NewsEdit Η επικοινωνία των ευρωπαϊκών εκλογών: αναζητώντας την ένταση, τα μηνύματα και τους αποδέκτες
Του Παναγιώτη Πασχαλίδη*
Μέσα σε διάστημα ενός έτους, οι Έλληνες πολίτες ετοιμάζονται να ψηφίσουν για πέμπτη φορά. Με τα μέχρι στιγμής δεδομένα και με όρους πολιτικής επικοινωνίας, η προεκλογική περίοδος παρουσιάζει χαμηλή ένταση, λίγες εκπλήξεις, λίγες κεντρικές ιδέες και ακόμα λιγότερα σλόγκαν. Μηνύματα και αφηγήματα υπάρχουν αλλά μέχρι στιγμής δεν έχουν πετύχει έναν αισθητό πολιτικό και επικοινωνιακό αντίκτυπο. Αυτό δεν είναι δυσεξήγητο, καθώς εδώ και δεκαετίες οι εκλογές για το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο ερμηνεύονται συχνά ως εκλογές δεύτερης τάξης (second order elections).
Αν και αμφιλεγόμενη, η θεωρία αυτή εκτιμά πως στις αυτοδιοικητικές και στις ευρωπαϊκές εκλογές αποδίδεται μικρότερη σημασία – από τα κόμματα, τα ΜΜΕ και τους πολίτες- σε σχέση με τις εθνικές όπου κρίνεται η άσκηση της εκτελεστικής εξουσίας. Βασικά γνωρίσματα αυτών των εκλογών είναι η μικρή συμμετοχή και η τάση των πολιτών να ψηφίζουν μικρότερα κόμματα, θέλοντας να εκφράσουν μια διαμαρτυρία προς τις κυβερνήσεις.
Ανεξάρτητα από την διαγνωστική ή προγνωστική αξία μιας τέτοιας προσέγγισης ως προς το αποτέλεσμα, υπάρχει το ενδιαφέρον της αποτίμησης της επικοινωνιακής διάστασης και του χαρακτήρα της. Είναι σημαντικό, λοιπόν, να σκιαγραφήσουμε το επικοινωνιακό στίγμα των κομμάτων, των ΜΜΕ και των πολιτών.
Ένα πρώτο κρίσιμο ερώτημα αφορά την ατζέντα των εκλογών. Υπάρχουν σαφείς ενδείξεις πως η εθνική ατζέντα υπερισχύει της ευρωπαϊκής. Αναμφίβολα, μεταξύ των δύο υπάρχουν αναρίθμητες συσχετίσεις. Ωστόσο, η αιχμή των αφηγημάτων φαίνεται να είναι το εγχώριο πλαίσιο, και ιδιαίτερα οι θεματικές της οικονομίας (π.χ. συζήτηση στη Βουλή για την ακρίβεια) αλλά και των εθνικών θεμάτων.
Πως μπορούμε να το εξηγήσουμε αυτό; Από τη σκοπιά της πολιτικής, μοιάζει περισσότερο στρατηγικό να προωθείται μια ατζέντα που μιλάει πιο εύκολα και άμεσα στον πολίτη. Το παρατηρούμε τόσο στην κυβέρνηση όσο και στα κόμματα της αντιπολίτευσης. Η Ευρώπη υπάρχει και αυτή μέσα στο μήνυμα αλλά όχι απαραίτητα σε πρώτο πλάνο. Τα ΜΜΕ, από τη μεριά τους, αντιμετωπίζουν τα ευρωπαϊκά θέματα με έναν επιφυλακτικό τρόπο, καθώς διαχρονικά- αλλά με εξαίρεση τις περιόδους κρίσης- τα μεταχειρίζονται ως μια εξειδικευμένη και λιγότερο ελκυστική πτυχή της ενημέρωσης και της αρθογραφίας. Έτσι, οδηγούμαστε στο γενικότερο ζήτημα της ατροφικής συζήτησης ή και κουλτούρας διαλόγου για την Ευρώπη στην Ελλάδα. Επομένως, μπορούμε να συμπεράνουμε πως το ενδιαφέρον για την ευρωπαϊκή ατζέντα στις εκλογές της 9ης Ιουνίου δεν μπορεί παρά να είναι μια αντανάκλαση του μάλλον μειωμένου ενδιαφέροντος πριν από τις εκλογές.
