Μαίνεται η μάχη των drones στην Ουκρανία

Η ρωσο-ουκρανική σύγκρουση αντιπροσωπεύει ίσως τον πρώτο σύγχρονο « πόλεμο των drones ». Τα φονικά αυτά «εργαλεία» στην πραγματικότητα έχουν πολύ καθοριστική χρήση κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης και από τις δύο πλευρές.

Η αντιαεροπορική άμυνα κατέστρεψε 18 από τα συνολικά 25 drones σύμφωνα με το Κίεβο τα οποία στάλθηκαν από τη Ρωσία να πλήξουν στόχους στην Ουκρανία κατά τη διάρκεια της νύχτας, ανέφεραν οι αρχές.

Η Πολεμική Αεροπορία ανακοίνωσε εξάλλου ότι καταστράφηκαν δύο από τους τρεις πυραύλους κρουζ που εκτοξεύθηκαν από τη Ρωσία.

Οι ουκρανικές αρχές δεν έχουν κάνει λόγο, τουλάχιστον μέχρι τώρα, για ζημιές ή θύματα στις επιθέσεις, που κατ’ αυτές πάντα εξαπολύθηκαν από τη νοτιοδυτική Ρωσία και την Κριμαία και στάλθηκαν να πλήξουν στόχους στην ανατολική και στη νότια Ουκρανία.

Το ρωσικό Πολεμικό Ναυτικό κατέστρεψε σήμερα τηλεκατευθυνόμενο μη επανδρωμένο θαλάσσιο σκάφος το οποίο κατευθυνόταν στη χερσόνησο της Κριμαίας, ανακοίνωσε το υπουργείο Άμυνας στη Μόσχα.

«Περί τις 08:00 ώρα Μόσχας (σ.σ. 07:00 ώρα Ελλάδας), μη επανδρωμένο σκάφος του ουκρανικού ναυτικού εντοπίστηκε σε δυτικό τομέα της Μαύρης Θάλασσας κινούμενο προς τη χερσόνησο της Κριμαίας», σύμφωνα με το υπουργείο, που πρόσθεσε ότι «ο στόχος καταστράφηκε».

Η χερσόνησος της Κριμαίας, την οποία προσάρτησε η Ρωσία από την Ουκρανία το 2014, έχει γίνει επανειλημμένα στόχος ουκρανικών επιθέσεων, που πολλαπλασιάστηκαν τους τελευταίους μήνες.

Οι ρωσικές δυνάμεις έχουν χρησιμοποιήσει κυρίως μη επανδρωμένα αεροσκάφη για τη διεξαγωγή αναγνωριστικών επιχειρήσεων, λόγω της κακής συνδυασμένης λειτουργίας με άλλα οπλικά συστήματα και των ελλείψεων εκπαίδευσης στη χρήση των drones.

Αντίθετα, η Ουκρανία έχει δώσει πολύ μεγαλύτερη σημασία σε αυτά τα συστήματα, τα οποία θεωρούνται ως το μόνο εργαλείο ικανό να εξισορροπήσει τη συμβατική ανωτερότητα της Ρωσίας. Οι ουκρανικές δυνάμεις έχουν λάβει εκπαίδευση στη χρήση drones και κυρίως έχουν καταφέρει να τα συνδυάσουν τέλεια με άλλα οπλικά συστήματα.

Οπως έδειξε και η τελευταία επίθεση με drones στη Μόσχα, τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, διαπέρασαν τη ρωσική αεράμυνα. Οσο κι αν το Κίεβο αρνείται ότι ήταν πίσω από την επιχείρηση.

Ο ουκρανικός όμιλος Ukroboronprom ανακοίνωσε πέρυσι τον Δεκέμβριο ότι αναπτύσσει drone με επιχειρησιακή εμβέλεια έως και 1000 χιλιομέτρων, ως απάντηση στις επιθέσεις σε ουκρανικές πόλεις από τη Μόσχα με ιρανικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη Shahed.

Ο Όλεγκ Μποντάρεφ project manager της Ukroboronprom, δήλωσε πώς αυτό το drone είναι μια πολυλειτουργική πλατφόρμα ικανή να μεταφέρει συνολικό φορτίο 75 κιλών.
Η χρήση του drone θα έχει μεγάλο αντίκτυπο στη σύγκρουση και θα αποτελέσει σημαντική αύξηση των ουκρανικών δυνατοτήτων τόσο στρατηγικά όσο και τακτικά.

