NewsEdit Στη διαμάχη των υποστηρικτών της woke και της αντι-woke κουλτούρας που αναπτύσσεται ταυτόχρονα, ποια πλευρά δείχνει να «παίρνει προβάδισμα» στην κοινωνία αλλά και στο πολιτικό τοπίο; Τη δική του απάντηση έδωσε ο Βασίλης Βαμβακάς, καθηγητής Κοινωνιολογίας της Επικοινωνίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, σε συνέντευξή του στο Πρώτο Πρόγραμμα.
«Νομίζω ότι καλώς ή κακώς βρισκόμαστε ανάμεσα και στις δύο πολύ έντονες τάσεις που ειδικά στη δημόσια σφαίρα αντιμάχονται και μάλιστα πολλές φορές με φανατισμό, το οποίο ίσως και να είναι και το πρόβλημα αυτή τη στιγμή των σύγχρονων δημοκρατιών ότι υπάρχουν δύο ρεύματα τα οποία πρεσβεύουν ακριβώς το αντίθετο. Η μία πλευρά πρεσβεύει μια πλήρη ελευθερία αυτοπροσδιορισμού του ατόμου ουσιαστικά και έχει όμως πολλά άλλα παρακλάδια που φτάνουν μέχρι και στην ανοχή αυταρχικών και ολοκληρωτικών πραγμάτων στον χώρο της Δύσης και της Ευρώπης. Υπάρχει μια συμπάθεια προς τον ισλαμισμό στη woke κουλτούρα, η οποία έχει μελετηθεί και σημειώνεται πολύ, ειδικά σε χώρες όπως η Γαλλία. Και υπάρχει και η άλλη πλευρά του νομίσματος, η οποία είναι μια προσπάθεια να επιστρέψουμε στις κλειστές κοινωνίες του παρελθόντος, σε παραδοσιακές και σκληρές ταυτότητες, οι οποίες έρχονται προφανώς σε πλήρη αντίθεση με τη wokeλογική και συνήθως τα βλέπουμε να εκφράζονται από τα σύγχρονα λαϊκιστικά ακροδεξιά κόμματα» ανέφερε ο καθηγητής.
Το πρόβλημα, συνέχισε ο κ. Βαμβακάς, είναι ότι «η woke επιχειρηματολογία, παρότι ξεκινάει από ένα σωστό επιχείρημα, το σεβασμό δικαιωμάτων, κοινωνικών μειονοτήτων, φτάνει σε ακρότητες που έχουν να κάνουν με λογοκρισία ή απαγορεύσεις ή έναν νέο και κλειστό κοινοτισμό νέων ταυτοτήτων, ο οποίος πολλές φορές ξεπερνάει σε φανατισμό την άλλη πλευρά, το αντι-woke ρεύμα που λίγο πολύ πρεσβεύει και αυτό μια τέτοιου είδους κοινωνία, κλειστή και φοβική, στην οποία όταν η αντιπαράθεση γίνει με πολιτικούς όρους, οι παλιοί γνώστες του παιχνιδιού, της λογοκρισίας, του αυταρχισμού, αυτής της κλειστής κοινωνίας, κερδίζουν ουσιαστικά».
«Η πολιτική έκφραση όλης αυτής της αντιπαράθεσης μάλλον ωφελεί την αντι-woke κουλτούρα, σε επίπεδο εκλογικό» επισήμανε.
«Και τα δύο ρεύματα που περιγράφουμε ίσως να είναι ουσιαστικά μια κριτική απέναντι στον κόσμο που ζούμε εδώ και τρεις αιώνες και να προσπαθεί να αρθρώσει ένα νέο αίτημα, μια νέα ρητορική, μια νέα επιχειρηματολογία. Προφανώς δεν είναι αρεστές σε μένα και σε πολλούς άλλους αυτές οι ρητορικές, απλά πρέπει να προσπαθήσουμε πριν τις καταδικάσουμε και τη μια και την άλλη, να δούμε ίσως τα αίτια που τις γεννούν. Από τη μία μπορεί να είναι αυτή η καχυποψία απέναντι στους θεσμούς γενικότερα, γιατί αυτό που κοινωνιολογικά ίσως να είναι το κλειδί στην ερμηνεία, είναι ότι αυτό που ήταν ο θερμός υποστηρικτής όλης αυτής της αντίληψης των αιώνων, που ήταν η αστική και μεσοαστική τάξη με κάποιον τρόπο τις τελευταίες δεκαετίες στον 21ο αιώνα, έχει διαταραχθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό και ο βασικός υποστηρικτής αυτών των αξιών μάλλον πλέον δεν είναι τόσο θερμός υποστηρικτής τους. Δηλαδή έχει ουσιαστικά μπει σε μια αμφιβολία για όλα αυτά που είχε ως θέσφατα για αιώνες. (…) Νομίζω ότι ακόμη κι αν δεν έχουν ζήσει μια μεγάλη κοινωνική κάθοδο, γιατί πολλές κοινωνικές ομάδες και στην Ελλάδα και αλλού, δεν έχουν ζήσει μια τρομακτική εισοδηματική κατάρρευση, παρόλα αυτά έχουν μπει σε αυτό τον κύκλο της διαρκούς ανασφάλειας, που είναι ένα πολύ καινούργιο σε σχέση με το παρελθόν, σε σχέση με το τέλος του 20ου αιώνα, περιβάλλον στο οποίο πράγματι δημιουργούνται καινούργιες νοοτροπίες, καινούργιες συμπεριφορές. Ακόμη και το γεγονός της κοινωνικής βίας, όχι της πολιτικής βίας, που βλέπουμε να είναι πολύ ακραίο γύρω μας, δεν μπορούμε να το αποσυνδέσουμε ίσως με αυτό το περιβάλλον της γενικής επισφάλειας» συμπλήρωσε ο κ. Βαμβακάς.
