NewsEdit Μία ημερίδα και τα εγκαίνια δύο εκθέσεων, αφιερωμένων στον άνθρωπο που γνώρισε, αγάπησε και φωτογράφισε τη μεταπολεμική –και όχι μόνο– Ελλάδα, τον Ρόμπερτ Μακέιμπ, πραγματοποιήθηκαν στους Δελφούς το Σάββατο 10 Ιουνίου.
Η ημερομηνία δεν ήταν τυχαία, καθώς σηματοδοτεί την επέτειο των 79 χρόνων από τη σφαγή του Διστόμου, μίας εκ των ειδεχθέστερων που έγιναν στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο από τις γερμανικές κατοχικές δυνάμεις.
«Στις 10 Ιουνίου 1944 συνέβη η σφαγή στο, γειτονικό των Δελφών, Δίστομο, μία από τις μεγαλύτερες θηριωδίες της ναζιστικής γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα. Εβδομήντα εννέα χρόνια μετά εγκαινιάζεται η έκθεση των εξαιρετικών φωτογραφιών ενός σπουδαίου φιλέλληνα Αμερικανού φωτογράφου, του χαρισματικού Ρόμπερτ Μακέιμπ, που καταγράφουν αντιπροσωπευτικές όψεις της πορείας της μεταπολεμικής Ελλάδας προς τον εκσυγχρονισμό. Στα 25 χρόνια μεταξύ του τέλους του Εμφυλίου Πολέμου και της Μεταπολίτευσης, η ελληνική κοινωνία βίωσε κοσμοϊστορικές αλλαγές, μία αλματώδη ανάπτυξη σε όλα τα επίπεδα», σημείωσε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών (ΕΠΚεΔ), καθηγητής Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, Παναγιώτης Ροϊλός, χαιρετίζοντας την ημερίδα με τίτλο «Η μεταπολεμική Ελλάδα του Robert McCabe». Η ημερίδα πραγματοποιήθηκε στην Αίθουσα «Ελένη Αρβελέρ» του Συνεδριακού Κέντρου του ΕΠΚεΔ λίγο πριν από τα εγκαίνια της έκθεσης «Η Ελλάδα μετά τον πόλεμο. Τα χρόνια της ελπίδας».
Η έκθεση πραγματοποιείται από το ΕΠΚεΔ στην Αίθουσα Εκθέσεων του Συνεδριακού Κέντρου Δελφών έως τα τέλη Σεπτεμβρίου. Παρουσιάζει 70 φωτογραφίες του Ρόμπερτ Μακέιμπ, ασπρόμαυρες αλλά και με χρώμα, που «αφηγούνται» τη μεταπολεμική ιστορία της χώρας όπως την κατέγραψε στα ταξίδια του τις δεκαετίες ’50 και ’60, από την Ήπειρο μέχρι την Κρήτη και από την Πύλο μέχρι τη Ρόδο. Το «ψηφιδωτό» των περιπλανήσεών του στην Ελλάδα πλαισιώνεται και με προβολή φωτογραφιών σε slides. Ο συντονισμός και η έρευνα είναι της δημοσιογράφου Κατερίνας Λυμπεροπούλου, που μαζί με τον καθηγητή Παναγιώτη Ροϊλό έχουν γράψει τα κείμενα της έκθεσης και του ομώνυμου βιβλίου από τις Εκδόσεις Πατάκη που τη συνοδεύει. Η έκθεση συνοδεύεται, επίσης, από την αγγλόφωνη (Abbeville Press) έκδοση, με τα δύο βιβλία να τελούν υπό την αιγίδα του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών.
Ο σπουδαίος Αμερικανός φωτογράφος και φιλέλληνας, ο οποίος πολιτογραφήθηκε τιμητικά Έλληνας πριν από λίγα χρόνια, επισκέφθηκε πρώτη φορά την Ελλάδα το 1954, ταξίδι που συνεχίζεται εδώ και δεκαετίες. Οι φωτογραφίες του αποτελούν ιστορικά τεκμήρια μίας εποχής κατά την οποία η χώρα έβγαινε καταπονημένη από μία δεκαετία αιματηρών πολέμων, αλλά με την ελπίδα και τα χαμόγελα των ανθρώπων της να «δείχνουν» προς το μέλλον. Σαν την Ελένη, τη Μαρία και τη Λαμπρινή, τα τρία μικρά κορίτσια από το Άνω Περιστέρι της Ηπείρου –η Ήπειρος όπως και άλλες περιοχές της Ελλάδας έζησαν απίστευτες θηριωδίες στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο– που παρά τη φτώχεια και την ξυπολησιά, το 1961, χαμογελούν πλατιά στον φακό του νέου φωτογράφου. Η φωτογραφία τους, η οποία είναι από τις πρώτες που συναντά κανείς στην αίθουσα εκθέσεων του Συνεδριακού Κέντρου του ΕΠΚεΔ, βρίσκεται ακριβώς δίπλα από μία πολύ πιο πρόσφατη φωτογραφία, όπου τα ίδια «κορίτσια» χαμογελούν εκφραστικά σε παρόμοια πόζα.
«Εκείνο που με εντυπωσίασε βλέποντας το βιβλίο που συνοδεύει την έκθεση είναι ότι, ενώ οι φωτογραφίες του Μακέιμπ μιλάνε για θέματα που προκαλούν, υπό κανονικές συνθήκες, στενάχωρα αισθήματα, λείπουν τα αρνητικά συναισθήματα. Οι φωτογραφίες του έχουν μία τρυφερότητα, καταπληκτική κατά τη γνώμη μου, που απαλύνει αν δεν συγκαλύπτει τις δυσκολίες που κρύβει η πραγματικότητα πίσω από αυτές τις λήψεις», δήλωσε ο Κώστας Κωστής, καθηγητής του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών, ιστορικός και συγγραφέας, κατά τη συζήτηση της στρογγυλής τραπέζης. «Οι συνθήκες δεν ήταν καθόλου εύκολες. Το αντίθετο. Και όμως, στις συνθήκες αυτές η Ελλάδα πραγματοποιεί ένα θαύμα, πετυχαίνει να αφήσει πίσω της την πείνα, τη φτώχεια, τη στέρηση, να αναπτυχθεί με ραγδαίους ρυθμούς. Θυμίζω κάτι εξαιρετικά σημαντικό: Η ελληνική ανάπτυξη ήταν η ταχύτερη του δυτικού κόσμου και η Ελλάδα πέτυχε να έρθει κοντά στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα το 1961, ως το πρώτο κράτος που συνδέθηκε μαζί της», συμπλήρωσε ο καθηγητής.
«Συχνά ήμασταν οι μόνοι επισκέπτες σε ένα ελληνικό νησί», ανέφερε, από την πλευρά του, ο Robert McCabe, τονίζοντας, μεταξύ άλλων, ότι τα δεινά της χώρας στην εφιαλτική δεκαετία που προηγήθηκε των ταξιδιών του τα αντιλήφθηκε πλήρως διαβάζοντας το ιστορικό λεύκωμα Οι θυσίες της Ελλάδας στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο (1946) του κορυφαίου πολεοδόμου Κωνσταντίνου Δοξιάδη (1913-1975).
«Το λεύκωμα αυτό ήταν τεράστιο (45×35,5 εκ.) διότι οι θυσίες των Ελλήνων ήταν μεγάλες», είπε στην ημερίδα η Ευφροσύνη Δοξιάδη, ζωγράφος, κόρη του Κ. Δοξιάδη, βασικού προσώπου της μεταπολεμικής ανασυγκρότησης της χώρας, δείχνοντας, μεταξύ άλλων, την εικόνα από τη σελίδα παρουσίασης για τη σφαγή στο Δίστομο, στην οποία ο πατέρας της είχε ζωγραφίσει σχηματικά ένα-ένα και τα 218 θύματα, από τα βρέφη μέχρι τους ηλικιωμένους. «Είμαι 77 ετών και είναι η πρώτη φορά που μου ζητάνε στην Ελλάδα να μιλήσω για τον πατέρα μου. Καταλαβαίνετε ότι όσο μεγάλος και αν ήταν, κανείς δεν είναι προφήτης στην ίδια του τη χώρα. Ευχαριστώ πάρα πολύ Ρόμπερτ γιατί αξιολόγησες τον πατέρα μου όπως του άξιζε και θα του άρεσε πάρα πολύ να είχε δει τις φωτογραφίες, ίσως να τις είχε δει», επεσήμανε, συγκινημένη, απευθυνόμενη προς τον φωτογράφο η Ευφροσύνη Δοξιάδη, η οποία μίλησε και για την επαφή του πατέρα της με την πολιτική, ως υφυπουργός Ανοικοδόμησης και Συντονιστής Ανασυγκρότησης, που διεκόπη από τον Γεώργιο Παπανδρέου, όπως είπε. «Πόσο διαφορετική θα ήταν η χώρα αν είχε αφεθεί να συνεχίσει το έργο που είχε αναλάβει», κατέληξε, μεταξύ άλλων, δηλώνοντας πως διακατέχεται από «ανίατη λατρεία» στο πρόσωπο του πατέρα της.
Είχε προηγηθεί ο χαιρετισμός του διευθυντή του ΕΠΚεΔ, καθηγητή Ανδρέα Γκόφα, ο οποίος μίλησε για την ανανέωση του Κέντρου, μεταξύ άλλων, και σε δύο τομείς, αυτές των εγκαταστάσεών του με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανακάμψης και της ψηφιακής εικόνας του. Με τη σειρά της, η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Φωκίδας, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του ΕΠΚεΔ, Αθανασία Ψάλτη, αναφέρθηκε στους Δελφούς τη δεκαετία του ’50, όταν «άνθρωποι και μνημεία βρίσκονταν στην αυγή μίας νέας εποχής», καθώς και σε ένα ενδιαφέρον χρονολόγιο του αρχαιολογικού χώρου των Δελφών αλλά και του Μουσείου του, στους εμβληματικούς χώρους του οποίου φιλοξενείται η δεύτερη έκθεση με έργα του Μακέιμπ. «Χάρη στο σπάνιο φωτογραφικό αρχείο του μπορούμε σήμερα να περιηγηθούμε σε ένα τοπίο, το οποίο –εν πολλοίς– έχει μείνει αναλλοίωτο. Οι Δελφοί έχουν ζήσει μυριάδες ζωές, ορισμένες εκ των οποίων είναι καταδικασμένες να μην αποκαλυφθούν ποτέ. Οι εικόνες, όμως, των Δελφών, έτσι όπως τις συνέλαβε ο φακός του Ρόμπερτ Μακέιμπ, ευλογήθηκαν από τους θεούς να μείνουν για πάντα στις μνήμες των ανθρώπων», κατέληξε στην ομιλία της η Αθ. Ψάλτη.
Στη Σαντορίνη του 1963: Θέα της Περίσσας από την Αρχαία Θήρα
Η έκθεση «Οι Δελφοί τη δεκαετία του 1950 με τον φακό του Robert McCabe», που παρουσιάζεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών έως το τέλος του έτους, διαρθρώνεται σε δύο μέρη, στον προθάλαμο και στις αίθουσες. Περιλαμβάνει 25 φωτογραφίες σε «συνομιλία» με εμβληματικές αρχαιότητες, όπως στην αίθουσα του Ηνιόχου, φυσικά μετά από σχετική γνωμοδότηση και άδεια του ΚΑΣ και του ΥΠΠΟΑ. «Είναι τεράστια η τιμή που γίνεται στο πρόσωπό μου, δύο εκθέσεις φωτογραφίας να συμβαίνουν την ίδια περίοδο στους Δελφούς», δήλωσε ο Ρόμπερτ Μακέιμπ από το Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών κατά τα εγκαίνια της έκθεσης. «Την πρώτη φορά που ήρθα στους Δελφούς δεν υπήρχε κανένας άνθρωπος, κυριολεκτικά. Γι’ αυτό και οι φωτογραφίες μου είναι άδειες από ανθρώπους. Έπρεπε να περιμένεις ώρες έως ότου κάποιος εμφανιστεί. Φυσικά, σήμερα πρέπει να περιμένεις πολύ για να μπορέσεις να τραβήξεις φωτογραφίες χωρίς ανθρώπους», είπε χαρακτηριστικά ο φωτογράφος.
«Δεν θα πω πολλά. Οι φωτογραφίες του Ρόμπερτ Μακέιμπ είναι από μόνες τους πολλές χιλιάδες λέξεις. Θα ήθελα να μοιραστώ, όμως, μαζί σας μία λέξη που αντικατοπτρίζει συνοπτικά, εύγλωττα και χαρακτηριστικά την προσέγγιση του Ρόμπερτ Μακέιμπ απέναντι στην Ελλάδα και στους ανθρώπους της. Όταν του ζήτησα να περιγράψει τι σημαίνει Ελλάδα για εκείνον με δύο λέξεις, απάντησε με μία: “Σπίτι”. Τον αποκαλούν φιλέλληνα, ο ίδιος δηλώνει και είναι Έλληνας», σημείωσε, μεταξύ άλλων, η Σοφία Χηνιάδου-Καμπάνη, επιμελήτρια της έκθεσης στο Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών, αναφερόμενη στον «ακαταπόνητο πρέσβη της ελληνικής ομορφιάς και του ελληνικού πολιτισμού».