Ο ουκρανικός στρατός θα είναι σε θέση να προσδιορίσει επακριβώς τις υλικοτεχνικές γραμμές που χρησιμοποιούνται από τις δυνάμεις της Μόσχας για τον εφοδιασμό των στρατευμάτων της στην Ουκρανία, καθώς και τα οπλικά συστήματα που έχουν αναπτυχθεί για την υπεράσπιση των διαφόρων στρατιωτικών εγκαταστάσεων.

Τελικά, η χρήση του drone θα έχει επίσης ισχυρό ψυχολογικό αντίκτυπο στον πόλεμο , καθώς κάθε επίθεση σε πόλεις, όπως η Μόσχα, θα πλήττει το ηθικό των ρωσικών δυνάμεων.
Σε κάθε περίπτωση , πόλεμος στον 21ο αιώνα συνδέεται όλο και περισσότερο με την υψηλή τεχνολογία και κυρίως την τεχνητή νοημοσύνη , για την επίτευξη της νίκης.

Μαχητικό έκτης γενιάς

Οι Ηνωμένες Πολιτείες μέσω της Boeing ,σχεδιάζουν ένα μαχητικό αεροσκάφος έκτης γενιάς με δυνατότητες stealth : Η κωδική του ονομασία είναι «F/a-Xx» και προορίζεται να γίνει το επίκεντρο της ισχύος των Ηνωμένων Πολιτειών.

Το F/a-Xx θα είναι το νέο μαχητικό πολλαπλών ρόλων που θα «φιλοξενεί»έναν άνθρωπο «χειριστή», αν και θα μπορεί να λειτουργεί αυτόνομα και σαν drone. Θα είναι εξοπλισμένο με τελευταίας γενιάς αισθητήρες που θα κρατούν το αεροσκάφος συνδεδεμένο με δορυφόρους ώστε να μπορεί να παρέχει πληροφορίες για τη μεγιστοποίηση της απόδοσης στο πεδίο μάχης σε πραγματικό χρόνο.

Την ίδια ώρα, στο πλαίσιο του συμφώνου Aukus που υπογράφηκε μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών, της Αυστραλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο στην Αγγλία ,μια άσκηση όπου χρησιμοποιήθηκαν drones με νέες δυνατότητες αξιοποίησης της τεχνητής νοημοσύνης και της μηχανικής μάθησης ( machine learning ) για τον αυτόματο εντοπισμό και παρακολούθηση εχθρικών στόχων.

Η άσκηση διεξήχθη στις 28 Απριλίου στο Γουόλτσάιρ και χρηματοδοτήθηκε από το Εργαστήριο Επιστήμης και Τεχνολογίας Άμυνας του Ηνωμένου Βασιλείου , αλλά μόλις πρόσφατα αποκαλύφθηκε.

Σμήνος drones

Η εξοικείωση των αμερικανικών Ενόπλων Δυνάμεων με τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη μετράει πολλές δεκαετίες, καθώς χρησιμοποιήθηκαν ήδη στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στη συνέχεια στον Πόλεμο της Κοράς και πιο πρόσφατα στους πολέμους του Ιράκ και του Αφγανιστάν, για επιτήρηση και χτυπήματα ακριβείας.

Ωστόσο, σε ρεπορτάζ του Business Insider αναδεικνύεται πως ο πόλεμος στην Ουκρανία αποκάλυψε για πρώτη φορά στη πράξη πως η μαζική χρήση των drones έχει κάνει πιο δύσκολη την κίνηση και την απόκρυψη στο πεδίο της μάχης, και τα πλάνα που καταγράφουν συχνά εξαπλώνονται ευρέως, παρέχοντας μια άνευ προηγουμένου άποψη ενός σύγχρονου πολέμου.

Η χρήση τους στην Ουκρανία επιβεβαιώνει την άφιξη μιας νέας εναέριας απειλής που πρόκειται να αμφισβητήσει την ικανότητα των αμερικανικών στρατευμάτων να πολεμούν και να επιβιώνουν σε μελλοντικές συγκρούσεις.

Βέβαια ήδη ο πόλεμος Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν το 2020 έδειξε τις δυνατότητες των drones. «Νομίζω ότι τα μάτια των ανθρώπων κάπως άνοιξαν και είπαν: «Ω, ουάου, κάπως έτσι μπορεί να μοιάζει αυτό», είχε δηλώσει σε συνέντευξη Τύπου η υφυπουργός Άμυνας για θέματα Πολιτικής των ΗΠΑ Μάρα Κάρλιν στους δημοσιογράφους.

Αυτός ο σύντομος πόλεμος ήταν «το πρώτο εργαστήριο που άρχισε να παρακολουθεί πώς αυτό θα μπορούσε να έχει αντίκτυπο σε μια σύγκρουση όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιήθηκαν οι πλατφόρμες», είπε ο Κάρλιν. «Προφανώς, τώρα το έχουμε δει πάρα πολύ, και αυτό είναι πραγματικά, πραγματικά αξιοσημείωτο».

Τον Φεβρουάριο του 2021 η Raytheon κέρδισε ένα συμβόλαιο για την ανάπτυξη ενός «σμήνους drones», που θα είναι ικανό να λειτουργεί αυτόνομα. Τέτοια μικρά drones θα έχουν τη δυνατότητα να εκτοξεύονται από μη επανδρωμένες μονάδες επιφάνειας (Usvs) και μη επανδρωμένα υποβρύχια (Uuvs). Αυτό το σύστημα αναμένεται να χρησιμοποιηθεί για τη διεξαγωγή επιχειρήσεων πληροφοριών, επιτήρησης και αναγνώρισης, καθώς και πλήγματα ακριβείας από θαλάσσιες πλατφόρμες.

Το σμήνος των drones θα μπορεί νε παρατηρεί μια καθορισμένη περιοχή του πεδίου μάχης, εντοπίζοντας γρήγορα και κατηγοριοποιώντας τις απειλές που υπάρχουν , για να μεταβιβάσει αμέσως τα δεδομένα στα κέντρα διοίκησης. Αυτές οι πληροφορίες μπορούν στη συνέχεια να χρησιμοποιηθούν για να βοηθήσουν το προσωπικό να σχεδιάσει επιθέσεις και να αποφύγει τον κίνδυνο.

H χρήση σμήνων drones εξοπλισμένων με τεχνητή νοημοσύνη προφανώς δεν επιδιώκεται μόνο από τον δυτικό κόσμο: η Κίνα σημειώνει επίσης πρόοδο σε αυτόν τον τομέα και διαρρέουν επίσης διάφορες αναφορές για μικρά «φονικά» drones που κινούνται σε σμήνη για να χτυπήσουν στόχους.

Κανένας ουρανός δεν είναι «ασφαλής» για τους Αμερικάνους

Το πρόβλημα με τα drones είναι η δύσκολία εύρεσης αντίμετρων. Μερικά μπορούν να αντιμετωπιστούν με τη χρήση απλών παραδοσιακών όπλων αεράμυνας, όπως για παράδειγμα οι αμερικανικοί πύραυλοι Patriot. Αλλά αυτό έχει συχνά ένα υπερβολικό κόστος, αν σκεφτεί κανείς ότι ένας Patriot κοστίζει 3 εκατ. δολ. τη στιγμή που ένα drone αγοράζεται για μερικές χιλιάδες δολάρια.

Ένα επιπλέον πρόβλημα είναι ότι ενώ τα μεγάλα drones γίνονται ορατά, «το πρόβλημα, στη πραγματικότητα, σου το δημιουργούν τα μικρότερα και τα μεσαία», σύμφωνα με τον απόστρατο στρατηγό των Πεζοναυτώ Κένεθ Φράνκλιν ΜακΚένζι.

Η αεροπορική υπεροχή που «απολαμβάνουν» τα αμερικανικά στρατεύματα από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο «δεν ισχύει πλέον» στη Μέση Ανατολή, πρόσθεσε ο ΜακΚένζι. «Μπορεί να εμφανιστούν πράγματα στον ουρανό που μπορεί ή δεν μπορείτε να καταρρίψετε στις δικές σας βάσεις και εγκαταστάσεις, και αυτό είναι ένα πρόβλημα».

Το ίδιο επισημαίνει και ο στρατηγός Ρίτσαρντ Κλαρκ, ο οποίος ηγήθηκε της Διοίκησης Ειδικών Επιχειρήσεων των ΗΠΑ. «Είμαι στον στρατό για 38 χρόνια και σε όλη μου την περίοδο στον στρατό -σε πεδία μάχης στο Ιράκ και το Αφγανιστάν [και] τη Συρία- δεν χρειάστηκε ποτέ να κοιτάξω ψηλά. Τώρα, με τα πάντα, από τετρακόπτερα που είναι πολύ μικρά έως πολύ μεγάλα μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα, δεν θα έχουμε πάντα αυτή την πολυτέλεια». Ο πολλαπλασιασμός των τροποποιημένων drones και η ευρεία ανάπτυξη μεγαλύτερων μη επανδρωμένων εναέριων οχημάτων ήταν μια νέα πρόκληση για τα χερσαία στρατεύματα των ΗΠΑ, τα οποία είχαν πάντα την ασφάλεια των αιθέρων ήδη από την εποχή του Πολέμου στη Κορέα.

Πότε «ξύπνησε» το Πεντάγωνο

Η απειλή των drones εμφανίστηκε τη στιγμή που ο αμερικανικός στρατός ξεφορτωνόταν μονάδες αεράμυνας μικρής εμβέλειας που είχαν από καιρό ανατεθεί στα τμήματα του για την προστασία από αεροσκάφη σταθερών πτερύγων και ελικόπτερα. Ο Στρατός απέσυρε τα βασικά επίγεια αντιαεροπορικά του συστήματα μετά τον Ψυχρό Πόλεμο και άρχισε να απενεργοποιεί πολλές από τις μονάδες αεράμυνας μικρής εμβέλειας στα μέσα της δεκαετίας του 2000.

Το σκεπτικό ήταν να απελευθερωθούν πόροι για άλλες προτεραιότητες, επειδή η ηγεσία πίστευε ότι η Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ μπορούσε να διατηρήσει την αεροπορική υπεροχή, ανέφερε η Υπηρεσία Ερευνών του Κογκρέσου.

Φαίνεται όμως ότι αυτό δεν την οφέλησε.

Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 2010, η υπηρεσία σπεύδει να καλύψει τα κενά της στον τομέα της αεράμυνας, δημιουργώντας την Ομάδα Ασύμμετρου Πολέμου (Asymmetric Warfare), η οποία θα εκπαίδευε στρατεύματα στο Ιράκ για την αντιμετώπιση των drones.

«Έζησα την πρώτη μου αεροπορική επίθεση με drone κοντά στη Μοσούλη το 2016», έχει δηλώσει ο στρατηγός Stephen Townsend. «Το Ισλαμικό Κράτος ανακάλυψε πώς να οπλίσει τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη του και να μας επιτεθεί είτε με μη επανδρωμένα αεροσκάφη φορτωμένα με εκρηκτικά είτε με drones που έριξαν τροποποιημένα πυρομαχικά, είπε ο Τάουνσεντ. «Έγιναν αρκετά περίπλοκοι και έπρεπε να μάθουμε πώς να αντιμετωπίζουμε αυτήν την απειλή το 2016».

Το Ισλαμικό Κράτος εξαπέλυε δεκάδες επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη το μήνα στο βόρειο Ιράκ και τη Συρία έως το 2017. Τα αμερικανικά στρατεύματα και οι ιρακινοί εταίροι τους προσαρμόστηκαν με νέες τακτικές και νέα τεχνολογία, αλλά τα αμερικανικά στρατεύματα στη βορειοανατολική Συρία εξακολουθούσαν να αντιμετωπίζουν επιθέσεις από τροποποιημένα drones στις αρχές του 2020.

Ο διευθυντής του Γραφείου Συστημάτων Αντι-μη επανδρωμένων αεροσκαφών (JCO) υποστράτηγος Sean Gainey, έχει δηλώσει ότι το έργο της υπηρεσίας του JCO «διαμορφώθηκε κυρίως πάνω στο τι έχουμε δει στη Μέση Ανατολή, επειδή πραγματικά εκεί βρίσκεται και το μεγαλύτερο μέρος της απειλητικής δραστηριότητας των drones».

Μηχανές εναντίον του ανθρώπου

Μέσα σε αυτόν τον κυκεώνα αρχίζει να ελλοχεύει πάντως και ο φόβος ότι οι μηχανές μπορεί μια μέρα να στραφούν εναντίον των δικών τους δημιουργών. Κάτι που δεν είναι νέο φυσικά , αλλά μέχρι τώρα συναντάται κυρίως σε ταινίες επιστημονικής φαντασίας.

Ενα περιστατικό προκάλεσε όμως σάλο όταν δημοσιοποιήθηκε πριν από λίγες μέρες στο πλαίσιο του «Future Combat Air and Space Capabilities Summit». Ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος ελεγχόμενο από AI λέγεται ότι εξάλειψε τον δικό του χειριστή σε μια προσομοίωση της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ επειδή πίστευε ότι «αποτελούσε εμπόδιο στο έργο του».

Ο συνταγματάρχης Τάκερ Χάμιλτον, ανώτερο στέλεχος της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ, υπεύθυνος για τις δοκιμές και τις επιχειρήσεις AI, εξιστόρησε μια προσομοίωση στην οποία μια «τεχνητή νοημοσύνη» λέγεται ότι χρησιμοποίησε ασυνήθιστες στρατηγικές για να επιτύχει τους στόχους της αποστολής της.

Συγκεκριμένα, επρόκειτο για ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος ελεγχόμενο από AI που έλαβε εντολή να αναγνωρίσει και να εξαλείψει θέσεις εχθρικής αεράμυνας. Υπήρχαν σημεία αναγνώρισης και απενεργοποίησης, αλλά η απενεργοποίηση επιτρεπόταν μόνο μετά από έγκριση από τον άνθρωπο «χειριστή»

«Τι έκανε λοιπόν; Σκότωσε τον χειριστή. Σκότωσε τον χειριστή επειδή αυτό το άτομο εμπόδιζε την τεχνητή νοημοσύνη να φτάσει στον στόχο της»,φέρεται να είπε ο Χάμιλτον σε ανάρτηση στο ιστολόγιο της Royal Aeronautical Society.

Αλλά δεν είναι μόνο αυτό: όταν η AI έλαβε εντολή να μην σκοτώσει τον χειριστή για προφανείς λόγους, η τεχνητή νοημοσύνη εργάστηκε με μια διαφορετική στρατηγική για τη μεγιστοποίηση των αποτελεσμάτων: λέγεται ότι άρχισε να καταστρέφει τον πύργο επικοινωνίας που χρησιμοποιούσε ο χειριστής με το droneεπικοινώνηεπικοινώνησς, για να μπορέσει στη συνέχεια να εξουδετερώσει τους στόχους ανενόχλητη.

Ο Χάμιλτον προειδοποίησε για την υπερβολική εξάρτηση από την τεχνητή νοημοσύνη σε όλη αυτή την αφήγηση, προσθέτοντας: «Δεν μπορείτε να κάνετε συζητήσεις για την τεχνητή νοημοσύνη,, τη μηχανική μάθηση και την αυτονομία χωρίς να μιλάτε επίσης για ηθική και τεχνητή νοημοσύνη».

Η προσομοίωση δεν έγινε ποτέ

Η Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ αρνήθηκε ότι αυτή η προσομοίωση πραγματοποιήθηκε ποτέ. Τουλάχιστον όχι επίσημα. Σε μια δήλωση στο Insider, ο Χάμιλτον υποβάθμισε την ιστορία του. “Το Τμήμα Πολεμικής Αεροπορίας δεν έχει διεξαγάγει τέτοιες προσομοιώσεις AI drone και παραμένει προσηλωμένο στην ηθική και υπεύθυνη χρήση της τεχνολογίας AI”, δήλωσε η εκπρόσωπος της Πολεμικής Αεροπορίας Αν Στέφανεκ. Για να προσθέσει : «Φαίνεται ότι τα σχόλια του συνταγματάρχη Χάμιλτον έγιναν εκτός πλαισίου και ήταν …ανέκδοτο»!