Νέες ταυτότητες: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε

Τον Σεπτέμβριο αναμένεται να ξεκινήσει η έκδοση των νέων ψηφιακών αστυνομικών ταυτοτήτων, εν μέσω σφοδρών αντιδράσεων και θεωριών συνωμοσίας από διάφορους πολίτες. Τι ξέρουμε όμως γι αυτές;

Οι νέες αστυνομικές ταυτότητες θα κοστίζουν 10 ευρώ και η διάρκεια ισχύος τους θα είναι τα 10 έτη. Θα έχουν το μέγεθος πιστωτικής κάρτας (85.6 x 54 mm ± 0.75mm, πάχους μέχρι 1 mm, σύμφωνα με τις συστάσεις του ICAO) και θα είναι αντίστοιχες με αυτές που έχουν και οι άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η επίσημη παρουσίαση των νέων ταυτοτήτων αναμένεται στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης (ΔΕΘ), αν και ήδη είναι γνωστά αρκετά από τα στοιχεία που θα περιλαμβάνουν. Τα δεδομένα της εκάστοτε ταυτότητας θα αποθηκεύονται σε έναν κεντρικό server, στον οποίο θα
έχουν πρόσβαση μόνο οι αρμόδιες Αρχές.

Τι στοιχεία θα περιλαμβάνουν

Οι νέες ταυτότητες αναμένεται πως θα έχουν την παρακάτω όψη. Πάνω σε αυτές θα αναγράφονται τα εξής προσωπικά στοιχεία:

Στην εμπρόσθια όψη θα περιλαμβάνονται τα εξής στοιχεία

• Αριθμός Ταυτότητας
• Φωτογραφία
• Επώνυμο
• Όνομα
• Φύλο
• Ιθαγένεια
• Ημερομηνία Γέννησης
• Ημερομηνία έκδοσης
• Ημερομηνία λήξης
• Αρχή Έκδοσης
• Αριθμός πρόσβασης Κάρτας- CAN
• Υπογραφή κατόχου

Στην οπίσθια όψη θα περιλαμβάνονται τα εξής:

• Όνομα Πατέρα
• Όνομα Μητέρας
• Τόπος γέννησης
• Ομάδα Αίματος
• Ύψος
• Στο τέλος θα υπάρχει ζώνη μηχανικής αναγνώρισης

Πώς η έκδοσή τους

Η έκδοση νέας ταυτότητας θα γίνεται σε Αστυνομικά Τμήματα, όπου θα μπορεί να γίνεται και η λήψη της φωτογραφίας. Οι ταυτότητες δεν θα διαθέτουν κάποιο σύστημα γεωεντοπισμού.

Στα αστυνομικά τμήματα θα υπάρχουν ειδικοί υπολογιστές, που θα μπορούν να λαμβάνουν βιομετρικά και ψηφιακά την υπογραφή του πολίτη. Οι ταυτότητες θα πηγαίνουν στο ίδιο σύστημα που χρησιμοποιείται για την έκδοση διαβατηρίων και θα εκδίδονται κεντρικά.

Θα αποστέλλεται στο ΑΤ με την ίδια διαδικασία ασφαλούς μεταφοράς.

«Οργιάζουν» οι θεωρίες συνωμοσίας

Την ίδια ώρα, πολίτες συνεχίζουν να σπεύδουν στα αστυνομικά τμήματα για επανέκδοση ταυτότητας παλαιού τύπου. Σε πολλά τμήματα της χώρας, φέρνουν μαζί τους καρέκλες, ψάθες και σκαμπό, καθώς οι ουρές αναμονής είναι τεράστιες και θα χρειαστεί να περιμένουν αρκετές ώρες απέξω, προκειμένου να βγάλουν ταυτότητες, πριν τα μέσα Σεπτέμβρη που θα κυκλοφορήσουν οι νέες.

Η επαναφορά των ραντεβού στα αστυνομικά τμήματα διώχνει τις ουρές, ωστόσο, οι λίστες φτάνουν μέχρι και τον Δεκέμβριο. Ενδεικτικά στο Αστυνομικό Τμήμα της Τούμπας έχουν προγραμματιστεί περισσότερα από 1000 ραντεβού για Επανέκδοση της παλιάς ταυτότητας μέχρι τον Δεκέμβριο, ενώ περίπου 1000 ραντεβού είναι κλεισμένα και σε άλλα τμήματα της Θεσσαλονίκης, όπως Χαριλάου, Ευόσμου και Χορτιάτη. Αντίστοιχα είναι και τα ραντεβού στην Αττική.

Όπως σημείωσε ο πρόεδρος αστυνομικών υπαλλήλων Αττικής, Γιώργος Καλιακμάνης, «σε κάποια τμήματα ασφαλείας, αυτός ο αριθμός ξεπερνάει τα 700, 800 και τα 900 άτομα». Από την πλευρά του, ο Χρήστος Συμεωνίδης, πρόεδρος της ένωσης αστυνομικών υπαλλήλων Θεσσαλονίκης, υπογράμμισε πως, «από τις 7 η ώρα ως τις 14.30, ανά μισή ώρα περίπου το κάθε ραντεβού, μιλάμε για 15 περίπου άτομα την ημέρα που εξυπηρετούνται»

Θανάσης Καμπαγιάννης: Το δέντρο του θρησκευτικού ανορθολογισμού και το δάσος του βιομετρικού αυταρχισμού

Η συζήτηση για την έκδοση των νέων δελτίων αστυνομικής ταυτότητας κυριαρχείται στα μέσα μαζικής ενημέρωσης από τις «ουρές στα αστυνομικά τμήματα» όσων σπεύδουν να εκδώσουν παλιού τύπου ταυτότητα «γιατί δεν θέλουν το ηλεκτρονικό τσιπάκι». Όπως και σε άλλα ζητήματα, η κυβέρνηση, με τη βοήθεια των φιλικών της ΜΜΕ, επιλέγει τον βολικό αντίπαλο στον χώρο του ανορθολογισμού για να εμφανιστεί ως «μετριοπαθής» και «κεντρώα» και να μην απαντήσει στα πραγματικά ζητήματα που εγείρονται από τις αποφάσεις της.

Καταρχάς, η υποκρισία της Νέας Δημοκρατίας δεν περιγράφεται: οι μεγάλες ουρές που σχηματίζονται σήμερα στα αστυνομικά τμήματα οφείλονται σε απόφαση της ίδιας της κυβερνητικής πλειοψηφίας που διά φετινής τροπολογίας (ΚΥΑ υπ’ αρίθμ. 8200/0-109568/17.2.2023, ΦΕΚ Β’ 824, άρθρο 1, παρ. 8) κατοχύρωσε την ισχύ των παλαιού τύπου δελτίων ταυτότητας που θα εκδοθούν πριν τον Σεπτέμβριο για μια επιπλέον δεκαετία, σε αντίθεση με την υπουργική απόφαση του 2018 (ΚΥΑ υπ’ αρίθμ. 8200/0-297647/27.04.2018, ΦΕΚ Β’ 1476, άρθρο 9) που προέβλεπε την υποχρεωτική αντικατάσταση των παλαιού τύπου δελτίων ταυτότητας σε ένα έως πέντε έτη ανάλογα με το αρχικό γράμμα του επωνύμου. Για να το πούμε απλά: η Νέα Δημοκρατία έκλεισε προεκλογικά το μάτι σε (δυνάμει δικό της) εκλογικό ακροατήριο νομοθετώντας τη δυνατότητα αποφυγής έκδοσης νέου τύπου ταυτότητας για μια ακόμα δεκαετία, με άμεση συνέπεια τις «ουρές» στα αστυνομικά τμήματα. Όπως φάνηκε εξάλλου και από την πρόσφατη συνάντηση του πρώην Υπουργού Προστασίας του Πολίτη Νότη Μηταράκη με τον μητροπολίτη Πειραιώς με θέμα τις νέες ταυτότητες (!), η τακτική του κατευνασμού του θρησκευτικού ανορθολογισμού είναι στο dna της ελληνικής δεξιάς. Ας μην υποκρίνονται λοιπόν ότι δήθεν τον πολεμάνε.

