NewsEdit Ένα από τα 220 εκτελεστικά διατάγματα που υπέγραψε κατά προτεραιότητα ο νέος Πρόεδρος των ΗΠΑ Donald Trump, αμέσως μετά την ορκωμοσία του, ήταν η απόφαση απόσυρσης της Χώρας από τη Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα. Αυτό προκάλεσε σοβαρό προβληματισμό σε όλους, όσοι κατανοούν την ανάγκη εντατικοποίησης των μέτρων για τον μετριασμό και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή (ΚΑ).
Του Χρίστου Τσαντήλα*
Η Συμφωνία του Παρισιού, στην οποία συμμετέχουν 197 χώρες, έχει ως κεντρικό στόχο τη συγκράτηση της αύξησης θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας μέχρι το έτος 2100 στους 1.5 οC σε σύγκριση με την προβιομηχανική περίοδο. Αυτό θα επιτευχθεί με τη λήψη μέτρων που προσδιορίζονται χωριστά από τις χώρες που συμμετέχουν (εθνικά καθορισμένες εισφορές-NDCs). Στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) οι πολιτικές υλοποίησης των στόχων της Συμφωνίας του Παρισιού εκφράζονται μέσω της Πράσινης Συμφωνίας (Green Deal) που αποτελεί τη στρατηγική της ανάπτυξης της ΕΕ που οδηγεί στην πράσινη μετάβαση (green transition) με τελικό στόχο την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας (climate neutrality-μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου) μέχρι το 2050). Τα αποτελέσματα μέχρι αυτή τη στιγμή δυστυχώς δεν είναι τα επιθυμητά, αφού στο 2024 είχε ήδη ξεπερασθεί το κατώφλι των 1.5 οC σε πολλές περιοχές του πλανήτη και, εάν αυτό συνεχίσει να επαναλαμβάνεται για πολλά χρόνια, οι στόχοι της Συμφωνίας κινδυνεύουν να αποτύχουν με μη αναστρέψιμες επιπτώσεις στον πλανήτη.
Ο διεθνής τύπος για την αποχώρηση της Αμερικής από τη Συμφωνία
Η ανακοίνωση της απόσυρσης από τη Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα αποτέλεσε κεντρικό θέμα στα διεθνή μέσα επικοινωνίας, που την προσέγγισαν με διαφορετικό τρόπο. Ο Guardian επισήμανε δηκτικά ότι η Αμερική μαζί με το Ιράν, τη Λιβύη και την Υεμένη είναι πλέον οι τέσσερις μόνο χώρες του πλανήτη που δεν συμμετέχουν στη Συμφωνία του Παρισιού. Οι New York Times ουδέτερα, σημείωσαν απλά ότι η αποχώρηση από τη Συμφωνία μπορεί να γίνει σε ένα έτος από σήμερα. Το Associated Press σημείωσε ότι η απόσυρση έγινε διότι ο πρόεδρος Trump πιστεύει ότι οι στόχοι της δεν συμβαδίζουν με τις αξίες της Αμερικής, επισημαίνοντας όμως παράλληλα ότι οι μισοί περίπου Αμερικανοί δεν συμφωνούν με την απόφαση του ούτε καν όλοι οι Ρεμπουπλικανοί, σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση. Οι Financial Times, αδιάφορα, αναφέρoyn απλώς ότι η Αμερική είναι η μόνη χώρα μέχρι σήμερα που έχει αποχωρήσει από τη Συμφωνία του Παρισιού. Το Reuters με επικριτική διάθεση τόνισε ότι η Αμερική με την αποχώρησή της από τη Συμφωνία υπονομεύει την παγκόσμια προσπάθεια να μειωθούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (ΑτΘ), παρόμοια με το Bloomberg που επισημαίνει ότι ένας σκεπτικιστής για την ΚΑ δεν μπορεί να ακυρώσει τους στόχους της Συμφωνίας, διότι για την απαλλαγή από τον άνθρακα συμβάλλουν πολλοί παράγοντες εκτός της Αμερικής, όπως οικονομικοί και νέες τεχνολογίες.
Πως αντέδρασε ο ΟΗΕ
Η αντίδραση του ΟΗΕ εκδηλώθηκε με έντονο τρόπο μέσω του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (WMO), επισημαίνοντας τις συνέπειες της ΚΑ, όπως το ρεκόρ αύξησης της θερμοκρασίας το 2024, τις 403 καιρικές και κλιματικές καταστροφές από το 1980 που κόστισαν 2,9 τρισεκ. δολ., αλλά και τις πρόσφατες πυρκαγιές στο Los Angeles με εκτιμώμενο κόστος μεγαλύτερο του 1 δισεκ. δολ (αναφ. 1). Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ δήλωσε χαρακτηριστικά από το παγκόσμιο οικονομικό forum του Davos (20-24/1/25) σχολιάζοντας την άποψη του Trump για τη συνέχιση εξόρυξης ορυκτών καυσίμων (drill, baby, drill) ότι «ο εθισμός του κόσμου στα ορυκτά καύσιμα είναι ένα “τέρας του Φρανκενστάιν” που δεν λυπάται τίποτα και κανέναν. Παντού γύρω μας, βλέπουμε σαφή σημάδια ότι το τέρας έχει γίνει αφέντης». Πρόσθεσε ακόμα ότι «αυτό που βλέπουμε σήμερα – άνοδο της στάθμης της θάλασσας, καύσωνες, πλημμύρες, καταιγίδες, ξηρασίες και πυρκαγιές – είναι απλώς μια προεπισκόπηση της ταινίας τρόμου που έρχεται» και απευθυνόμενους στους ηγέτες των μεγάλων τραπεζών, που αποσύρθηκαν από τις συμφωνίες για το κλίμα, τόνισε ότι βρίσκονται “στη λάθος πλευρά της ιστορίας, στη λάθος πλευρά της επιστήμης και στη λάθος πλευρά των καταναλωτών που αναζητούν περισσότερη βιωσιμότητα“.
Η αντίδραση της ΕΕ και της Κίνας
Η Ευρώπη υποδέχθηκε αρχικά αμήχανα την απόφαση απόσυρσης των ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού. Oι πρώτες αντιδράσεις εκδηλώθηκαν από το παγκόσμιο οικονομικό forum του Davos. Η Ευρωπαία Επίτροπος Ursula von der Leyen δήλωσε ότι “η Συμφωνία του Παρισιού εξακολουθεί να αποτελεί την καλύτερη ελπίδα για όλη την ανθρωπότητα. Έτσι, η Ευρώπη θα παραμείνει στην πορεία και θα συνεχίσει να συνεργάζεται με όλα τα έθνη που θέλουν να προστατεύσουν τη φύση και να σταματήσουν την υπερθέρμανση του πλανήτη“. Ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Robert Habeck χαρακτήρισε την απόφαση ως “μοιραίο μήνυμα προς τον κόσμο” και ως “την αρχή μιας ιστορικής αποτυχίας“, όπως ανέφερε το Bloomberg. Ο πρωθυπουργός του Βελγίου Alexander De Croo, δήλωσε σύμφωνα με το Associated Press ότι “ο κόσμος είναι γεμάτος αβεβαιότητα μετά τη χθεσινή ημέρα ακόμη περισσότερο, και ίσως αύριο να υπάρχει ακόμη μεγαλύτερη αβεβαιότητα“. H Κίνα ήταν έντονα επικριτική στην απόφαση του Trump, δηλώνοντας με τον εκπρόσωπό της ότι “η κλιματική αλλαγή είναι μια κοινή πρόκληση που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα. Καμία χώρα δεν μπορεί να μείνει έξω από αυτήν. Καμία χώρα δεν μπορεί να είναι απρόσβλητη από αυτήν“. Εκείνος μόνο που αρνήθηκε να καταδικάσει την απόφαση του Trump ήταν ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου Keir Starmer, όπως αναφέρει η Daily Telegraph.
Επιπτώσεις της αποχώρησης των ΗΠΑ από τη Συμφωνία
Σύμφωνα με μελέτη του Κοινού Κέντρου Ερευνών της ΕΕ –JRC (αναφ. 2) οι ΗΠΑ είναι η δεύτερη χώρα μεταξύ των επτά χωρών που παράγουν τις μεγαλύτερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Πρώτη είναι η Κίνα με εκπομπές 15.97 Gt CO2eq (ποσοστό 30.1%) και ακολουθούν οι ΗΠΑ με εκπομπές 5.96 Gt CO2eq (ποσοστό 11.3%), η Ινδία (7.8%), η ΕΕ (6.1%), η Ρωσία (5.0% και η Βραζιλία (2.5%). Οι ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια βρίσκονταν σε καλή πορεία ως προς τη μείωση των εκπομπών ΑτΘ, έχοντας το 2023 ρυθμό μείωσης των εκπομπών κατά 3.9%, ακολουθώντας τη Γερμανία (μείωση 10.%), την ΕΕ συνολικά (μείωση 8%) και την Ιαπωνία (μείωση 7.8%). Η απόσυρση επομένως των ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού αναμένεται να έχει σαφώς αρνητικά αποτελέσματα στη μείωση των εκπομπών ΑτΘ. Εκτός όμως από την άμεση επίπτωση της μη εφαρμογής των όρων της συμφωνίας από τις ΗΠΑ, υπάρχει το ενδεχόμενο να ακολουθήσουν το παράδειγμα τους και άλλες χώρες, τάση που βέβαια δεν έχει εκδηλωθεί τουλάχιστον μέχρι τώρα. Εξ άλλου και το 2017, κατά τη διάρκεια της πρώτης κυβέρνησης Trump, η απόσυρση από τη Συμφωνία απέτυχε στην πράξη, διότι η απόσυρση μπορούσε να τεθεί σε ισχύ τέσσερα χρόνια από την επίκληση του μηχανισμού απόσυρσης. Στην τωρινή όμως περίπτωση, η απόσυρση επιτρέπεται να τεθεί σε ισχύ εντός ενός έτους από την επίκληση της.
Η σχετική συζήτηση στην Ελλάδα
Όπως προκύπτει από την πληροφόρηση που παρέχεται από τα μεγάλα ΜΜΕ, οι πολιτικές δυνάμεις που συγγενεύουν ιδεολογικά με τις ιδέες του Trump, προσπαθούν να προσαρμοσθούν στη νέα κατάσταση ή διαγκωνίζονται να δείξουν ποιος βρίσκεται εγγύτερα στις απόψεις του. Οι πολιτικές δυνάμεις που διαφωνούν με την πολιτική Trump, με σαφή αμηχανία, διατυπώνουν γενικά την αντίθεσή τους χωρί,ς να είναι σε θέση να διατυπώσουν συγκεκριμένα τι πρέπει να γίνει στη νέα πολιτική κατάσταση. Από τα κυριότερα θέματα που προβλήθηκαν ήταν δυστυχώς αυτά της woke agenda, εστιάζοντας στην κατηγορηματική «διαπίστωση» του Trump ότι «τα φύλα είναι δύο»! (παραγνωρίζοντας βέβαια ότι στη φύση υπάρχουν και ερμαφρόδιτοι οργανισμοί-για τον άνθρωπο ο καταλληλότερος όρος είναι intersexual). Κάποια συζήτηση, κυρίως από μικρότερα ΜΜΕ, αφορά τις επιπτώσεις της μη εφαρμογής της Συμφωνίας του Παρισιού και την επιτακτική ανάγκη μείωσης των ΑτΘ. Χωρίς διάθεση πρόκλησης φόβου, αναφέρονται, ενδεικτικά τα αποτελέσματα μόνο μιας πολύ πρόσφατης μελέτης του London School of Hygiene & Tropical Medicine που πραγματοποιήθηκε σε 854 ευρωπαϊκές πόλεις (αναφ. 3), αναφέρει ότι, εάν δεν ληφθούν μέτρα μέχρι το 2100, θα συμβούν 2.3 εκατ. θάνατοι που θα σχετίζονται με την αύξηση της θερμοκρασίας, από τους οποίους οι 87.523 θα είναι στην Αθήνα. Φαίνεται λοιπόν καθαρά ότι η διάσωση του πλανήτη δεν μπορεί και δεν πρέπει να αφήνεται στους ανταγωνισμούς των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων, αλλά στη συνειδητοποίηση της κοινωνίας ότι αυτή πρέπει να βρει τρόπους να αντιδράσει αποτελεσματικά.
Αναφορές: 1. https://news.un.org/en/. 2. Crippa et al. 2024. GHG Emissions of all world countries. Publications Office of the EU, Luxembourg, https://data.europa.eu/doi/10.2760/4002897, JRC138862. 3. Masselot et al. 2025. Estimating future heat-related and cold-related mortality under climate change, demographic and adaptation scenarios in 854 European cities. Nature Medicine. DOI: 10.1038/s41591-024-03452-2
*Γεωπόνου, Δρ. Εδαφολογίας, πρ. Δντή Ινστιτούτου Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