουν έναν καθοριστικό ρόλο, όχι μόνο στο κομμάτι του animation αλλά και της σεναριογραφίας, της σκηνοθεσίας και της υποκριτικής.
Το αν η βιομηχανία αυτή θα φτάσει σε ένα σημείο να φτιάχνει μόνο σκουπίδια ή θα καταφέρει να κρύψει καλά τις αντιφάσεις της κάτω από το χαλί, είναι ένα ερώτημα το οποίο θα απαντηθεί μόνο από τον χρόνο. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να φανταζόμαστε πόσο διαφορετικά θα ήταν τα πράγματα για εργαζόμενους και καταναλωτές εάν οι συνθήκες εργασίας σε αυτόν και άλλους τομείς ήταν καλύτερες, με σταθερή δουλειά, ασφάλιση, καλούς μισθούς και προοπτικές για εξέλιξη.
Συντάκτης: Χάρης Παναγόπουλος (IkarosAsteras)