NewsEdit «Ακόμη αγέννητοι άνθρωποι θα γίνουν θύματα»: η ανακοίνωση της κυβέρνησης των ΗΠΑ χθες Παρασκευή ότι θα στείλει στον στρατό της Ουκρανίας πυρομαχικά διασποράς προκάλεσε έντονες αντιδράσεις από πλευράς ανθρωπιστικών οργανώσεων, που υπενθύμισαν τον φρικιαστικό αντίκτυπο των όπλων του είδους για τους αμάχους.
Η Ουάσιγκτον ανακοίνωσε αυτή την απόφαση λίγες ημέρες πριν από τη σύνοδο του NATO στο Βίλνιους (Λιθουανία) την ερχόμενη εβδομάδα, προκειμένου να ενισχυθούν οι δυνάμεις του Κιέβου, που διεξάγουν αντεπίθεση εναντίον των στρατευμάτων της Μόσχας, χωρίς μείζονα αποτελέσματα ως τώρα.
Όμως η χρήση πυρομαχικών διασποράς προκάλεσε, πριν καν επισημοποιηθεί, κύμα αντιδράσεων από πλευράς όσων, στις τέσσερις γωνιές του κόσμου, καταγράφουν τις συνέπειές τους και προσπαθούν να τις αμβλύνουν.
Τον Αύγουστο του 2022, το Παρατηρητήριο Πυρομαχικών Διασποράς (Cluster Munition Monitor), στο οποίο συμμετέχουν διάφορες ΜΚΟ, τόνιζε πως η Ουκρανία ήταν τότε το μοναδικό πολεμικό θέατρο όπου χρησιμοποιούνταν, από τον ρωσικό στρατό εν προκειμένω.
Τα πυρομαχικά διασποράς αποτελούνται από τον φορέα (βόμβα, οβίδα) και τα λεγόμενα «υποπυρομαχικά», εκρηκτικά μικρού μεγέθους που διασπείρονται σε μεγάλη έκταση, αλλά δεν εκρήγνυνται όλα όταν πέφτουν στο έδαφος και μετατρέπονται de facto σε νάρκες κατά προσωπικού.
Από στρατιωτική σκοπιά, θεωρούνται χρήσιμα καθώς επιτρέπουν να πλήττονται μεγάλοι εχθρικοί σχηματισμοί, πίστες αεροδρομίων, ή περιοχές για να εμποδιστεί η προέλαση των αντιπάλων.
Όμως –από τη φύση τους– σκοτώνουν αδιακρίτως, κατά παραβίαση του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου. Ειδικοί σημειώνουν ότι το 5 ως το 40% των υποπυρομαχικών δεν εκρήγνυται όταν πέφτει στο έδαφος, παραμένει εκεί και μπορεί να εγείρει κίνδυνο ακόμα και για δεκαετίες.
Πρόκειται «για μακροπρόθεσμη θανατική ποινή για αμάχους. Ακόμη αγέννητοι άνθρωποι θα γίνουν θύματα», συνοψίζει ο Μπατίστ Σαπουί της οργάνωσης Handicap International – Humanity and Inclusion (HI).
Η χρήση τους εγείρει επίσης «εμπόδιο στην πρόσβαση στις πληττόμενες περιοχές ανθρωπιστικών οργανώσεων», με άλλα λόγια «σωσιβίου για τους πληττόμενους πληθυσμούς».
Συνολικά 123 χώρες –αλλά όχι η Συρία, οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Κίνα και το Ισραήλ– υπέγραψαν τη σύμβαση του Όσλο το 2008, η οποία τέθηκε σε εφαρμογή το 2010 και απαγορεύει την παραγωγή, την αποθήκευση, την πώληση και τη χρήση πυρομαχικών διασποράς.
Τέτοια όπλα χρησιμοποιήθηκαν μαζικά στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Εξάλλου, οι ΗΠΑ τα χρησιμοποίησαν στους πολέμους στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν, όπως και το Ισραήλ στον Λίβανο, κυρίως στη σύρραξη με τη Χεζμπολάχ το 2006.
«Ακόμα προσπαθούμε να μαζέψουμε αμερικανικά υποπυρομαχικά στο Λάος» σχεδόν 50 χρόνια μετά το τέλος του πολέμου στο Βιετνάμ, τονίζει ο κ. Σαπουί.
Η σύμβαση του 2008 θυμίζει τα όπλα διασποράς «σκοτώνουν άμαχους, συμπεριλαμβανομένων γυναικών και παιδιών, εμποδίζουν την ανάπτυξη», ενώ εμποδίζουν επίσης «την επιστροφή προσφύγων και εσωτερικά εκτοπισμένων για χρόνια».
Η αποστολή όπλων διασποράς στην Ουκρανία σηματοδοτεί «κλιμάκωση» από πλευράς ΗΠΑ, είναι «αντιπαραγωγική» και «δεν κάνει τίποτε άλλο πέρα από το να αυξάνει τον κίνδυνο για τον άμαχο πληθυσμού που έχει παγιδευτεί σε πεδία μαχών», στηλίτευσε ο Ντάριλ Κίμπαλ, της αμερικανικής οργάνωσης Ένωση για τον Έλεγχο των Εξοπλισμών (Arms Control Association).
«Δεν κάνουν καμιά διάκριση ανάμεσα σ’ έναν ουκρανό κι έναν ρώσο στρατιώτη. Η αποτελεσματικότητά τους είναι υπερτιμημένη και ο αντίκτυπος στους άμαχους είναι αναγνωρισμένος αλλά συχνά αγνοείται», πρόσθεσε.
Θύμισε επίσης ότι οι καταστροφικές συνέπειές τους που οδήγησαν στην εγκατάλειψη της χρήσης του από το αμερικανικό υπουργείο Άμυνας στο Αφγανιστάν το 2022 και στο Ιράκ το 2003.
Η απόφαση που πήρε η κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν αποτελεί «βήμα πίσω που υπονομεύει τις σημαντικές προόδους της διεθνούς κοινότητας στην προσπάθεια να προστατεύονται από τέτοιους κινδύνους κατά τη διάρκεια ένοπλων συρράξεων και μετά το τέλος τους», τόνισε από την πλευρά της η Διεθνής Αμνηστία, καλώντας την Ουάσιγκτον να την ακυρώσει.
Οι άμαχοι αποτελούν το 97% των θυμάτων (νεκρών και τραυματιών) και το 66% από αυτούς είναι παιδιά, με βάση τα δεδομένα από τις ζώνες στις οποίες η ηλικία συμπεριλαμβάνεται στα στατιστικά στοιχεία, σύμφωνα με έκθεση του Cluster Munition Monitor.
Και 29 χώρες ή περιοχές του κόσμου είναι γνωστό ή υπάρχουν υποψίες πως είναι σπαρμένες με υποπυρομαχικά που δεν έχουν εκραγεί εξαιτίας της χρήσης πυρομαχικών διασποράς, ανάμεσά τους δέκα κράτη μέλη της σύμβασης του Όσλο.
Το BBC απαντά στα κυριότερα ερωτήματα σχετικά με την εξέλιξη αυτή, η οποία θα μπορούσε να ανατρέψει τη ροή του πολέμου, αλλά και να προκαλέσει ρήγμα στη δυτική Συμμαχία.
Τι είναι τα πυρομαχικά διασποράς;
Είναι μια μέθοδος διασποράς μεγάλου αριθμού μικροσκοπικών βομβών από πύραυλο ή βλήμα πυροβολικού που τις διασκορπίζει κατά τη διάρκεια της πτήσης σε μια ευρεία περιοχή.
Προορίζονται να εκραγούν κατά την πρόσκρουση, αλλά ένα σημαντικό ποσοστό εξ αυτών δεν εκρήγνυνται εκείνη τη στιγμή. Αυτό συμβαίνει ειδικά εάν προσγειώνονται σε βρεγμένο ή μαλακό έδαφος.
Στη συνέχεια, μπορούν να εκραγούν σε μεταγενέστερη ημερομηνία όταν κάποιος τα πατήσει ή τα πιάσει κατά λάθος, σκοτώνοντας ή ακρωτηριάζοντας το θύμα.
Από στρατιωτική άποψη, μπορεί να είναι τρομερά αποτελεσματικά όταν χρησιμοποιούνται ενάντια σε σκαμμένα χερσαία στρατεύματα σε χαρακώματα και οχυρές θέσεις, καθιστώντας μεγάλες περιοχές πολύ επικίνδυνες έως ότου αθαριστούν προσεκτικά.
Γιατί απαγορεύονται σε πάνω από 100 χώρες;
Περισσότερες από 100 χώρες, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γαλλίας και της Γερμανίας, έχουν υπογράψει μια διεθνή συνθήκη – τη Σύμβαση για τα Πυρομαχικά Διασποράς – που απαγορεύει τη χρήση ή την αποθήκευση αυτών των όπλων λόγω της αδιάκριτης επίδρασής τους στον άμαχο πληθυσμό.
Τα παιδιά είναι ιδιαίτερα επιρρεπή σε τραυματισμούς, καθώς μπορεί να μοιάζουν με ένα μικρό παιχνίδι που έχει αφεθεί σε κατοικημένη ή αγροτική περιοχή και συχνά τα μαζεύουν από περιέργεια. Ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν περιγράψει τα πυρομαχικά διασποράς ως «απεχθή» και εργαλείο εγκλημάτων πολέμου.
Ποιος τα χρησιμοποιεί ακόμα;
Τόσο η Ρωσία όσο και η Ουκρανία χρησιμοποιούν πυρομαχικά διασποράς από την έναρξη της πλήρους κλίμακας εισβολής της Ρωσίας τον Φεβρουάριο του 2022.
Κανένας από τους δύο δεν έχει υπογράψει τη συνθήκη που τους απαγορεύει. Ούτε οι ΗΠΑ, αλλά είχαν προηγουμένως επικρίνει την εκτεταμένη χρήση του όπλου από τη Ρωσία.
Τα ρωσικά πυρομαχικά διασποράς φέρονται να έχουν ποσοστό «αποτυχίας» 40%. Αυτό σημαίνει ότι μεγάλος αριθμός παραμένει στο έδαφος χωρίς να έχει εκραγεί και απειλεί τον άμαχο πληθυσμό.
Το Πεντάγωνο εκτιμά ότι οι δικές του βόμβες διασποράς έχουν ποσοστό «αποτυχίας» μικρότερο από 3%.
Γιατί τους ζητάει η Ουκρανία;
Οι δυνάμεις της Ουκρανίας εξαντλούνται απελπιστικά σε οβίδες πυροβολικού, κυρίως επειδή, όπως οι Ρώσοι, τις χρησιμοποιούν με εξαιρετικά υψηλό ρυθμό και οι δυτικοί σύμμαχοι της Ουκρανίας δεν μπορούν να τις αντικαταστήσουν με την ταχύτητα που χρειάζονται.
Στα, σε μεγάλο βαθμό, στατικά μέτωπα μάχης της νότιας και ανατολικής Ουκρανίας, το πυροβολικό έχει γίνει βασικό όπλο.
Οι Ουκρανοί αντιμετωπίζουν τώρα ένα τρομακτικό έργο στην προσπάθειά τους να εκτοπίσουν τους εισβολείς Ρώσους από τις καλά σκαμμένες αμυντικές τους θέσεις που εκτείνονται κατά μήκος ενός μετώπου μάχης 1.000 χιλιομέτρων (621 μίλια).
Ελλείψει αρκετών βλημάτων πυροβολικού, η Ουκρανία ζήτησε από τις ΗΠΑ να εφοδιάσουν εκ νέου τις προμήθειες πυρομαχικών διασποράς για να στοχεύσουν το ρωσικό πεζικό που επανδρώνει όλα αυτά τα αμυντικά χαρακώματα.
Αυτή δεν ήταν μια εύκολη απόφαση για την Ουάσιγκτον και δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλής σε πολλούς Δημοκρατικούς και υποστηρικτές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η συζήτηση συνεχίζεται εδώ και τουλάχιστον έξι μήνες.
Τι επιπτώσεις θα έχει αυτή η απόφαση των ΗΠΑ;
Το άμεσο αποτέλεσμα θα είναι «να γκρεμιστεί μεγάλο μέρος του “ηθικού εδάφους”στο οποίο κάθεται η Ουάσιγκτον σε αυτόν τον πόλεμο» σχολιάζει το BBC και συμπληρώνει: «Τα πολυάριθμα φερόμενα εγκλήματα πολέμου της Ρωσίας είναι καλά τεκμηριωμένα, αλλά αυτή η κίνηση είναι πιθανό να προκαλέσει κατηγορίες για υποκρισία των ΗΠΑ. Τα πυρομαχικά διασποράς είναι ένα φρικτό όπλο που δεν κάνει διακρίσεις και απαγορεύεται σε μεγάλο μέρος του κόσμου για καλό λόγο».
Αναλυτές προειδοποιούν επίσης στο βρετανικό δίκτυο ότι αυτή η κίνηση των ΗΠΑ αναπόφευκτα θα τις φέρει σε αντίθεση με τους δυτικούς συμμάχους τους και οποιαδήποτε αντιληπτή διάσπαση σε αυτή τη συμμαχία είναι ακριβώς αυτό που θέλει και χρειάζεται ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν.