NewsEdit Τη δεκαετία του ’90 μια χώρα μετρίου εισοδήματος που χρειαζόταν ένα έκτακτο «πυροσβεστικό» δάνειο είχε ως τελευταία λύση, πριν από το ΔΝΤ, τις Ηνωμένες Πολιτείες. Πλέον αυτόν τον ρόλο έχει αναλάβει η Κίνα. Το τελευταίο σημαντικό δάνειο που χορήγησαν οι ΗΠΑ σε αναπτυσσόμενη χώρα ήταν το 2002, όταν δάνεισαν 1,5 δισ. δολάρια στην Ουρουγουάη.
Μπορεί η Κίνα να απέχει ακόμη από το να ξεπεράσει το ΔΝΤ, τον «μεγάλο δανειστή του κόσμου», το οποίο το 2021 έδωσε δάνεια συνολικού ύψους 68,6 δισ. δολάριων –ενώ η Κίνα 40,5 δισ.–, όμως είναι εντυπωσιακό πως η Κίνα είχε δανείσει 14 δισ. το 2014 και τίποτα το 2010. Τα μεγαλύτερα ποσά της η Κίνα τα δάνεισε σε χώρες με σημαντική γεωπολιτική θέση, όπως η Αργεντινή, η Τουρκία και η Σρι Λάνκα, χωρίς να αφήσει, ωστόσο, εκτός του πελατολογίου της φτωχές χώρες, όπως το Λάος, η Νιγηρία και το Σουρινάμ.
Η θέση που καταλαμβάνει πλέον η Κίνα στον τομέα των διακρατικών δανείων αντικατοπτρίζει πολύ χαρακτηριστικά το διαρκώς εξελισσόμενο στάτους σε παγκόσμια οικονομική υπερδύναμη. Ενας επιπλέον παράγοντας που την έχει οδηγήσει σε αυτή τη θέση είναι το –δέκα ετών πλέον– Σχέδιο της Μίας Ζώνης και του Ενός Δρόμου (Belt and Road Initiative). Βάσει αυτού του σχεδίου, που το στήριξε προσωπικά ο πρόεδρος Σι, η Κίνα προσπαθεί να αναπτύξει διπλωματικούς και οικονομικούς δεσμούς με τρίτες χώρες συνεισφέροντας στην κατασκευή υποδομών στα εδάφη τους. Μέσω του συγκεκριμένου πλάνου η Κίνα έχει επενδύσει περισσότερα από 900 δισ. δολάρια σε 151 χώρες μετρίου και χαμηλού εισοδήματος, χτίζοντας κυρίως γέφυρες, δρόμους και υδροηλεκτρικούς σταθμούς.
Μέσω του Σχεδίου Μίας Ζώνης και Ενός Δρόμου το Πεκίνο έχει επενδύσει πάνω από 900 δισ. δολάρια σε 151 χώρες για υποδομές, με εταιρείες, υλικά και εργάτες από την Κίνα.
Οι ΗΠΑ έχουν κατηγορήσει αυτή την τακτική λέγοντας πως η Κίνα οδηγεί τις τρίτες χώρες σε μια «παγίδα χρέους» και ότι αυτές οι υποδομές σχεδιάζονται και υλοποιούνται από κινεζικές εταιρείες χρησιμοποιώντας κινεζικά υλικά, συχνά μάλιστα και Κινέζους εργάτες. Η Κίνα απαντάει σε αυτές τις κατηγορίες λέγοντας πως κατασκευάζει απαραίτητες υποδομές σε χώρες που έχουν μεγάλη ανάγκη και τις οποίες η Δύση έχει υποσχεθεί, αλλά δεν έχει υλοποιήσει. Γεγονός όμως παραμένει πως η χώρα δημιουργεί δεσμούς εξάρτησης με τις χώρες τις οποίες βοηθάει.
Το επιτόκιο δανεισμού διαμορφώνεται περίπου στο 5% –όπως και το επιτόκιο με το οποίο δάνειζαν οι ΗΠΑ– έναντι 2% για τα δάνεια του ΔΝΤ.
Μια καθόλου ασήμαντη λεπτομέρεια είναι και η εξής: το 90% των δανείων που έδωσε η χώρα το 2021 δόθηκαν σε γουάν – στο κινεζικό νόμισμα. Με αυτόν τον τρόπο η Κίνα προσπαθεί να ανταγωνιστεί και να εκτοπίσει το δολάριο ως το κατεξοχήν διεθνές νόμισμα. Οταν μια χώρα δανείζεται από την Κίνα σε γουάν με τη λεγόμενη «μέθοδο ανταλλαγής», κρατάει στην κεντρική της τράπεζα τα γουάν που δανείστηκε. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα σε ορισμένες χώρες, όπως η Μογγολία, μεγαλύτερο μέρος του εθνικού κεφαλαίου να είναι πλέον σε κινεζικό νόμισμα παρά σε δολάριο. Αυτή η κίνηση φέρνει τις δανειολήπτριες πιο κοντά στην Κίνα, καθώς με το γουάν είναι δύσκολο να αγοράσουν κάτι άλλο πέρα από κινεζικά προϊόντα και υπηρεσίες. Στην τελευταία τους συνάντηση πριν από λίγες ημέρες, Σι και Πούτιν συμφώνησαν να συνδέσουν μεγαλύτερο μέρος των εμπορικών και οικονομικών τους σχέσεων με το κινεζικό νόμισμα.
Σε όσους κατηγορούν την Κίνα πως δημιουργεί σχέσεις εξάρτησης με φτωχές χώρες, οδηγώντας τες σε ακόμη πιο δύσκολες οικονομικές συνθήκες, ο Κινέζος υπουργός Εξωτερικών Κιν Γκανγκ απαντάει πως η χώρα του έχει επιτρέψει σε πολλές φτωχές χώρες να καθυστερήσουν την αποπληρωμή των χρεών τους. «Η Κίνα έχει αναστείλει περισσότερες πληρωμές εξυπηρέτησης χρέους από οποιοδήποτε άλλο μέλος της ομάδας», είπε στις 2 Μαρτίου στη σύνοδο των ΥΠΕΞ του G20.
Η Κίνα ξόδεψε 240 δισεκατομμύρια δολάρια για τη διάσωση 22 αναπτυσσόμενων χωρών μεταξύ 2008 και 2021, με το ποσό να αυξάνεται τα τελευταία χρόνια καθώς πολλά κράτη δυσκολεύονται να αποπληρώσουν τα δάνεια που έχουν δαπανήσει για την κατασκευή υποδομών της κινεζικής πρωτοβουλίας «Belt & Road», σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε την Τρίτη.
Η πρωτοβουλία Belt and Road Initiative είναι το μεγαλύτερο διακρατικό πρόγραμμα υποδομών στον κόσμο. Το American Enterprise Institute, μια δεξαμενή σκέψης με έδρα την Ουάσιγκτον, έχει υπολογίσει την αξία των έργων υποδομής υπό την ηγεσία της Κίνας και άλλων συναλλαγών που χαρακτηρίζονται ως «Ζώνη και Δρόμος» σε 838 δισ. δολάρια μεταξύ του 2013 και του τέλους του 2021.
Σχεδόν το 80% του δανεισμού διάσωσης έγινε μεταξύ 2016 και 2021, κυρίως σε χώρες όπως η Αργεντινή, η Μογγολία και το Πακιστάν, σύμφωνα με την έκθεση των ερευνητών της Παγκόσμιας Τράπεζας, του Harvard Kennedy School, της AidData και του Kiel Institute for the World Economy.
«Το Πεκίνο προσπαθεί τελικά να διασώσει τις δικές του τράπεζες. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο έχει μπει στην επικίνδυνη επιχείρηση του διεθνούς δανεισμού διάσωσης», δήλωσε η Κάρμεν Ράιναχαρτ, πρώην επικεφαλής οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας και μία από τους συντάκτες της μελέτης.
Ο δανεισμός διάσωσης της Κίνας είναι «αδιαφανής και ασυντόνιστος», δήλωσε ο Μπραντ Παρκς, ένας από τους συντάκτες της έκθεσης και διευθυντής της AidData, ενός ερευνητικού εργαστηρίου στο William & Mary College στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Τα κινεζικά δάνεια σε χώρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα χρέους εκτινάχθηκαν από λιγότερο από το 5% του χαρτοφυλακίου δανεισμού της στο εξωτερικό το 2010 στο 60% το 2022, σύμφωνα με τη μελέτη.
Σε Αργεντινή και Πακιστάν η «μερίδα του λέοντος»
Η Αργεντινή έλαβε 111,8 δισ. δολάρια, ακολουθούμενη από το Πακιστάν με 48,5 δισ. δολάρια και την Αίγυπτο με 15,6 δισ. δολάρια. Εννέα χώρες έλαβαν λιγότερα από 1 δισ. δολάρια.
Οι γραμμές swap της Λαϊκής Τράπεζας της Κίνας (PBOC) αντιπροσώπευαν 170 δισ. δολάρια της χρηματοδότησης διάσωσης, μεταξύ των οποίων στο Σουρινάμ, τη Σρι Λάνκα και την Αίγυπτο. Τα δάνεια-γέφυρες ή η στήριξη του ισοζυγίου πληρωμών από κινεζικές κρατικές τράπεζες ήταν 70 δισεκατομμύρια δολάρια. Οι μετακυλίσεις και των δύο ειδών δανείων ήταν 140 δισεκατομμύρια δολάρια.
Η Κίνα διαπραγματεύεται αναδιαρθρώσεις χρέους με χώρες όπως η Ζάμπια, η Γκάνα και η Σρι Λάνκα και έχει επικριθεί για την καθυστέρηση των διαδικασιών. Σε απάντηση, έχει καλέσει την Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο να προσφέρουν επίσης ελάφρυνση χρέους.
Ο δανεισμός της Κίνας έχει δύο μορφές. Η πρώτη είναι μέσω μιας διευκόλυνσης «swap line», όπου γιουάν εκταμιεύεται από τη Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας, την κεντρική τράπεζα, με αντάλλαγμα εγχώριο νόμισμα. Με αυτόν τον τρόπο εκταμιεύθηκαν περίπου 170 δισ. δολάρια. Η δεύτερη είναι μέσω της άμεσης στήριξης του ισοζυγίου πληρωμών, με 70 δισ. δολάρια που δεσμεύτηκαν, κυρίως από κρατικές κινεζικές τράπεζες.
Ως γνωστόν, υπάρχουν και χώρες που έχουν διαμαρτυρηθεί για το υψηλό κόστος των πρότζεκτ που έχουν ενταχθεί στην πρωτοβουλία «Μία Ζώνη, Ενας Δρόμος» που ξεκίνησε το 2013 ενώ δυτικές κυβερνήσεις βλέπουν την πρωτοβουλία ως έναν τρόπο εξάπλωσης της κινεζικής επιρροής στο εξωτερικό, επιβαρύνοντας φτωχές χώρες με μη βιώσιμο χρέος.
Πηγή: NYT, Reuters, Financial Times