Ένα δεύτερο κρίσιμο ερώτημα αφορά το βαθμό επίδρασης της ψηφιακής διάστασης της πολιτικής επικοινωνίας. Οπωσδήποτε, και αυτές οι εκλογές διεξάγονται και στο ψηφιακό γήπεδο. Ίσως, μάλιστα, να διεξάγονται περισσότερο σε αυτό καθώς ένα μεγάλο τμήμα της δραστηριότητας των υποψηφίων και των κομμάτων επικεντρώνεται στη διαχείριση των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης.
Οι ομιλίες, οι απευθείας ή με φυσική παρουσία επαφές και η παραδοσιακή πλατεία περνούν σε δεύτερο πλάνο: παράγουν εικόνες για την ψηφιακή οθόνη. Εντούτοις, η ένταση και ο όγκος της ψηφιακής πολιτικής επικοινωνίας δε συνεπάγεται απαραίτητα και μια πιο δυναμική και ουσιαστική πολιτική συζήτηση. Πιο συγκεκριμένα, φαίνεται πως υπάρχει μικρός βαθμός αλληλεπίδρασης και κινητοποίησης των πολιτών με επίκεντρο την ευρωπαϊκή ατζέντα.
Οι πολίτες αντιμετωπίζονται περισσότερο ως αποδέκτες περιεχομένων (θέσεις, προγράμματα, πολυμεσικό υλικό) και λιγότερο ως συνδιαμορφωτές θέσεων, πολιτικών ή ακόμα και συμμέτοχοι σε δράσεις. Οι υποψήφιοι και τα κόμματα έχουν στη διάθεσή τους πλήθος εργαλείων ώστε να κατανοήσουν καλύτερα τις ιδιαιτερότητες του γενικού κοινού και να διαμορφώσουν στοχευμένα μηνύματα.
Από την άλλη, με τα σχόλιά τους και την περιήγησή τους και γενικότερα με το περιεχόμενο που δημιουργούν, οι πολίτες διαμορφώνουν τάσεις και εντυπώσεις. Αλλά υπάρχει σημαντική απόσταση να καλυφθεί ώστε να αναφερόμαστε σε μια αναβαθμισμένη ψηφιακή δημόσια σφαίρα που θα συμπεριλαμβάνει και τα ευρωπαϊκά θέματα.
Σε κάθε περίπτωση, οι εκλογές για το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο θα είναι ένα ακόμα ορόσημο και σημείο αναφοράς για κόμματα, ΜΜΕ και πολίτες. Για μια δημοκρατία και μια δημόσια σφαίρα που αναστοχάζονται και επιζητούν τη βελτίωσή τους οι εκλογές συμπυκνώνουν ένα μεγάλο εύρος πληροφοριών και ερμηνειών για τη συλλογική μας πορεία και εξέλιξη.
Το στοίχημα της ψηφιακής εκδοχής είναι να περάσουμε από την κατανάλωση πληροφοριών στη σύμπραξη. Για να μας απασχολεί περισσότερο η Ευρώπη στις εκλογές, πρέπει να μας απασχολεί εξίσου πριν και μετά από αυτές. Και για να επιλέγουμε πιο ουσιαστικά για την Ευρώπη στις εκλογές, πρέπει να προβληματιζόμαστε και να αλληλεπιδρούμε σε σχέση με αυτή στο διηνεκές.
Ο Παναγιώτης Πασχαλίδης διδάσκει Πολιτική Επικοινωνία στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης