NewsEdit Τα τελευταία έτη έχει επανέλθει έντονα στην επικαιρότητα το θέμα της κυκλοφοριακής συμφόρησης στο οδικό δίκτυο της μητροπολιτικής περιοχής της Αθήνας (αλλά και άλλων μεγαλύτερων και μικρότερων αστικών κέντρων) και δικαίως, αφού λόγω αυτής επιβαρύνεται σημαντικά η ποιότητα της ζωής των κατοίκων και των επισκεπτών της πόλης.
Γράφει ο Κωνσταντίνος Κεπαπτσόγλου
Ο δημόσιος διάλογος περιλαμβάνει πληθώρα απόψεων «ειδικών» (όπως ο γράφων) και «λιγότερο ειδικών» (γιατί, όπως έχω διαπιστώσει πολλές φορές, ο κάθε συμπολίτης μας κρύβει μέσα του ένα «μικρό συγκοινωνιολόγο»). Όχι ότι και οι λιγότερο «ειδικοί» έχουν πάντα άδικο, αφού πολλές από τις απόψεις τους βασίζονται στην απλή, κοινή λογική, αφετηρία της οποίας αποτελεί και η επιστημονική γνώμη των ειδικών. Οι απόψεις όμως των «ειδικών» σε ό,τι αφορά στο πρόβλημα της κυκλοφοριακής συμφόρησης, ενίοτε αντιμετωπίζονται τουλάχιστον με καχυποψία, γεγονός ενδεικτικό του τρόπου που μερίδα της κοινωνίας μας «διαβάζει» την επιστημονικά τεκμηριωμένη άποψη. Έτσι λοιπόν θα περιοριστώ σε μερικές επισημάνσεις και παρατηρήσεις, οι οποίες ίσως και να ξεκαθαρίσουν το τοπίο, τόσο ως προς τα αίτια όσο και ως προς τις εφικτές λύσεις, οι οποίες θα πρέπει να τονίσω ότι δεν μπορούν να εξαλείψουν πλήρως αλλά μόνο ενδεχομένως τοπικά να απαλύνουν την ταλαιπωρία όλων μας.
Πρώτον, η βελτίωση των κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών των τελευταίων ετών αντικατοπτρίζεται σαφώς στην αύξηση των κυκλοφοριακών φόρτων των οδών. Αυτό δε, παρά την αύξηση της τιμής των καυσίμων, με την επίπτωσή της στην κυκλοφορία να δείχνει ανελαστική. Η δε βελτίωση αυτή είναι προφανές ότι έχει οδηγήσει σημαντική μερίδα των μετακινούμενων σε αυτό που τους είχε λείψει κατά την προηγούμενη περίοδο της οικονομικής κρίσης: στην απόκτηση και χρήση ΙΧ. Ο μετακινούμενος εφόσον μπορεί, θα κοιτάξει την επιλογή που αντιλαμβάνεται ότι τον βολεύει περισσότερο και η οποία είναι αυτή του ΙΧ του. Έτσι αναπόφευκτα όλο και περισσότερα αυτοκίνητα κυκλοφορούν στους δρόμους. Ενίοτε από ανάγκη, άλλοτε από επιλογή.
Δεύτερον, θα πρέπει να αντιληφθούμε ότι οι Ελληνικές πόλεις δεν διαμορφώθηκαν ώστε να εξυπηρετούν τόσα αυτοκίνητα. Θα μπορούσε ή θα μπορεί στο μέλλον να γίνει κάτι τέτοιο; Θα μπορούσαμε απλά να κατασκευάσουμε νέους δρόμους ή να διαπλατύνουμε τους υφιστάμενους; Θα έλεγα ότι κάτι τέτοιο είναι πολύ δύσκολο γιατί δεν πρώτα από όλα δεν υπάρχει χώρος για την ανάπτυξη οδικών υποδομών. Ειδικά δε σε μια χώρα όπου ο ιδιωτικός χώρος («η περιουσία») παραδοσιακά προηγείται του δημόσιου στη συνείδηση των πολιτών, το να παραχωρηθεί η οποιαδήποτε σπιθαμή γης για την κατασκευή νέων οδών φαντάζει συχνά αδιανόητη επιλογή. Ακόμη όμως και αν συνέβαινε κάτι τέτοιο, το κόστος υλοποίησης θα ήταν πάρα πολύ υψηλό. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι ακόμη και νέες οδικές υποδομές να κατασκευάζαμε, είναι πολύ πιθανό ότι σύντομα και εκείνες θα έφταναν σε συνθήκες κυκλοφοριακής συμφόρησης (το λεγόμενο παράδοξο του Braess). Με απλά λόγια, ακόμη και αν προσθέταμε λωρίδες στον «Κηφισό», σε μερικά έτη πιθανότατα θα είχαμε την ίδια κατάσταση, αφού θα προσέλκυε όλο και περισσότερες μετακινήσεις. Κοινώς, δεν υπάρχει αρκετός χώρος για τόσα αυτοκίνητα. Τόσο απλά…
Τρίτον, η αστική συγκοινωνία έχει πληγεί ανεπανόρθωτα κατά την τελευταία δεκαετία, τόσο σε ό,τι αφορά στις υποδομές τις, όσο και στην οπτική των πολιτών. Οι πόροι (οχήματα, προσωπικό) είναι περιορισμένοι και πεπαλαιωμένοι, η δε ανάταξη δύσκολη, ακριβή και χρονοβόρα. Λόγου χάρη, δυστυχώς δεν είναι δυνατόν να αποκτήσουμε λεωφορεία ή συρμούς ή γραμμές μετρό από τη μια μέρα στην άλλη, για πολλούς λόγους, μέρος των οποίων (όπως οι διαδικασίες) σχετίζονται με την Ελληνική πολιτεία. Αυτό όμως δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση δικαιολογία για περαιτέρω αδράνεια ή καθυστερήσεις. Ακόμη και οι όποιοι διαθέσιμοι πόροι πρέπει να αξιοποιούνται στο έπακρο. Άλλωστε η αστική συγκοινωνία αποτελεί το μόνο αντίβαρο στη χρήση ΙΧ.Όσο για τις διάφορες αιτιάσεις διαφόρων συμπολιτών μας ως προς τις συνθήκες μετακίνησης με την αστική συγκοινωνία, θα πρέπει να τους υπενθυμίσω ότι η αστική συγκοινωνία χαρακτηρίζεται και ως «μαζική», με ό,τι σημαίνει αυτό για την άνεση που παρέχει. Και αυτό συμβαίνει παντού στον κόσμο.
Τέταρτον, (και μάλλον το σημαντικότερο όλων), το γεγονός ότι μερίδα των συμπολιτών μας αδιαφορεί συστηματικά για τους κανόνες και τους νόμους που διέπουν τόσο την κυκλοφορία ΙΧ, όσο και τη χρήση της αστικής συγκοινωνίας. Η παράνομη στάθμευση, η παραβίαση των λεωφορειολωρίδων, η μη πληρωμή εισιτηρίου και πολλές άλλες παραβάσεις, μπορεί να φαντάζουν στα μάτια του κάθε πολίτη παραπτώματα ήσσονος σημασίας ή ακόμη αυτοεπιβεβαίωση, αλλά κατά τη γνώμη μου τουλάχιστον αποτελούν σφόδρα αντικοινωνική και επικίνδυνη συμπεριφορά, όσο και αν ακούγεται αυτό ίσως ακραίο. Αυτό καθώς η όποια παράβαση σχετίζεται με τη βολή του καθενός μας, ταλαιπωρεί πολλούς άλλους.
Μετά από τα παραπάνω, θα αναρωτηθεί κανείς αν υπάρχει «λύση στο κυκλοφοριακό». Ας είμαστε ειλικρινείς· το αυτοκίνητο δεν πρόκειται να εξοβελιστεί από τις σύγχρονες κοινωνίες Υπάρχει πληθώρα κοινωνικών, πολιτισμικών, οικονομικών και ιδεολογικών ακόμη λόγων, οι οποίοι οδηγούν στο συμπέρασμα αυτό. Όμως, η λελογισμένη χρήση του ΙΧ είναι αναγκαία και πρέπει να πειστούμε για αυτό. Από την άλλη, η αστική συγκοινωνία μπορεί να λάβει μεγαλύτερο μερίδιο μετακινούμενων αν βελτιωθεί η λειτουργία της, πλην όμως δεν σημαίνει ότι η κυκλοφοριακή συμφόρηση θα εξαφανιστεί χάριν αυτής . Άλλωστε, φαινόμενα κυκλοφοριακής συμφόρησης εμφανίζονται σε όλες τις μεγαλουπόλεις του εξωτερικού, όπου υπάρχουν άρτια συστήματα αστικών συγκοινωνιών, τα οποία φέρνουμε συχνά ως παράδειγμα. Κάποιες παρεμβάσεις στις οδικές υποδομές και στη σηματοδότηση πάλι μπορούν μόνο τοπικά να βελτιώσουν τις κυκλοφοριακές συνθήκες. Η αστυνόμευση πάλι είναι αναγκαία, αλλά ας μην περιμένουμε να υπάρχει η τροχαία ή τεχνικά μέσα ελέγχου σε κάθε δρόμο. Συνοψίζοντας, καλώς ή κακώς θα αντιμετωπίζουμε φαινόμενα κυκλοφοριακής συμφόρησης στην καθημερινότητά μας. Αν αποφασίσουμε να αλλάξουμε τη συμπεριφορά μας ως μετακινούμενοι έστω και λίγο, τότε η κυκλοφοριακή συμφόρηση θα περιοριστεί σε κάποιο βαθμό. Ελπίζω ότι και η σημερινή ταλαιπωρία μας θα συμβάλλει σε αυτό, όσο και αν κάτι τέτοιο ακούγεται αιρετικό. Παράλληλα είναι σαφές ότι θα χρειαστούμε και νέους πόρους και υποδομές, με προσανατολισμό στην αστική συγκοινωνία, αλλά και σε τοπικές βελτιώσεις της οδικής υποδομής. Σε κάθε περίπτωση δεν υπάρχει μαγική συνταγή για να επιλυθεί ένα πρόβλημα στο οποίο συμβάλλουμε όλοι σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό. Η όποια βελτίωση των συνθηκών κινητικότητας όμως είναι ευθύνη τόσο της πολιτείας όσο και ημών των πολιτώνσυλλογικά και ατομικά. Και θα πρέπει επιτέλους να το αντιληφθούμε…
Κωνσταντίνος Κεπαπτσόγλου, αναπληρωτής καθηγητής στο ΕΜΠ και διευθυντής του Εργαστηρίου Συγκοινωνιακής Τεχνικής
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ: Kυκλοφοριακό / Θάνος Βλαστός: Πώς θα αντιμετωπιστεί ο κορεσμός; Με περισσότερη άσφαλτο ή πράσινο;