NewsEdit Όπως κάθε χρόνο από το 1971 η παγκόσμια πολιτική, οικονομική και κοινωνική ελίτ, την περασμένη εβδομάδα συναντήθηκε στο Ελβετικό θέρετρο του Νταβός.
Του Πέτρου Βαμβακά*
Μια συνάντηση που μας παραπέμπει στις διπλωματικές συναντήσεις περασμένων αιώνων. Στις σάλες αυτοκρατοριών και ευρωπαϊκών πρωτευουσών που έλυναν εξ αποστάσεως επί χἀρτου τις διαφορές υπερπόντιων λαών και κρατών και διαιρούσαν αυθαίρετα και χάραζαν τις μοίρες εκατομμυρίων. Το 1971 οι πολιτικές και γεωπολιτικές διάφορες της εποχής, ψυχρός πόλεμος, Βιετνάμ, απελευθέρωση του νομισματοοικονομικού συστήματος, ίδρυση της ΟΠΕΚ, ήταν αναγκαία η ευθυγράμμιση ή έστω ο συντονισμός σε ένα σύστημα που άλλαζε ραγδαία. Την επόμενη δεκαετία, η ανάκαμψη και αργότερα η επιβολή του Νεοφιλελευθερισμού, καθιστούσε αναγκαία μια κατά διαστήματα συνάντηση, διότι δεν υπήρχε το θεσμικό πλαίσιο να ανταποκριθεί στις επερχόμενες αλλαγές.
Οι συναντήσεις του Νταβός ήταν η υπενθύμιση του προηγούμενου αυταρχικού συστήματος και αντίληψης της κάθετης πολιτικής από πάνω προς κάτω. Μία συνάντηση ενηλίκων και όχι εκείνων που διεκδικούν την «αλλοπρόσαλλη» και επιπόλαια δημοκρατία, που παρέχει λανθασμένες αντιλήψεις δικαιωμάτων χωρίς την απαιτούμενη ευθύνη προς την οικονομική ανάπτυξη.
Μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης οι συναντήσεις της δεκαετία του 1990 ήταν και το κοινωνικό γεγονός, ένα είδος επιβράβευσης και επίδειξης των διεθνών παραγόντων της οικονομικής και πολιτικής σκηνής. Το εντυπωσιακό Νταβός παρείχε και την κατάλληλη αίγλη στην εποχή του ηγεμονικού πλέον Νεοφιλελευθερισμού.
Με την αλλαγή της χιλιετηρίδας το ηγεμονικό όραμα της φιλελεύθερης δημοκρατίας άρχισε να φθείρει, ενώ η παγκόσμια ανισότητα και η φτώχεια αυξάνονταν και η συνάντηση του Νταβός είχε ανταγωνιστή στο Πόρτο Αλέγρε. Το 2001 για πρώτη φορά η παγκόσμια συνάντηση κοινωνικών φορέων εδραιώθηκε, σαν αντίβαρο στην χλιδή του Νταβός και την ανάγκη να ακουστεί η φωνή του αναπτυσσόμενου παγκόσμιου νότου.
Ήτανε η αρχή της ανοιχτή πλέον αμφισβήτησης του Επίπεδου Κόσμου του Φρίντμαν ή τέλους της ιστορικής αντιπαράθεσης πολιτικοοικονομικών συστημάτων όπως είχε διερωτηθεί ο Φουκουγιάμα το 1989. Αλλά οι αγανακτισμένοι και οι διαταράκτες του συστήματος άρχιζαν να μαζεύουν δυνάμεις και να φέρνουν στο προσκήνιο την ανισότητα της νέας τάξης πραγμάτων και ότι δεν ήταν και τόσο δημοκρατική. Η υποσχόμενη οικονομικά φιλελεύθερη και πολιτικά δημοκρατική νέα εποχή ήταν όπως την προηγούμενη και ότι το μέρισμα της ευημερίας όχι μόνο δεν ήταν ισότιμα διανεμημένο αλλά και εμβάθυνε τις τεράστιες ανισότητες και έφερνε στο προσκήνιο μη κρατικούς φορείς.
Τα οικονομικά και επιχειρηματικά συμφέροντα και παράγοντες σαν τον Bill Gates και τον Steve Jobs, με μεγαλύτερο αντίβαρο και επιρροή της ψηφιακής οικονομίας ήταν οι καινούργιοι παίκτες στο παγκόσμιο οικονομικό στερέωμα. Από το 2001 η συνάντηση του Νταβός έχει εξελιχθεί ως το μέγιστο θεσμικό πλαίσιο του κυρίαρχου οικονομικού και πολιτικού πλαισίου. Είναι ο χώρος στον οποίο τα τρέχοντα και επίμαχα γεγονότα έρχονται στην επιφάνεια αλλά και αναλύονται. Την τελευταία δεκαπενταετία η Ελλάδα και η κρίση στην Ευρωζώνη ήταν στην κεντρική σκηνή πολλές φορές, όπως και η πρόσφατη κρίση στην Ουκρανία αλλά και η περίφημη σύγκρουση Ερντογάν Πέρεζ το 2009 για την κατάσταση στην Γάζα.
Το 54ο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός είχε όλα τα χαρακτηριστικά των προηγούμενων συναντήσεων, αλλά έφερε και στο προσκήνιο την ευρύτερη κρίση, η οποία έχει ως επίκεντρο την μετακίνηση του γεωπολιτικού κέντρου βάρους από την «Δύση» στην «Ανατολή» και από το πολιτικό στο οικονομικό πλαίσιο. Στην συνάντηση της τελευταίας εβδομάδας ήταν παρόντες λιγότεροι πολιτικοί ηγέτες και περισσότεροι διευθύνοντες σύμβουλοι πολυεθνικών κολοσσών. Μεγαλύτερη παρουσία της ανερχόμενης Ινδίας, παρά τις εθνικιστικές της τάσεις, και μικρότερη παρουσία της Κίνας, η οποία όλο και περισσότερο παρουσιάζεται σαν ο βολικός πλέον παρίας και συστημικός ανταγωνιστής.
Η φετινή συνάντηση είχε τέσσερις θεματικές, την γεωπολιτική ανακατάταξη, την οικονομική ανισότητα, την κλιματική κρίση, και την διείσδυση και επιπτώσεις της τεχνητής νοημοσύνης. Οι τέσσερεις θεματολογίες έχουν το κοινό χαρακτηριστικό ότι βρισκόμαστε σε μια άλλη μία ιστορική καμπή με αλληλοσυνδεόμενες επιπτώσεις.
Το μόνο σίγουρο της νέας αυτής στροφής είναι, ότι η γεωπολιτική ανακατάταξη, η οποία άρχισε με το τέλος του ψυχρού πολέμου συνεχίζεται και ότι εισέρχεται σε ένα γενικότερο πλαίσιο αναθεωρητισμού. Τα γεγονότα στην Ουκρανία, στον Καύκασο, στην Γάζα αλλά και στην Ερυθρά Θάλασσα δείχνουν προς εκείνη την κατεύθυνση.
Ομάδες και μη κρατικές οντότητες έχουν δυσανάλογη επιρροή ως διαταράκτες του κρατικοκεντρικού διεθνούς συστήματος.
Η κλιματική κρίση και η τεράστια οικονομική ανισότητα και η κατάρρευση της πολιτικής είναι συγκοινωνούντα δοχεία και είναι αποτελέσματα λανθασμένων πολιτικών πρακτικών του παρελθόντος.
Οι δύο παρουσιάσεις της περασμένης εβδομάδας με ιδιαίτερο ενδιαφέρον ήταν εκείνη του απερχόμενου πλέον Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών κ. Γκουτέρες, ο οποίος μίλησε για τους τεράστιους κινδύνους της Κλιματικής Αλλαγής, της Ανισότητας, την Άφιξη της Τεχνητής Νοημοσύνης, και του Γεωπολιτικού Αναθεωρητισμού, ιδιαίτερα στα πλαίσια των γεγονότων στην Γάζα και στην Δυτική Όχθη. Μία ομιλία χωρίς την ιδιαίτερη αποδοχή και δημοσιότητα, όπως εκείνη του κ. Μιλέι.
Η ομιλία του νεοεκλεγέντα προέδρου της Αργεντινής την περασμένη Πέμπτη χειροκροτήθηκε, παρόλες τις αντιδημοκρατικές εξαγγελίες και την απόρριψη του κράτους κοινωνικού δικαίου των τελευταίων ογδόντα χρόνων. Μια λανθασμένη και διαστρεβλωμένη εκτίμηση εκ μέρους του κ. Μιλέι αλλά αποδεκτή από το ακροατήριο του Νταβός.
Τέλος η έλξη της τεχνητής νοημοσύνης σαν το νέο ανεξερεύνητο πεδίο της ανθρωπότητας, το οποίο είναι σίγουρο ότι θα έχει τεράστιες και δραματικές θετικές και αρνητικές επιπτώσεις. Η συνάντηση του Νταβός της περασμένης εβδομάδας ανέδειξε τα κυρίαρχα θέματα, όπως και τα περασμένα πενήντα τρία χρόνια, αλλά φέτος το κεντρικό θέμα ήταν ότι βρισκόμαστε στην ανατολή μίας νέας εποχής και πιθανόν στην δύση της κυρίαρχης “Δύσης”. Το οποίο παραδόξως ήταν και η αρχική τοποθέτηση του Αργεντίνου προέδρου.
*Ο Πέτρος Βαμβακάς, είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης & Διεθνών Σπουδών του Emmanuel College της Βοστώνης