Χρόνης Διαμαντόπουλος Στις 14 Ιουνίου 2023 στο ναυάγιο ανοικτά της Πύλου 104 άνθρωποι σώθηκαν, 78 ανασύρθηκαν νεκροί και πολλές εκατοντάδες είναι οι αγνοούμενοι νεκροί. Είναι δεδομένες οι βαρύτατες ευθύνες του Ελληνικού Λιμενικού που είχε την ευθύνη συντονισμού έρευνας και διάσωσης και της Frontex.
Του Κωστή Παπαϊωάννου
Είχαν ενημερωθεί πολλές ώρες πριν, από το πρωί της προηγούμενης μέρας. Τεκμηριωμένα είχαν σταλεί μηνύματα από επιβαίνοντες που ζητούσαν βοήθεια. Άρα, δε συζητάμε πια αν έγιναν όσα μπορούσαν να γίνουν για τη διάσωση. Δεν έγιναν. Ούτε συζητάμε αν όφειλαν να έχουν γίνει. Το Λιμενικό όφειλε να επιχειρήσει διάσωση. Οι πρώτες επίσημες γραμμές άμυνας, ότι τάχα δεν υπήρχε υποχρέωση διάσωσης, βούλιαξαν μαζί με το σκάφος.
Τι είναι το μόνο που δεν ξέρουμε και οφείλουμε να μάθουμε; Αν έγιναν ενέργειες αποτροπής εισόδου και ρυμούλκησης προς την Ιταλία που προκάλεσαν τον μαζικό πνιγμό. Δυστυχώς, είναι τόσο απλά τα πράγματα. Τραγικά απλά.
Τι ενδείξεις ή στοιχεία έχουμε; Αίφνης το Λιμενικό δηλώνει πως δεν έχει οπτικό υλικό γιατί οι κάμερες δεν λειτουργούσαν. Όπως συμβαίνει πάντα με όσες κρατικές υπηρεσίες φέρονται να ενέχονται σε παράνομες πράξεις και κανονικά έχουν υποδομή λήψης εικόνας. Επίσης, η πρόσβαση στους διασωθέντες είναι περιορισμένη ενώ δημοσιοποιούνται μαρτυρίες τους ότι δέθηκε το σκάφος με σκοινί, πράγμα που προκάλεσε την ανατροπή. Τι άλλο γνωρίζουμε; Ότι η επίσημη εκδοχή των Ελληνικών αρχών έχει αλλάξει μετά τις καταγγελίες. Ότι όλα τα ξένα ΜΜΕ μιλάνε για ευθύνες του Λιμενικού. Και ότι ο κ. Ντογιάκος κάνει έρευνα υπό άκρα μυστικότητα. Εγγύηση διαφάνειας και λογοδοσίας, όπως είδαμε και στις υποκλοπές. Ο άνθρωπος αυτός είναι ικανός να διώκει τους ναυαγούς επειδή μιλάνε.
Τι άλλο γνωρίζουμε; Ότι η χώρα δεν έχει λευκό ποινικό μητρώο. Αμέσως μετά το γνωστό ναυάγιο στο Φαρμακονήσι, βοούσαν οι καταγγελίες πως οι επιζώντες του ναυαγίου τέθηκαν σε ασφυκτικό κλοιό από την αστυνομία και υπό καθεστώς συνεχούς παρενόχλησης. Βοούσαν επίσης οι καταγγελίες ότι οι καταθέσεις τους ήταν προϊόν πιέσεων και υπαγόρευσης. Να θυμηθούμε τι έγινε στη συνέχεια; Η Ελλάδα καταδικάστηκε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για παραβίαση του δικαιώματος στη ζωή, για παραλείψεις και αμέλειες στις διαδικασίες που ακολούθησαν οι ελληνικές αρχές μετά το ναυάγιο καθώς «δεν διεξήγαγαν ενδελεχή και αποτελεσματική έρευνα για τις περιστάσεις που οδήγησαν στη βύθιση της βάρκας». Επίσης, οι ελληνικές αρχές δεν συμμορφώθηκαν με την υποχρέωσή τους να προστατέψουν την ανθρώπινη ζωή καθώς «δεν έκαναν όσα θα ήταν λογικό να περιμένει κανείς για να προστατέψουν τους προσφεύγοντες και τους συγγενείς τους με το επίπεδο προστασίας που απαιτεί το άρθρο 2 της Σύμβασης». Τέλος καταδικάστηκε για παραβίαση της απαγόρευσης απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης.
Λένε διάφοροι: πώς τολμάτε να αμφισβητείτε το Λιμενικό; Απαντώ: το Λιμενικό είναι εμπλεκόμενο, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι ευθύνεται για το ναυάγιο. Και μάλιστα το έχει ξανακάνει. Άρα, το αμφισβητούμε όπως θα κάναμε με οποιονδήποτε φερόταν να έχει διαπράξει έγκλημα και είχε ήδη καταδικαστεί για το ίδιο αδίκημα. Να το πούμε πιο απλά; Δεν υπάρχει τεκμήριο αθωότητας εδώ. Οι άνθρωποι πνίγηκαν στα χέρια του Λιμενικού και η Ελλάδα οφείλει να αποδείξει ότι δεν τους έπνιξε.
Γιατί έχουμε τεκμήριο ενοχής; Επειδή η χώρα μας τεκμηριωμένα πραγματοποιεί συστηματικά παράνομες επαναπροωθήσεις/ pushbacks ακόμα και στη χειρότερη μορφή τους, με απαγωγές προσώπων από το Ελληνικό έδαφος. Το λένε δημοσιογραφικές έρευνες, το λένε ανεξάρτητες Οργανώσεις, το λένε μεγάλοι διακυβερνητικοί οργανισμοί. Ουσιαστικά το παραδέχτηκε ο κ. Μητσοτάκης μετά το δημοσιευμένο βίντεο-ρεπορτάζ στους New York Times.
Θυμόμαστε επίσης την άρνηση και το συστηματικό παιχνίδι καθυστερήσεων της προηγούμενης κυβέρνησης και του πρ. υπουργού Μηταράκη για να μη συγκροτηθεί ανεξάρτητος μηχανισμός διερεύνησης τέτοιων περιστατικών, όπως επίμονα απαιτούσε η ΕΕ. Θυμίζουμε ότι υπήρχε οργή της ΕΕ για τον εμπαιγμό. Τώρα γίνεται ακόμα σαφέστερο γιατί η Ελλάδα δε θέλει να διερευνώνται τέτοια περιστατικά. Είναι κομμάτι της πολιτικής αυτής η μη διερεύνηση, δεν είναι αστοχία ή αμέλεια.
Βοά ο διεθνής Τύπος με τίτλους «Τους άφησαν να πεθάνουν». Ο ειδικός απεσταλμένος της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στη Μεσόγειο δηλώνει «Γνωρίζουμε ότι ένα εμπορικό πλοίο πλησίασε το σκάφος και οι επιβαίνοντες αρνήθηκαν βοήθεια. Όμως, οι συνθήκες της βύθισης, σύμφωνα με ορισμένους μάρτυρες, δείχνουν ότι υπήρξε μανούβρα από το ελληνικό Λιμενικό προκειμένου να βγει το σκάφος από τα ελληνικό SAR (ζώνη έρευνας και διάσωσης) και να συνεχίσει την πορεία του σε άλλη χώρα». Την ίδια ώρα εντυπωσιάζει η σιωπή αξιωματούχων της ΕΕ. Αποκτά έτσι ακόμα μεγαλύτερη βαρύτητα το δημοσίευμα του Solomon: ενώ διατίθεται πακτωλός εκατομμυρίων για τη διαχείριση των συνόρων, μόνο ένα πρόγραμμα ύψους 600.000 ευρώ αναφέρεται με σαφήνεια σε εξοπλισμό για βελτίωση της ικανότητας για έρευνα και διάσωση. Οι πόροι από τον τρέχοντα προϋπολογισμό της ΕΕ 2021-2027 ξεπερνούν τα 819 εκατ. ευρώ. Την προηγούμενη αντίστοιχη περίοδο (2014-2020), το αντίστοιχο ποσό ήταν 270 εκατ. ευρώ. Επαναλαμβάνουμε: από τα 819 εκατομμύρια θα διατεθούν 600.000 για έρευνα διάσωση. Όσο κοστίζει ένα καλό διαμέρισμα στην Αθήνα.
Η χτεσινή και αυριανή κυβερνητική παράταξη έχει επενδύσει πολλά στην οικοδόμηση κοινωνικής συναίνεσης σε αυτή την πολιτική: να αποδεχόμαστε τους μαζικούς θανάτους ως παράπλευρες απώλειες για την επίτευξη του υπέρτερου αγαθού που είναι η αποτροπή εισόδου προσφύγων και μεταναστών. Στην προσπάθεια αυτή συνεργεί τεράστιο μέρος των ΜΜΕ. Η τακτική αυτή όμως εξαχρειώνει την κοινωνία και την οδηγεί προς την ακροδεξιά. Στο όνομα τάχα της αντιμετώπισης της ακροδεξιάς ωθούν ακροδεξιά την κοινωνία.
Κωστής Παπαϊωάννου, πρ. Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου