NewsEdit Γράφει ο Kων/νος Καρτάλης, Καθηγητής ΕΚΠΑ
Οι υψηλότερες θερμοκρασίες και οι εντονότεροι καύσωνες στην Ελλάδα κατά τα τελευταία έτη, επιβεβαιώνουν μία αυξητική τάση που είχε ήδη εντοπισθεί από τα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας και της οποίας η διατήρηση στο μέλλον θεωρείται σχεδόν βέβαια. Παράλληλα διαπιστώνεται αύξηση στα περιστατικά κοινής εμφάνισης καύσωνα και ξηρασίας, ενός δηλαδή από τα συνδυασμένα φαινόμενα (compound events) που πλήττουν τη Μεσόγειο (ένα δεύτερο παράδειγμα συνδυασμένου φαινομένου στη Μεσόγειο είναι η κοινή εμφάνιση θαλασσίων καυσώνων και καταιγίδων).
Οι επιπτώσεις ενός συνδυασμένου φαινομένου (λ.χ. καύσωνα-ξηρασίας) είναι εντονότερες καθώς δεν αθροίζονται απλώς οι επιπτώσεις των δύο επιμέρους φαινομένων που το συγκροτούν, αλλά οι επιπτώσεις του ενός ενισχύουν αυτές του άλλου, ενώ συνήθως διαμορφώνονται κύκλοι ανατροφοδότησης που επεκτείνουν τη χρονική διάρκεια του συνδυασμένου φαινομένου.
Σύμφωνα με ανάλυση του ΕΚΠΑ για το διάστημα 1971-2023, ο αριθμός των ημερών με καύσωνα και ξηρασία είναι μεγαλύτερος στην ανατολική Κρήτη, στη νότια και δυτική Πελοπόννησο, στην Αττική, στη Θεσσαλία και στην Κεντρική Μακεδονία, με τις δύο τελευταίες περιφέρειες να σημειώνουν τις υψηλότερες τιμές. Παράλληλα, από την εκτίμηση που πραγματοποιήθηκε για την κλιματική περίοδο 2031-2060, διακρίνεται αύξηση των ημερών με καύσωνα και ξηρασία σε όλη τη χώρα, αν και οι μεγαλύτερες αυξήσεις αφορούν αυτή τη φορά την ανατολική Στερεά Ελλάδα (Αττική, Βοιωτία, Φθιώτιδα), την Κρήτη και τα νησιά των Κυκλάδων.
Η εξέλιξη του συνδυασμένου φαινόμενου καύσωνα – ξηρασίας σηματοδοτεί ένα «συναγερμό» ειδικά για τις αστικές περιοχές στις οποίες ζει το 70% του πληθυσμού στην Ελλάδα. Τεχνικές λύσεις υπάρχουν και ήδη εφαρμόζονται σε πολλές πόλεις στο εξωτερικό με επιτυχία. Σε ότι αφορά τη ξηρασία οι λύσεις αφορούν έργα για τη συγκράτηση του νερού στην επιφάνεια αντί δηλαδή της απώλειας/παροχέτευσης του στη θάλασσα, ενώ προβλέπουν τον εμπλουτισμό του υδροφόρου ορίζοντα καθώς και μία άλλη κουλτούρα για τη διαχείριση/εξοικονόμηση νερού.
Σε ότι αφορά τους καύσωνες, οι πόλεις στην Ελλάδα θα πρέπει να σχεδιάσουν εκ νέου τον τρόπο που αναπτύσσονται και λειτουργούν ώστε να είναι περισσότερο ανθεκτικές. Ενα σχέδιο προσαρμογής θα πρέπει μεταξύ άλλων να προβλέπει μεταξύ άλλων (α) τη μείωση των ανθρωπογενών πηγών θερμότητας κυρίως μέσω του περιορισμού της κυκλοφορίας οχημάτων και την ενίσχυση των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς (β) την ενίσχυση του πρασίνου, μέσω εκτενών δενδροφυτεύσεων σε οδικούς άξονες και θερμικά επιβαρυμένες οδούς, τη διασπορά μικρών και μεσαίων εμβαδού πάρκων ή εστιών πρασίνου στον αστικό ιστό και τη δημιουργία πράσινων οροφών (γ) τη θερμική θωράκιση του κτηριακού αποθέματος και (δ) την επιλογή υλικών υψηλής ανακλαστικότητας για τους ανοικτούς χώρους και το κτιριακό περιβάλλον.
Η κλιματική αλλαγή εξελίσσεται ταχύτερα από τα μέτρα που λαμβάνονται για την αντιμετώπιση της καθώς η διεθνής κοινότητα δεν καταφέρνει να περιορίσει στο βαθμό που απαιτείται τη χρήση των ορυκτών καυσίμων που άλλωστε προκαλούν το πρόβλημα. Ομως υπάρχουν λύσεις για τη μείωση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, αρκεί να σχεδιασθούν αξιοποιώντας την επιστημονική γνώση και να εφαρμοσθούν έγκαιρα, με συνέπεια και σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα.