NewsEdit «Η λήθη επίσης μας τυφλώνει σε ό,τι αφορά την ιστορία των τεχνικών αντικειμένων. Αυτά τα αντικείμενα διαφέρουν από τα καθημερινά πράγματα και τους ανθρώπους ως προς τον τρόπο με τον οποίο σχετίζονται με τον χρόνο. Αυτό το πρόσωπο, εκείνο το βιβλίο, το δέντρο πίσω από το σπίτι μας, όλα έχουν ένα παρελθόν και αυτό το παρελθόν μπορεί να αναγνωσθεί στο ρυτιδιασμένο και χαμογελαστό πρόσωπο, στις τσακισμένες σελίδες του βιβλίου, στο σημάδι του κλαδιού που έσπασε από το δέντρο κατά τη διάρκεια της τελευταίας καταιγίδας. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η παρουσία του παρελθόντος στο παρόν περνά απαρατήρητη.
Οι τεχνολογίες φαντάζουν αποσυνδεδεμένες από το παρελθόν τους. Συνήθως δεν έχουμε ιδέα από πού έρχονται, πώς αναπτύσσονται, δεν γνωρίζουμε τις συνθήκες υπό τις οποίες ελήφθησαν οι αποφάσεις που καθόρισαν τα χαρακτηριστικά τους. Δείχνουν αυτάρκεις στο πλαίσιο της ορθολογικής τους λειτουργικότητας. Η επαρκής εξήγηση κάθε δεδομένης συσκευής φαίνεται να συνίσταται στην ανίχνευση των αιτιακών συνδέσεων μεταξύ των μερών της.
Στην πραγματικότητα, όση ιστορία κρύβεται πίσω από ένα πρόσωπο, ένα βιβλίο ή ένα δέντρο, άλλη τόση μπορεί να βρει κανείς πίσω από μια ηλεκτρική τοστιέρα ή ένα πυρηνικό εργοστάσιο. Καμία συσκευή δεν προέκυψε ξαφνικά πλήρως αναπτυγμένη από την αρχή της λειτουργικότητάς της και μόνο. Κάθε αναπτυξιακή διεργασία είναι γεμάτη απρόοπτα, επιλογές και εναλλακτικές δυνατότητες. Η τελειοποίηση του τεχνικού αντικειμένου σβήνει τα ίχνη του μόχθου της κατασκευής του, καθώς και εκείνων των κοινωνικών δυνάμεων που ήταν σε ισχύ την περίοδο της οριστικοποίησης του σχεδίου του. Αυτή είναι η διεργασία που προσαρμόζει το αντικείμενο στον βιότοπό του, με αποτέλεσμα η απόκρυψη της ιστορίας του να συμβάλλει στη λήθη του όλου στο οποίο ανήκει. Αποκαλώ αυτό το παράδοξο, παράδοξο της καταγωγής: πίσω από κάθε τι ορθολογικό κρύβεται μια ξεχασμένη ιστορία.
Παραθέτω ένα παράδειγμα με το οποίο όλοι είμαστε εξοικειωμένοι. Τι θα μπορούσε να είναι πιο φυσιολογικό από τις φωτεινές ενδείξεις εξόδου και τις πόρτες που ανοίγουν προς τα έξω στα θέατρα; Κι όμως, στις ΗΠΑ η ύπαρξη αυτών των απλών συσκευών που μπορεί να σώσουν ζωές δεν καθοριζόταν βάσει κάποιου νόμου ή κανονισμού μέχρι το 1903, χρονιά που εκδηλώθηκε η φωτιά στο Θέατρο Iroquois του Σικάγου. Περίπου 600 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους ενώ προσπαθούσαν να εντοπίσουν και στη συνέχεια να βγουν από τις εξόδους διαφυγής. Μετά από αυτό το γεγονός, πόλεις σε όλη τη χώρα υιοθέτησαν αυστηρούς κανονισμούς ασφαλείας. Στις μέρες μας δεν δίνουμε μεγάλη σημασία στις πινακίδες και στις εξόδους διαφυγής και μόνο λίγοι θεατρόφιλοι γνωρίζουν πού βρίσκονται αυτές οι έξοδοι. Υποθέτουμε, αν μπαίνουμε καν σε αυτή τη διαδικασία, ότι έχουν παρθεί όλα τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας. Όμως η εμπειρία δείχνει ότι αυτή δεν είναι όλη η αλήθεια. Ένα απρόοπτο γεγονός, ένα συγκεκριμένο περιστατικό βρίσκεται πίσω από τη λογική σχεδιασμού του θεάτρου.»
-Από το κείμενο του Andrew Feenberg “Δέκα Παράδοξα της Τεχνολογίας” που συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο “Φιλόσοφια της Τεχνολογίας” [Επιμέλεια: Μανώλης Πατηνιώτης – Χαράμπος Κόκκινος] που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις ΡΟΠΗ.
Η προσδοκία των επιμελητών αυτού του τόμου είναι να αναδείξουν τη σημασία και την επικαιρότητα της Φιλοσοφίας της Τεχνολογίας ιδιαίτερα σε μια εποχή που από πολλές απόψεις θυμίζει τη λεγόμενη πρώτη κρίση της νεοτερικότητας. Στις αρχές του 20ού αιώνα η ιδέα περί της «εκτός ελέγχου τεχνολογίας» τροφοδότησε έναν συντηρητικό τρόπο σκέψης που αποτέλεσε ένα από τα κεντρικά νήματα του διανοητικού κλίματος του Μεσοπολέμου. Σήμερα, μοιάζει να διανύουμε μια παρόμοια περίοδο δαιμονοποίησης της τεχνολογίας, η οποία γίνεται αντιληπτή ως μια δύναμη που έχει ξεφύγει, και πάλι, από τον ανθρώπινο έλεγχο και δρομολογεί έναν οδυνηρό μετασχηματισμό της κοινωνίας. Αποτελεί, ασφαλώς, ειρωνεία το γεγονός ότι, και στις δύο περιπτώσεις, πολλοί από τους πρωταγωνιστές αναζήτησαν τη λύτρωση από την «εκτός ελέγχου τεχνολογία» στην ίδια την τεχνολογία. Πέρα από αυτό όμως, σήμερα δεν μπορούμε να θεμελιώνουμε τη φιλοσοφική θεώρηση της τεχνολογίας ούτε στη ρομαντική ουσιοκρατία ούτε στη θετικιστική ορθολογικότητα. Τα πράγματα έχουν αλλάξει ριζικά, έχουν γίνει περίπλοκα και η πείρα ενός αιώνα γεμάτου με πρωτοφανείς καταστροφές αλλά και με πρωτόγνωρα τεχνολογικά επιτεύγματα δεν μας επιτρέπει να είμαστε αφελείς. Η Φιλοσοφία της Τεχνολογίας μπορεί να φωτίσει τον δρόμο για την κατανόηση της εποχής μας –του τεχνοεπιστημονικού πολιτισμού που αποτελεί το παρόν μας– και, ταυτόχρονα, να αναδείξει την κοινωνική προοπτική που κρύβεται στην κριτική θεώρηση της τεχνολογίας.
Συλλογικό Έργο: Χαράλαμπος Κόκκινος, Μανώλης Πατηνιώτης, Λάνγκτον
Βίνερ, Νταϊάν Μικέλφελντερ, Καρλ Μίτσαμ, Λιν Ράντερ Μπέικερ, Άντριου Φίνμπεργκ, Ζόν Κίρι Μπέργκ, Όλσεν, Έβαν Σέλινγκερ, Φίλιπ Μπρέι, Σβεν Όβε Χάνσον.
Επιμελητής Τόμου: Χαράλαμπος Κόκκινος, Μανώλης Πατηνιώτης,
Περισσότερες πληροφορίες για το βιβλίο: https://www.ropipublications.com/philosophy-of-technology/