Ειδικά σε ό,τι αφορά τον λεγόμενο politically correct λόγο και το κατά πόσο συνιστά λογοκρισία τελικά, ο κ. Βαμβακάς ανέφερε τα εξής: «Από τη μία πλευρά, βλέπουμε αυτό που είναι λίγο και υποκριτικό, έχω την εντύπωση, τον καθωσπρεπισμό στη γλώσσα την καθημερινή. Από την άλλη πλευρά, βλέπουμε ότι οι νέοι της σημερινής εποχής και ειδικά οι έφηβοι και οι μικρότεροι ακούν και επιδίδονται σε ένα λεξιλόγιο το οποίο είναι στον πλήρη αντίποδα. Αν ακούσουμε μόνο μερικά από τα τραγούδια που είναι δημοφιλή αυτά τα χρόνια και θα δούμε ότι εκεί υπάρχει αυτό που λέμε η αντι-woke στιχουργική. Υπάρχει ένα λόγος βίαιος και θα λέγαμε, πολιτικά μη ορθός. Αυτή είναι η αντίφαση που υπάρχει. Δηλαδή, από τη μία, ενώ υπάρχει αυτή η ευαισθητοποίηση για το τι θα πούμε και πώς θα το πούμε, από την άλλη πλευρά βλέπουμε ότι επειδή ζούμε σε ελεύθερες κοινωνίες ευτυχώς, αναπτύσσεται και μια αντίπαλη τάση η οποία δεν ξέρω αν το κάνει σχεδιασμένα και συνειδητά, καταπατά κάθε μορφή πολιτικής ορθότητας, ακόμη και αυτές που πρέπει να σεβαστούμε».
Στο ίδιο ευρύτερο πλαίσιο, που περιλαμβάνει μια νεολαία που υπερασπίζεται τα ατομικά δικαιώματα, με αφορμή και τις φοιτητικές κινητοποιήσεις σε Ευρώπη και ΗΠΑ υπέρ των Παλαιστινίων, ο κ. Βαμβακάς απάντησε στο κατά πόσο μπορεί να συμβαίνει μια επανάληψη του Μάη του 68.
«Προφανώς, σε επίπεδο πρακτικής, ότι υπάρχουν καταλήψεις οι οποίες λίγο πολύ, από τότε έχουν κληρονομήσει μια συμβολική, επαναστατική, ναι, αλλά οπωσδήποτε το περιεχόμενο των σημερινών τέτοιων προσπαθειών δεν έχει μεγάλη σχέση με του παρελθόντος. Στην Ελλάδα ήταν πάντως ένα υποτονικό τέτοιου είδους ενδιαφέρον. Δηλαδή δεν φαίνεται να υπάρχει κάποιο κίνημα καταλήψεων αυτή τη στιγμή για το Παλαιστινιακό. Σε Αμερική και Ευρώπη υπάρχουν μεγαλύτερα κοινά που ενδιαφέρονται για αυτή την κινητικότητα. Νομίζω όμως ότι σε πολύ μεγάλο βαθμό αυτό οφείλεται και στο γεγονός ότι εκεί υπάρχουν μετανάστες από τις ενδιαφερόμενες περιοχές που ενεργοποιούν πολύ περισσότερο την ευαισθησία σε αυτά τα ζητήματα απ’ ό,τι στην Ελλάδα» ανέφερε χαρακτηριστικά.
Τι είναι το Woke;
Η λέξη “woke” προέρχεται από την αγγλική λέξη “awake” (ξυπνητός) και αρχικά χρησιμοποιήθηκε στην αφροαμερικανική κοινότητα για να περιγράψει την ευαισθητοποίηση και την επίγνωση κοινωνικών αδικιών και ανισοτήτων, κυρίως σε θέματα ρατσισμού και καταπίεσης. Εδώ είναι μερικά βασικά σημεία για τη σημασία της λέξης “woke”:
Η λέξη “woke” χρησιμοποιήθηκε από ακτιβιστές και καλλιτέχνες στην αφροαμερικανική κοινότητα από τη δεκαετία του 1960. Στην σύγχρονη εποχή, αναδείχθηκε ιδιαίτερα μέσα από την κίνηση Black Lives Matter, η οποία αγωνίζεται ενάντια στη βία και την συστηματική καταπίεση των μαύρων ανθρώπων.
Σήμερα, το “woke” αναφέρεται στην ευαισθησία και την αντίληψη κοινωνικών θεμάτων όπως οι φυλετικές ανισότητες, τα δικαιώματα των LGBTQ+ ατόμων, ο σεξισμός, και γενικότερα οι κοινωνικές αδικίες. Η λέξη χρησιμοποιείται για να περιγράψει άτομα που είναι “ξυπνητά” στις κοινωνικές αδικίες και επιδιώκουν την κοινωνική αλλαγή.
Αντιδράσεις και κριτική
Ενώ αρχικά η λέξη είχε θετική σημασία, πρόσφατα έχει γίνει αντικείμενο πολιτικής διαμάχης. Κάποιοι τη χρησιμοποιούν με ειρωνική ή υποτιμητική έννοια, για να περιγράψουν άτομα που θεωρούν υπερβολικά πολιτικά ορθούς ή υπερβολικά ευαισθητοποιημένους σε κοινωνικά θέματα.
Συνοπτικά, το “woke” σημαίνει την ευαισθησία και την ενεργή αντίληψη κοινωνικών αδικιών και την επιθυμία για αλλαγή, αλλά η ερμηνεία του μπορεί να ποικίλλει ανάλογα με το πλαίσιο και τον ομιλητή.