Πέραν όμως από τα ενδο-οικογενειακά ζητήματα της δεξιάς πολυκατοικίας, το μείζον ζήτημα αναφορικά με τις νέες ταυτότητες είναι η (επαν)εισαγωγή της υποχρεωτικής δακτυλοσκόπησης για την έκδοσή τους (σσ: προσπερνάμε για λόγους χώρου τον λυσσαλέο εταιρικό ανταγωνισμό για την ανάληψη του έργου των νέου τύπου ταυτοτήτων, που συνδέθηκε και με το σκάνδαλο των υποκλοπών). Όπως θυμούνται οι μεγαλύτεροι, το δακτυλικό αποτύπωμα προβλεπόταν παλιότερα στην έκδοση της ταυτότητας, αποτυπωνόταν μάλιστα και στο ίδιο το δελτίο κάτω από τη φωτογραφία του κατόχου (ν.δ. 127/1969 (Α’ 29) σε συνδ. με ΥΑ υπ’ αριθμ. 8200/0-6/6.7.1981, ΦΕΚ Β’ 392). Η υποχρέωση αυτή καταργήθηκε στο πλαίσιο του εκσυγχρονισμού των ταυτοτήτων το 2000 (ΚΥΑ υπ’ αρίθμ. 8200/0-441210/17.7.2000, ΦΕΚ Β’ 879), με την περιβόητη συζήτηση για την υποχρεωτική ή μη αναγραφή του θρησκεύματος. Κρίθηκε τότε, και σωστά, ότι το δακτυλικό αποτύπωμα είναι προσωπικό δεδομένο που ο πολίτης δεν οφείλει να προσκομίσει, παρά μόνο σε συγκεκριμένες περιπτώσεις που σχετίζονται με την τέλεση αξιόποινης πράξης (Π.Δ. 342/1977, άρθρα 27-29). Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά η με αριθμό 510/17/15-05-2000 γνωμοδότηση της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα υπό τον πρόεδρό της Κ. Δαφέρμο: «κατά την κοινή αντίληψη, το αποτύπωμα (η «σήμανση») συνδέεται με την υποψία ή διαπίστωση εγκληματικής δραστηριότητας («σεσημασμένοι»), η απόδοση της οποίας έστω και εν δυνάμει στο σύνολο του ελληνικού λαού, υπερβαίνει το αναγκαίο μέτρο και προσβάλλει την προστατευόμενη από το Σύνταγμα αξία του ανθρώπου».

Σήμερα, όμως, η επιστροφή στην υποχρεωτική δακτυλοσκόπηση δεν έρχεται ως κατάλοιπο του μετεμφυλιακού παρελθόντος, αλλά ως απαίτηση του… ευρωπαϊκού μέλλοντος.

Με τον Κανονισμό (ΕΕ) 2019/1157 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου «για την ενίσχυση της ασφάλειας των δελτίων ταυτότητας των πολιτών της Ένωσης και των εγγράφων διαμονής που εκδίδονται για πολίτες της Ένωσης και τα μέλη των οικογενειών τους που ασκούν το δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας», προβλέπεται ότι: «Τα δελτία ταυτότητας περιλαμβάνουν μέσο αποθήκευσης υψηλής ασφάλειας το οποίο περιέχει βιομετρικά δεδομένα που συνίστανται σε εικόνα του προσώπου του κατόχου του δελτίου και δύο δακτυλικά αποτυπώματα σε ψηφιακούς μορφοτύπους». Είναι ενδιαφέρον ότι, όπως ρητά αναφέρεται, η πρόβλεψη αυτή ήδη υπάρχει «για τα βιομετρικά διαβατήρια και τις βιομετρικές άδειες διαμονής για τους υπηκόους τρίτων χωρών»: πρόκειται δηλαδή για μεταφορά της τεχνογνωσίας που απέκτησε η Ευρωπαϊκή Ένωση πάνω στα σώματα των προσφύγων και των μεταναστών στα σύνορα και που τώρα θα εφαρμοστεί καθολικά στους πολίτες της ΕΕ, με τρόπο που η δακτυλοσκόπηση καθίσταται προϋπόθεση της «άσκησης του δικαιώματος ελεύθερης κυκλοφορίας»! Από την υποχρέωση εξαιρούνται μόνο τα παιδιά κάτω των 6 ετών, δυνητικά τα παιδιά 6-12 ετών και τα πρόσωπα που αδυνατούν να δακτυλοσκοπηθούν για σωματικούς λόγους. Να σημειωθεί ότι η υποχρέωση δακτυλοσκόπησης για την έκδοση των νέου τύπου ταυτοτήτων δεν περιλαμβανόταν στην ως άνω υπουργική απόφαση του 2018, αλλά νομοθετήθηκε με τροπολογία το 2019 (ΚΥΑ υπ’ αρίθμ. 8200/0-181621/14.05.2019, ΦΕΚ Β’ 1671), με ρητή επίκληση του ευρωπαϊκού Κανονισμού σε σχετική ανακοίνωση.

Ως δικαιολογητική βάση της ηλεκτρονικής αποθήκευσης βιομετρικών δεδομένων (εικόνα προσώπου και δύο δακτυλικά αποτυπώματα) του κατόχου της ταυτότητας προβάλλεται η «αξιόπιστη εξακρίβωση και επαλήθευση της γνησιότητας της ταυτότητας με μειωμένο κίνδυνο απάτης, προκειμένου να επιτευχθεί ο σκοπός της ενίσχυσης της ασφάλειας των δελτίων ταυτότητας και διαμονής». Η υποχρέωση δακτυλοσκόπησης ως προϋπόθεση ελεύθερης μετακίνησης εντός της ΕΕ, με επίκληση λόγων ασφαλείας και γνησίου των ταξιδιωτικών εγγράφων, είναι ένα μέτρο εξαιρετικά επαχθές. Ακόμα όμως και αν θεωρηθεί ότι λόγοι ασφάλειας επιτάσσουν τη δακτυλοσκόπηση για την πραγματοποίηση ενός ταξιδιού στο εξωτερικό (ήδη στα νέα διαβατήρια προβλέπονται βιομετρικά δεδομένα), η δακτυλοσκόπηση του ΣΥΝΟΛΟΥ του πληθυσμού ως προϋπόθεση για την έκδοση ταυτότητας (δηλαδή εγγράφου που είναι υποχρεωτικό, σε αντίθεση με την έκδοση διαβατηρίου που σχετίζεται με τη μετάβαση στο εξωτερικό και είναι εν τέλει προαιρετική) είναι μέτρο απολύτως δυσανάλογο με τον προβαλλόμενο σκοπό. Το 2021, πολίτης γερμανικής υπηκοότητας που, επικαλούμενος την προστασία της ιδιωτικής ζωής και των προσωπικών του δεδομένων, αρνήθηκε τη δακτυλοσκόπηση στο πλαίσιο έκδοσης νέας ταυτότητας, προσέφυγε στο Διοικητικό Πρωτοδικείο του Wiesbaden, το οποίο διατήρησε αμφιβολίες όσον αφορά το κύρος του κανονισμού 2019/1157 και απευθύνθηκε με προδικαστικό ερώτημα στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ). Δημοσιεύματα επικαλούνται την πρόταση της Γενικής Εισαγγελέα, που είναι θετική για τη λήψη βιομετρικών δεδομένων (ανακοινωθέν τύπου 112/29-6-2023, υπόθεση C-61/22), ωστόσο η απόφαση δεν έχει ακόμα εκδοθεί. Πάντως, στην Ελλάδα, απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (2388/2019 ΣΤΕ, Δ’ Τμήμα) έκρινε νόμιμη τη συλλογή και αποθήκευση βιομετρικών δεδομένων (και των δακτυλικών αποτυπωμάτων) σε ηλεκτρονικό μέσο, επικαλούμενη τον νόμο για τα διαβατήρια, τη δε σκοπιμότητα επιλογής του συγκεκριμένου τύπου αστυνομικής ταυτότητας έκρινε «ακυρωτικώς ανέλεγκτη».

Ωστόσο, η ίδια απόφαση ακυρωσε την προσβαλλόμενη υπουργική απόφαση όσον αφορά την αποθήκευση στο ενσωματωμένο ηλεκτρονικό μέσο του δελτίου ταυτότητας (RFID chip) των «στοιχείων που απαιτούνται για τις υπηρεσίες ηλεκτρονικής διακυβέρνησης». Με την πρόβλεψη αυτή (η οποία ουδέποτε εξαλείφθηκε σε συμμόρφωση της απόφασης του ΣτΕ), η κυβέρνηση προετοιμάζει την επόμενη φάση χρήσης των ψηφιακών ταυτοτήτων, πχ τη σύνδεσή τους με το ΑΦΜ, το «ψηφιακό πορτοφόλι», την πληρωμή οφειλών στην Εφορία, κλπ. Σε μια εποχή που τα κινητά μας τηλέφωνα ήδη καταγράφουν το ψηφιακό αποτύπωμα του κάθε κατόχου και στη συνέχεια οι εταιρείες πωλούν τα στοιχεία αυτά για λόγους διαφήμισης και εμπορίου, η ψηφιακή διασύνδεση της ταυτότητας με το πορτοφόλι σημαίνει ότι το κράτος θα διαθέτει πρωτογενώς έναν ασύλληπτο όγκο δεδομένων για τους υπηκόους του, τα οποία θα μπορούν να αξιοποιηθούν με τρόπο πιθανά ασύδοτο. Οι αστικές δημοκρατίες της Δύσης επιτίθενται συχνά σε κράτη, όπως πχ αυτό της Κίνας, για τη χρήση ολοκληρωτικών μεθόδων ηλεκτρονικής παρακολούθησης των πολιτών τους, όπως είναι η αναγνώριση προσώπου από κάμερες. Στην πραγματικότητα, όμως, η Δύση κινείται προς την ίδια κατεύθυνση χρήσης ολοκληρωτικών μεθόδων ελέγχου κατά παράβαση κάθε έννοιας προστασίας προσωπικών δεδομένων, επικαλούμενη απλώς ότι «αυτά δεν γίνονται στη δημοκρατία»…

Ας σκεφτούμε τελικά: το 2000, εκσυγχρονισμός στην Ελλάδα σήμαινε την απάλειψη του θρησκεύματος και του δακτυλικού αποτυπώματος από τις ταυτότητες ως μέσο προστασίας των προσωπικών δεδομένων και υπεράσπισης της αξίας του ανθρώπου. Είκοσι χρόνια μετά, εν μέσω ενός τοπικά περιορισμένου αλλά πάντως θερμού παγκόσμιου πολέμου δι’ αντιπροσώπων, «εκσυγχρονισμός» σημαίνει την υποχρεωτική αποδοχή σήμανσης του συνόλου του πληθυσμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μόνο και μόνο για να λάβει ένας πολίτης δελτίο ταυτότητας. Η πολιτικοποίηση αυτονόητων ενεργειών, όπως είναι η έκδοση ταυτότητας ή ο εμβολιασμός, και η σύνδεσή τους – ως προϋπόθεση – με την άσκηση στοιχειωδών δικαιωμάτων (όπως η ελεύθερη μετακίνηση, η εργασία, οι συναλλαγές με το κράτος, κοκ) δεν τσακίζει απλώς δημοκρατικές κατακτήσεις και δικαιώματα: αποξενώνει ένα διευρυνόμενο κομμάτι πολιτών από το πολιτικό σύστημα και δημιουργεί τη δεξαμενή από την οποία ψαρεύει ο ανορθολογισμός και ο φασισμός, που νομιμοποιούνται και θεριεύουν μέσα από τις πολιτικές φτωχοποίησης, ρατσισμού και εθνικισμού τις οποίες ασκούν τα ίδια τα – κατά τα άλλα «ορθολογικά» – κράτη.

Απ’ αυτή την άποψη, είναι σημαντικό να βλέπουμε, όχι μόνο το δέντρο του θρησκευτικού ανορθολογισμού που δικαίως μας ανησυχεί, αλλά το δάσος του βιομετρικού αυταρχισμού και του κρατικού ολοκληρωτισμού που δημιουργεί το πεδίο για όλα τα επί μέρους νοσηρά φαινόμενα.

(Ο Θανάσης Καμπαγιάννης είναι δικηγόρος, πρ. σύμβουλος στο Διοικητικό Συμβούλιο του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών με την Εναλλακτική Παρέμβαση – Δικηγορική Ανατροπή)

• Εκλογές στις ΗΠΑ: Η αντίστροφη μέτρηση – Όλες οι εξελίξεις
• Εκλογές στις ΗΠΑ: Η Αμερική βαδίζει σε τεντωμένο σκοινί στο εξώφυλλο του New Yorker
• Η εκστρατεία της Χάρις συνιστά ψυχραιμία – «Ίσως χρειαστούν μέρες για να γίνει σαφές το αποτέλεσμα»
• Θεσσαλονίκη: Παρουσιάστηκε στο Μέγαρο Μουσικής η αυτοβιογραφία του Παναγιώτη Γιαννάκη
• Η Βόρεια Κορέα εκτόξευσε πυραύλους ώρες πριν από τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