NewsEdit Το Γεφυροπορθμείο (Pont Transbordeur) του Παλιού Λιμανιού (Ancient Port) της Μασσαλίας
§1. Το εσωτερικό τμήμα του Παλιού Λιμανιού της Μασσαλίας είναι ένας στενός όρμος σαν μια «γλώσσα θάλασσας» μέσα στη στεριά. Το να πας από τη μία άκρη του στην άλλη είναι μια ευχάριστη μισάωρη βόλτα, κάτι λιγότερο από δυόμιση χιλιόμετρα! Όχι όμως για τον εργαζόμενο στο λιμάνι όταν είναι υποχρεωμένος να πηγαινοέρχεται ανάμεσα στις δύο άκρες της προκυμαίας συνήθως πεζοπορώντας, γιατί το μποτιλιάρισμα είναι συνηθισμένη καθημερινή κατάσταση. Φανταστείτε τώρα έναν εργαζόμενο στον 19ο Αιώνα: θα έπρεπε να διασχίσει όλη αυτή την περιοχή, όπου ναυλοχούσαν και ξεφόρτωναν ιστιοφόρα και ατμόπλοια, υπήρχαν εμπορεύματα και φάμπρικες, έμποροι, ναυτικοί και βαστάζοι. Έπρεπε να περάσει και από το τέρμα της περίφημης, γνωστής από τα μυθιστορήματα του Ζαν Κλωντ Ιζζώ, λεωφόρου Κανεμπιέρ με τα εργαστήρια της όπου έφτιαχναν καραβόσκοινα από κάνναβη. Μια διαδρομή όπου πέρα από τα εμπόδια της προκυμαίας ενδεχομένως να καραδοκούσαν κλέφτες, αλήτες και κακοποιά στοιχεία που επωφελούνταν από το συνωστισμό!
§2. Για τη διευκόλυνση της επικοινωνίας της βόρειας όχθης της προκυμαίας του λιμανιού με τη νότια, κατατέθηκε το 1899 σχέδιο κατασκευής Γεφυροπορθμείου από τον Μηχανικό Φερντινάν Αρνοντέν (Ferdinand Arnodin), εμπνευσμένο από αντίστοιχο έργο του γεφυροπορθμείου του Βισκαϊκού στο Μπιλμπάο της Ισπανίας. Το 1902 εγκρίθηκε η κατασκευή του έργου που περατώθηκε σε κάτι λίγο περισσότερο από ενάμιση χρόνο. Τα εγκαίνια έγιναν το 1905 και το κόστος έφτασε το 1,5 εκατομμύριο φράγκα της εποχής.
Το γεφυροπορθμείο (ή γερανοπορθμείο αφού λειτουργούσε όπως περίπου και οι γερανοί μεταφοράς container), μία επιβλητική μεταλλική κατασκευή αρθρωτού τύπου με αντίβαρα, ήταν η φθηνότερη και πιο αξιόπιστη λύση για την εποχή εκείνη. Εγγυόταν την απρόσκοπτη πρόσβαση των πλοίων στην εσωτερική «γλώσσα» του λιμανιού και παράλληλα εξασφάλιζε ταχεία μετακίνηση πεζών επιβατών και ενός οχήματος από όχθη σε όχθη.
Το σχήμα του ήταν αυτό ενός γιγάντιου, φαρδιού «Η» όπου δύο πυλώνες ύψους 87 μέτρων και συνολικού βάρους 480 τόνων πακτωμένοι στις δύο όχθες της προκυμαίας του λιμανιού, ενώνονταν στα 52 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας με μια τεράστια οριζόντια πλατφόρμα μήκους 239 μέτρων απ’ όπου αναρτώνταν μια κινητή κάλαθος 120 τ.μ. και βάρους 20 τόνων. Η κάλαθος έκανε εναέρια τη διαδρομή από όχθη σε όχθη σε ενάμισι λεπτό! Οι πυλώνες διέθεταν επίσης σκάλες και ανελκυστήρα για τους τολμηρούς πεζούς που δεν είχαν πρόβλημα υψοφοβίας, η δε πλατφόρμα προσφέρονταν για ενδιαφέροντες υψιπετείς περιπάτους με λαμπρή θέα! Κι επειδή μιλάμε για Γάλλους, στο βόρειο άκρο της πλατφόρμας υπήρχε εστιατόριο κι επειδή βρισκόμαστε στη Μασσαλία, το κυρίως μενού του περιλάμβανε ψάρια, μπουγιαμπέσα, οστρακοειδή και άλλα θαλασσινά! Το εστιατόριο λειτούργησε μέχρι τα μέσα της 10ετίας του 1930.
§3. Το γεφυροπορθμείο στη συνείδηση πολλών Μαρσεγιέζων θεωρήθηκε κάτι σαν ο πύργος του Άιφφελ της Μασσαλίας! Φυσικά, όπως και για τον πύργο του Άιφφελ εκτός από τους οπαδούς, υπήρξαν οι φανατικοί πολέμιοι κι επικριτές που σε αυτό δεν έβλεπαν παρά ένα τερατούργημα από παλιοσίδερα που «μόλυνε» το τοπίο!
Αυτοί όμως που λάτρεψαν κυριολεκτικά το γεφυροπορθμείο της Μασσαλίας ήταν Γερμανοί! Από το 1920 και μετά οι πρωτοπόροι εκπρόσωποι του κινήματος Μπάουχαους (Bauhaus), το ανακαλύπτουν, το φωτογραφίζουν, το θεωρούν δείγμα της «αρχιτεκτονικής – μηχανή» και την «οπτικοποιημένη γραμματική» του κινήματος της «Νέας Οπτικής» (Neue Sehen)! Δημοσιεύονται άρθρα σχετικά με το γεφυροπορθμείο της Μασσαλίας, συμπεριλαμβάνεται σαν μοντέλο μοντερνισμού σε διάφορες εκδόσεις και μέλη του Μπάουχαους επισκέπτονται τακτικά τη Μασσαλία για να το δουν από κοντά.
Ο ενθουσιασμός των Γερμανών για το έργο διατηρείται ολόκληρη τη 10ετία του 1920, το 1929 σε έκθεση φωτογραφίας αναφέρεται σαν θαύμα της Τεχνικής, της λεπτολόγου ακρίβειας και κομψότητας! Έκτοτε ο ενθουσιασμός μειώνεται σταδιακά καθώς η τεχνική πρόοδος και η διάδοση των νέων υλικών κατασκευής, καθιστούν το έργο κάτι συνηθισμένο. Ωστόσο παραμένει στην επικαιρότητα μέχρι τουλάχιστον το 1935, αναφερόμενο σαν αξιοθέατο σε διάφορες εκδόσεις για τη Μασσαλία.
§4. Η ιστορία τα έφερε έτσι ώστε Γερμανοί να είναι οι καταστροφείς του γεφυροπορθμείου που συμπατριώτες τους τόσο εκτίμησαν. Οι ναζί αντιπαθούσαν τη Μασσαλία, τη θεωρούσαν προπύργιο του «εκφυλισμένου» μοντερνισμού, τη δε συνοικία της Πανιέ (Le Panier), τη θεωρούσαν σαν «καρκίνωμα» ή «απόστημα» της Ευρώπης! Περίπου όπως θεωρεί στις μέρες μας τα Εξάρχεια η καθ’ ημάς Δεξιά! Αυτή την αποστροφή που άγγιζε τα όρια του μίσους την εκδήλωσαν οι ναζί με κάθε τρόπο στη Μασσαλία κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής.
Τον Αύγουστο του 1944, καθώς άρχιζε η μάχη για την απελευθέρωση της Μασσαλίας από στρατεύματα της Ελεύθερης Γαλλίας και ανταρτικές δυνάμεις των Μακί, οι Γερμανοί ανατίναξαν το γεφυροπορθμείο για να απομονώσουν το βόρειο τμήμα της πόλης που θεωρούσαν σφηκοφωλιά της Αντίστασης και να εμποδίσουν την εύκολη πρόσβαση προς την νότια όχθη της προκυμαίας του λιμανιού όπου είχαν οχυρωθεί οι κύριες δυνάμεις τους. Στην πραγματικότητα η καταστροφή είχε μάλλον συμβολικό χαρακτήρα αφού ο κύριος κίνδυνος για τους Γερμανούς δεν προέρχονταν τόσο από τους πλημμελώς εξοπλισμένους αντάρτες αλλά από το νότο, από τα άρματα της 1ης θωρακισμένης μεραρχίας του στρατηγού Joseph de Goislard de Monsabert, που έσπευδαν από την Τουλών κατά πάνω τους!
§5. Καταστράφηκε μόνον τμήμα του γεφυροπορθμείου, το εναπομείναν κατεδαφίστηκε αμέσως μετά την απελευθέρωση. Τα μεταλλικά εξαρτήματα χρησιμοποιήθηκαν σαν οικοδομικά υλικά και μεταλλικές ζαρντινιέρες στα νησιά Φριούλ, απέναντι από την πόλη…
Το 2017 απορρίφθηκε ένα φιλόδοξο σχέδιο εκ νέου κατασκευής γεφυροπορθμείου στο παλιό λιμάνι, εκτιμώμενου κόστους 70 εκατομμυρίων €υρώ. Έτσι το ιστορικό γεφυροπορθμείο της Μασσαλίας που δέσποζε στο Παλιό Λιμάνι για 40 περίπου χρόνια, επιζεί μόνο σαν μνήμη που κι αυτή σβήνει σιγά σιγά! Σήμερα η επικοινωνία της βόρειας με τη νότια όχθη της προκυμαίας του Παλιού Λιμανιού γίνεται με υποβρύχιο τούνελ για τα τροχοφόρα. Στην επιφάνεια εξασφαλίζεται με ένα ντηζαϊνάτο μικρό φεριμπότ για επιβάτες, που διασχίζει κατά πλάτος την εσωτερική «γλώσσα» του λιμανιού, μεταφέροντας τους βιαστικούς που θέλουν να αποφύγουν το γύρο της προκυμαίας του.