Χρόνης Διαμαντόπουλος Η ελληνική επιχειρηματικότητα αποτελεί την κινητήρια δύναμη της ελληνικής οικονομίας. Συμβάλλει και σε ένα άλλο σημαντικό άξονα του τρίπτυχου του τίτλου του αφιερώματος, αυτόν της ανταγωνιστικότητας που είναι ιδιαίτερα σημαντική τόσο για την ελληνική όσο και την ευρωπαϊκή οικονομία. Δυστυχώς το 2023 η Χώρα μας υποχώρησε στην 49η θέση στον παγκόσμιο δείκτη ανταγωνιστικότητας, ενώ το 2021 είχε καταλάβει την 46η. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του Ιουνίου 2024, του World Competitiveness Yearbook (WCY), η Ελλάς βελτίωσε τη θέση της και τώρα βρίσκεται στην 47η θέση μεταξύ 67 χωρών που αξιολογήθηκαν το 2024.
Του Γιώργου Κρεμλή*
Ενδιαφέρουσα για την κατάσταση της ελληνικής οικονομίας είναι η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του Απριλίου 2024 (https://economy-finance.ec.europa.eu/document/download/ec8c0188-6d08-4b5c-bd7a-36f96ef4f962_en?filename=ip281_en.pdf) καθώς και η έκθεση για τις σχετικά αισιόδοξες μακροοικονομικές προβλέψεις.
Η ελληνική επιχειρηματικότητα είναι προφανές ότι συμβάλλει στην οικονομία, στην ανάπτυξη και στην ανταγωνιστικότητα. Το κράτος έχει αποδειχθεί ότι δεν μπορεί να λειτουργήσει με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια και να κάνει τον επιχειρηματία, με εξαίρεση κάποια έργα ΣΔΙΤ που είναι κυρίως κατασκευαστικού χαρακτήρα. Άλλωστε το motto «λιγότερο και καλύτερο κράτος» είναι αυτό που προωθείται ως καλή πρακτική και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Τι απαιτείται λοιπόν για την τόνωση της επιχειρηματικότητας;
Καταρχάς ένα φιλικό προς την επιχειρηματικότητα επενδυτικό περιβάλλον, με χαμηλή φορολογία και φοροαπαλλαγές.
Ενα θεσμικό πλαίσιο, κυρίως αδειοδοτικό με συνοπτικές διαδικασίες, ιδανικά one stop shop, και χρήση εργαλείων ψηφιακής διακυβέρνησης και τεχνητής νοημοσύνης.
Κίνητρα για την προσέλκυση επενδύσεων υψηλής προστιθέμενης αξίας και εθνικής προτεραιότητας, ιδίως σε τομείς όπως η ρομποτική και η καινοτομία στους οποίους η νέα γενιά των Ελλήνων διαπρέπει, σε συνδυασμό με κίνητρα ώστε να ανασχεθεί το brain drain προς όφελος της χώρας μας. Ενδιαφέρουσα είναι η πρωτοβουλία https://platform.rebraingreece.gr/ που δίνει κίνητρα για τον επαναπατρισμό υψηλής εξειδίκευσης επιστημόνων από το εξωτερικό.
Η βαρειά βιομηχανία της χώρας μας δεν μπορεί να είναι μόνο ο τουρισμός που σε κάθε περίπτωση πρέπει να μετεξελιχθεί – για να είναι ανταγωνιστικός – σε κυκλικό τουρισμό, πράσινο δηλαδή τουρισμό. Η χώρα πρέπει να επενδύσει στις νέες τεχνολογίες και την τεχνητή νοημοσύνη που υποστηρίζουν και τις ΑΠΕ, την ενεργειακή μετάβαση και την κλιματική ουδετερότητα, στην ανάκτηση κρίσιμων πρώτων υλών από την ανακύκλωση ειδικών ρευμάτων αποβλήτων, στην παραγωγή καυσίμων για τις αεροπορικές μεταφορές και για τη ναυτιλία, σε drones που έχουν ήδη αναπτυχθεί από την ιδιωτική πρωτοβουλία και δεν έχουν υποστηριχθεί από το κράτος και τα οποία μπορεί να έχουν πολλαπλές λειτουργίες: πυρανίχνευση, κατάσβεση πυρκαγιών στα πρώτα στάδια τους, φύλαξη των συνόρων, έλεγχος της μετανάστευσης και βέβαια για αμυντικούς λόγους.
Η Χώρα πρέπει επίσης να επενδύσει στην αμυντική βιομηχανία, εναέρια και πλωτά drones και σε σύγχρονα συστήματα αεράμυνας και να αξιοποιήσει σχετικά τους πόρους που άρχισε να διαθέτει η ΕΕ και οι οποίοι θα πολλαπλασιαστούν στο μέλλον αν η ΕΕ αποκτήσει αμυντική αυτοτέλεια σύμφωνα με την ευρωπαϊκή πολιτική βούληση όπως αυτή πρόσφατα διαμορφώθηκε για αντιπυραυλική ασπίδα και κυρίως αν οι εξελίξεις στις ΗΠΑ αποδυναμώσουν το ΝΑΤΟ.
Σημαντικό είναι επίσης να ενισχυθεί η κατασκευαστική επιχειρηματικότητα στο πλαίσιο της ανοικοδόμησης της Ουκρανίας της οποίας το κόστος υπολογίζεται στο 1 τρις ώστε η χώρα μας να έχει μερίδιο στα έργα που θα προκηρυχθούν, στην πραγματικότητα «διανεμηθούν».
Τα παραπάνω προϋποθέτουν γενναία κίνητρα και ένα φιλόδοξο νέο νόμο ιδιωτικών επενδύσεων που θα έχει στρατηγικό χαρακτήρα με χρησιμοποίηση και κονδυλίων της ΕΕ. Θα πρέπει να καλύψει τόσο στρατηγικές επενδύσεις αλλά και επενδύσεις μικρομεσαίων επιχειρήσεων και start ups, κυρίως στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να θεσπιστούν και οι πράσινοι δημόσιοι διαγωνισμοί – Green public procurement – που υποστηρίζονται και από τον κανονισμό για την Ταξινομία (Taxonomy Regulation) για πράσινες επενδύσεις που είναι επιλέξιμες για χρηματοδότηση από πόρους της ΕΕ.
Μια σημαντική πρόταση είναι επίσης αυτή της αξιοποίησης βραχονησίδων ως ιδιωτικών επενδύσεων ή και ΣΔΙΤ. Αφενός μεν θα τις θωρακίσει και θα τους προσδώσει κυριαρχικά δικαιώματα, αφετέρου θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας, ιδίως πράσινες, και θα αποσυμφορήσει το Λεκανοπέδιο και τα προβλήματα υπερπληθυσμού από τα οποία πάσχει. Κίνητρα πρέπει να δοθούν και για την ανάπτυξη εγκαταλελειμμένων χωριών αλλά και για την κυκλική Γεωργία, ώστε να επιστρέψουν στην ύπαιθρο κάτοικοι των αστικών κέντρων, και βέβαια για νέες τεχνολογίες αφαλάτωσης με ΑΠΕ και διαχείριση του ιζήματος στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας (zero brine).
Το περιβάλλον και η κλιματική ανθεκτικότητα πρέπει να διαπνέουν εφεξής όλες τις εθνικές πολιτικές και τις επενδύσεις που θα πρέπει να υποστηριχθούν κατά τα ανωτέρω και να ενταχθεί και στην κυκλική επιχειρηματικότητα – C-ESG – ώστε να την καταστήσει ανταγωνιστική.
*Διευθυντής ε.τ. της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Μέλος του ΔΣ του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Δημοσίου Δικαίου και Διευθυντής του Ινστιτούτου Κυκλικής Οικονομίας και Κλίματος καθώς και πρέσβυς του Οργανισμού στη Βουλγαρία. Πρόεδρος της επιτροπής κυκλικής οικονομίας του Ελληνο-Αμερικανικού Επιμελητηρίου.
Πρόεδρος της Σύμβασης Espoo, UNECE.