NewsEdit Των
Σάββα Γ. Ρομπόλη, Ομότ.Καθηγητή Παντείου Πανεπιστημίου
Βασίλειου Β. Μπέτση Δρ. Παντείου Πανεπιστημίου
Στη πρόσφατη (27/3/2024) ετήσια επιστολή του ο επικεφαλής της εταιρείας (BlackRock) διαχείρισης κεφαλαίων προειδοποιεί ότι κατά τα επόμενα χρόνια θα επέλθει μία παγκόσμια συνταξιοδοτική κρίση με το επιχείρημα ότι η γενιά των babyboomers (γεννημένοι τη περίοδο 1946 – 1965) έχει εστιάσει στην δική της οικονομική ευημερία σε βάρος όσων γεννιούνται μετά το 1965.
Παράλληλα σημειώνει ότι οι νέοι έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους στις μεγαλύτερες γενιές και υποστηρίζει ότι μια αρχή αποτροπής αυτής της τάσης θα ήταν η επένδυση στην ανάκτηση της εμπιστοσύνης των στόχων των νέων, ξεκινώντας από την συνταξιοδότηση. Επίσης, αναφέρει ότι οι babyboomers που βρίσκονται σε θέσεις ευθύνης στις επιχειρήσεις θα πρέπει να βοηθήσουν τους νέους να αποταμιεύσουν περισσότερο για την συνταξιοδότησή τους ώστε να μην χάσουν την εμπιστοσύνη τους στον καπιταλισμό και την πολιτική. Όμως, ποιο είναι το υπόβαθρο αυτών των απόψεων του επικεφαλής της συγκεκριμένης εταιρείας η οποία διαχειρίζεται κεφάλαια ύψους 10 τρις δολαρίων εκ των οποίων τα μισά αποτελούν αποταμιεύσεις συνταξιοδοτικών ταμείων;
Επίσης ποια είναι τα πραγματικά στοιχεία που τεκμηριώνουν την εκτίμηση τηςBlackRock για επερχόμενη συνταξιοδοτική κρίση; Από την άποψη αυτή είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι από την διεθνή έρευνα προκύπτει ότι η απογοήτευση της γενιάς των millennials για τα οικονομικά της οφείλεται στην τεράστια μεταβίβαση περιουσιακών στοιχείων(ακινήτων, μετοχών και ομολόγων). Αυτή όμως η τεράστια μεταβίβαση περιουσίας εκτιμάται ότι θα επηρεάσει σημαντικά την κοινωνία δεδομένου ότι η νέα γενιά επιθυμεί πιο πράσινα σπίτια, φιλικά προς το περιβάλλον καθώς και βιώσιμες επενδύσεις. Ίσως, αυτή η προοπτική να αποτελεί πρόβλημα για τον επικεφαλής της BlackRock, δεδομένου ότι η συγκεκριμένη εταιρεία έφερε μεγάλες αντιρρήσεις για την εφαρμογή των κριτηρίων ESG (Environmental Social Governance) στις επενδύσεις για την προστασία του περιβάλλοντος λόγω της κλιματικής κρίσης, προβάλλοντας ως επιχείρημα ότι η εφαρμογή αυτών των κριτηρίων θα μειώσει τις αποδόσεις των επενδυτών. Με άλλα λόγια θεωρείται ότι το σημερινό κέρδος είναι σημαντικότερο από το περιβαλλοντικό μέλλον του πλανήτη.
Επίσης ένα ακόμη πρόβλημα για την BlackRock είναι ότι η εφαρμογή των κριτηρίων ESG θα προκαλέσει αυξημένο κόστος για την εταιρεία και προφανώς θα μειώσει τα κέρδη της. Στις συνθήκες αυτές ο επικεφαλής της BlackRock ανησυχεί για την συνταξιοδότηση των νέων γενιών λέγοντας ότι θα πρέπει να αποταμιεύσουν περισσότερο και να εργαστούν περισσότερο πέρα από τα 65 έτη της ηλικίας τους. Κι αυτό προκειμένου να συγκεντρωθούν περισσότερα κεφάλαια για διαχείριση και φυσικά και μεγαλύτερα κέρδη. Αυτό σημαίνει ότι η μείωση των κερδών προβάλλεται από την BlackRock ως επερχόμενη παγκόσμια συνταξιοδοτική κρίση. Αντίστοιχη άποψη με αυτή της BlackRock είναι και η άποψη του Oργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) ο οποίος προωθεί μια στρατηγική marketing, ενημέρωσης και χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού των νέων, προκειμένου να πειστούν να αυξήσουν την αποταμίευση τους σήμερα, προκειμένου να μην αντιμετωπίσουν οικονομικό άγχος και ανασφάλεια κατά τη συνταξιοδοτική περίοδο, αφού κατά την λανθασμένη άποψη τους, τα αναδιανεμητικά δημόσια συστήματα συντάξεων, όπως διαρκώς προβάλλεται, θα αντιμετωπίσουν δημοσιονομικές πιέσεις λόγω της δημογραφικής γήρανσης.
Ο δημογραφικός κίνδυνος επηρεάζει τα κεφαλαιοποιητικά αποταμιευτικά συνταξιοδοτικά συστήματα
Αντίθετα, η πραγματικότητα είναι τελείως διαφορετική αφού και τα ιδιωτικά αποταμιευτικά συνταξιοδοτικά συστήματα επηρεάζονται εξίσου από την σημαντική αύξηση του προσδόκιμου ζωής. Για παράδειγμα ένας νέος στην Ελλάδα που θα ασφαλιστεί σήμερα στο Ταμείο Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης (ΤΕΚΑ), και θα καταβάλλει εισφορές για 40 έτη με μέσο μισθό 1.000 ευρώ, τότε εάν ληφθεί υπόψη ως μέση μακροχρόνια απόδοση επενδύσεων αυτή που λαμβάνει υπόψη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ageing Working Group (ονομαστική 4%) στις μελέτες τους, με το σημερινό προσδόκιμο ζωής η σύνταξη θα είναι 231 ευρώ (μεικτά). Όμως, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat τα επόμενα 40-50 έτη το προσδόκιμο ζωής στην Ελλάδα θα αυξηθεί κατά 7 έτη. Αυτό σημαίνει ότι ο ασφαλισμένος δεν θα λάβει 231 ευρώ (μεικτά) αλλά 174 ευρώ (μεικτά), δεδομένου του δημογραφικού κινδύνου που επηρεάζει τα κεφαλαιοποιητικά αποταμιευτικά συνταξιοδοτικά συστήματα (κίνδυνος μακροζωϊας (longevityrisk). Έτσι για να λάβει ο συγκεκριμένος νέος ασφαλισμένος την σύνταξη των 231 ευρώ (μεικτά) που προβάλλεται από τους κυβερνητικούς παράγοντες σήμερα στην Ελλάδα, θα πρέπει είτε: α) να συνταξιοδοτηθεί στα 73 έτη της ηλικίας του β) να αποταμιεύσει περισσότερους πόρους κατά 33%, δηλαδή να αυξηθεί το ποσοστό της καταβαλλόμενης εισφοράς από 6% σε 8%, μειώνοντας κατ΄αυτόν τον τρόπο το βιοτικό του επίπεδο ως εργαζόμενος. Όμως είναι προφανές ότι η αύξηση της αποταμίευσης ευνοεί τις εταιρείες διαχείρισης κεφαλαίων και την BlackRock, δεδομένου ότι θα έχει περισσότερα κεφάλαια να διαχειρίζεται και ως εκ τούτου θα έχει και περισσότερα κέρδη, γ) ο νέος ασφαλισμένος θα αναλάβει μεγαλύτερο επενδυτικό κίνδυνο προκειμένου να επιτύχει μεγαλύτερη μέση μακροχρόνια απόδοση η οποία θα πρέπει να αυξηθεί στο 5,3% (3,3% σε πραγματικές τιμές), δηλαδή θα πρέπει να αυξηθεί η μέση ετήσια απόδοση κατά 32%, γεγονός που σημαίνει ότι ο νέος ασφαλισμένος θα πρέπει να αναλάβει κατά 32% μεγαλύτερο επενδυτικό κίνδυνο.
Οι νέες γενιές δεν εμπιστεύονται τον καπιταλισμό και την πολιτική
Ακριβώς, για αυτούς τους λόγους οι νέες γενιές δεν εμπιστεύονται τον καπιταλισμό και την πολιτική, όπως αναφέρει ο επικεφαλής της BlackRock, επειδή ουσιαστικά αρνούνται να αναλάβουν τους προαναφερόμενους κινδύνους της επιδείνωσης του βιοτικού τους επιπέδου και της απώλειας των αποταμιεύσεων τους σε μια ενδεχόμενη χρηματοοικονομική κρίση, όπως αυτής του 2008. Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι αυτή η τάση της μεταφοράς των κινδύνων στους εργαζόμενους της νέας γενιάς συντελείται με την συνεχή μετατροπή των συνταξιοδοτικών συστημάτων από καθορισμένων παροχών (definedbenefit) σε καθορισμένων εισφορών (definedcontribution).
Στις ΗΠΑ το 2000 τα συνταξιοδοτικά προγράμματα καθορισμένων παροχών ήταν στο 90% και σήμερα είναι 50% καθορισμένων παροχών και 50% καθορισμένων εισφορών και αναμένεται μέχρι το 2040 όλα τα προγράμματα συνταξιοδοτικών παροχών να έχουν μετατραπεί σε καθορισμένων εισφορών. Έτσι κατ΄αυτόν τον τρόπο τόσο ο δημογραφικός κίνδυνος της μακροζωίας, όσο και ο επενδυτικός κίνδυνος αναλαμβάνεται εξ ολοκλήρου από τον ασφαλισμένο εργαζόμενο και τους συνταξιούχους. Επίσης, όπως επισημαίνεται από τονKeyfitz (Applied Mathematical Demography, 2ndEdition, pg 264-265), τα κεφαλαιοποιητικά συνταξιοδοτικά συστήματα υπόκεινται και στον κίνδυνο του πληθωρισμού αφού ένας ασφαλισμένος πρέπει να αποταμιεύει για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα 40 ετών, σε αντίθεση με το διανεμητικό σύστημα που είναι ουδέτερο από τον πληθωρισμό αφού η καταβολή των συντάξεων γίνεται άμεσα από τις καταβαλλόμενες εισφορές των εργαζομένων. Στο περιβάλλον αυτό η ανάκτηση της εμπιστοσύνης των νέων θα προκύψει από την εγγύηση του δημογραφικού κινδύνου από το κράτος με την διεύρυνση των συνταξιοδοτικών συστημάτων καθορισμένων παροχών και με τον σχεδιασμό και την υλοποίηση μεσο-μακροπρόθεσμων και αποτελεσματικών δημογραφικών πολιτικών. Έτσι θα αποτραπεί τόσο η μεταφορά του δημογραφικού και επενδυτικού κινδύνου στις νέες γενεές, όσο και η επιδείνωση του βιοτικού τους επιπέδου.