ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΚΟΤΡΩΤΣΟΣ Στα τέλη του 2015, το αυτοαποκαλούμενο «Ισλαμικό Χαλιφάτο» ξεκίνησε τις τρομοκρατικές ενέργειες σε ευρωπαϊκό έδαφος, απόρροια της εδαφικής του υποχώρησης σε Συρία και Ιράκ και με στόχο τα όποια πλήγματα αφενός να κλονίσουν το αίσθημα ασφάλειας πολιτών κρατών που το έπλητταν στρατιωτικά ή βοηθούσαν όσους τον πολεμούν στο πεδίο των μαχών, αφετέρου να στείλει μήνυμα ισχύος, διατηρώντας ζωντανό τον μύθο του και κατ επέκταση υψηλό το φρόνημα των υποστηρικτών του. Ο Columb Strack, αναλυτής της IHS, εκτιμά πως «καθώς το Ισλαμικό Χαλιφάτο συρρικνώνεται γίνεται όλο και πιο ξεκάθαρο ότι το σχέδιο που είχε για διακυβέρνηση αποτυγχάνει και η οργάνωση αναθεωρεί την στάση της. Ως αποτέλεσμα αυτού, δυστυχώς, αναμένουμε αύξηση στις μαζικές επιθέσεις και σαμποτάζ σε οικονομικές δομές στην Συρία, στο Ιράκ και αλλού συμπεριλαμβανομένης και της Ευρώπης».
Αξίζει, λοιπόν, σε αυτό το σημείο να επισημανθεί ο μη συριακός χαρακτήρας της εν λόγω τρομοκρατικής οργάνωσης με στόχο τη διεύρυνση της ακτίνας επιρροής της και τη συνολική επικράτηση ?απώτερος στόχος που χρησιμοποιείται ως πηγή έμπνευσης και κίνητρο προσέλκυσης νέων μαχητών ανά τον κόσμο. Διαθέτει στους κόλπους της πολλούς ξένους μαχητές, ενώ έχει δημιουργήσει δύο ζώνες ελέγχου/επιχειρησιακής δράσης: α) σε Ιράκ και Συρία, β) σε περιοχές που τρομοκρατικές οργανώσεις δηλώνουν υποταγή (βλ. AQAP στην Υεμένη, al-Maqdis Ansar Bayt Sina στην Αίγυπτο, Jund al-Khilafah στην Αλγερία) ή από τις οποίες αντλεί μαχητές (π.χ. Τυνησία) ή όπου υπάρχει πρόσφορο έδαφος για να αναπτύξει δίκτυα και πυρήνες ριζοσπαστικοποίησης (π.χ. Αφγανιστάν, Πακιστάν, αν και η ύπαρξη των Ταλιμπάν δυσχεραίνει την προσπάθεια του). Το Χαλιφάτο απευθύνεται, επίσης, σε κάθε μουσουλμάνο απανταχού της γης, που μπορεί να βρει νόημα στη σύμπλευση του με αυτό η συμβολή του μπορεί να είναι οποιασδήποτε μορφής, από στρατολογητής, καθοδηγητής και εκτελεστής έως και να προσφέρει κάλυψη σε επιθέσεις και μαχητές.
Η ανασφαλής Ευρώπη
Επιχειρησιακά, η αποτροπή τρομοκρατικών επιθέσεων δεν μπορεί να γίνει στην ολότητά της. Δεν είναι μόνο η αδυναμία αποτελεσματικής συνεργασίας μεταξύ αστυνομικών, δικαστικών και (εν γένει) αρχών ασφαλείας, αλλά και η φύση των ενεργειών που δεν αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας. Ως προς το πρώτο, η λειτουργία της Σένγκεν παραμένει στρεβλή, εφόσον υπάρχουν κοινά σύνορα τα οποία δεν συμπληρώνονται με κοινές αστυνομικές/δικαστικές υπηρεσίες προκειμένου τόσο ο συντονισμός όσο και η ταχύτητα ανταλλαγής πληροφορίων, σκιαγράφησης προφίλ υπόπτων και λήψης αποφάσεων να είναι άρτιος και αποδοτικός. Ο δε τρόπος δράσης με μοναχικούς λύκους, μικρά ή υποτυπώδη συντονιστικά κέντρα, ο βαθμός φανατισμού, οι πρωτόγονες μέθοδοι (π.χ. οχήματα ή άνθρωποι λειτουργούν σαν κινούμενες βόμβες) καθιστούν περίπου αδύνατη, αφενός την έγκαιρη πρόληψη, αφετέρου την επιχειρησιακή αντιμετώπιση τυχόν επίθεσης. Ενδιαφέρον στοιχείο αποτελεί πως ο «εγκέφαλος» της πολύνεκρης τρομοκρατικής ενέργειας στο Παρίσι, στις 13 Νοεμβρίου 2015, όσο και ο δράστης του Βερολίνου (στις 19 Δεκεμβρίου 2016), διέφυγαν, λειτουργώντας περισσότερο ως γκάγκστερ και λιγότερο ως «μάρτυρες».
Η απήχηση του Χαλιφάτου σε βάθος χρόνου
Σε βάθος χρόνου, η μεταχείριση των σουνιτικών πληθυσμών θα καθορίσει σε σημαντικό βαθμό αν οι εξτρεμιστικές οργανώσεις θα περιθωριοποιηθούν ή θα βρεθούν στο επίκεντρο της αντιπαράθεσης με τους Σιιτες -δευτερευόντως και τους Κούρδους. Άρα, όπως εκτίμησε πρόσφατα έκθεση του United States Institute of Peace, ακόμη και αν το Χαλιφάτο χάσει όλο το έδαφος που κατέχει θα εξακολουθήσει να είναι σε θέση να εκμεταλλεύεται τη σουνιτική δυσαρέσκεια και να υποκινεί τη σουνιτική δυσαρέσκεια τα επόμενα 5-10 χρόνια σε Συρία, Ιράκ, Λιβύη και άλλες χώρες. Συνεπώς, η διατήρηση των θρησκευτικών διαιρέσεων/εντάσεων, ο δεσποτικός τρόπος διακυβέρνησης, οι διεφθαρμένες πολιτικές ελίτ, οι διευρυμένες ανισότητες και η ανάδυση του πολιτικού Ισλάμ αποτελούν παράγοντες οι οποίοι συνδυαστικά με τη γενικευμένη αστάθεια στον αραβικό και μουσουλμανικό κόσμο(που μάλλον θα ενταθεί το 2017) θα διατηρήσουν τον κίνδυνο της ασσύμετρης τρομοκρατίας για καιρό και τη δυνατότητα στρατολόγησης ακόμη και αν ηττηθεί επιχειρησιακά το Χαλιφάτο.
Αρκετά εκτεθειμένες θα παραμείνουν γειτονικές χώρες, ιδίως η Τουρκία, αλλά και η Ευρώπη. Μάλιστα, η επικράτηση Τραμπ στις ΗΠΑ και η διεισδυτικότητα αντίστοιχων φωνών στην Ευρώπη, όπου εμφανίζουν τις τρομοκρατικές ενέργειες ως επιβεβαίωση της πολιτισμικής σύγκρουσης Δύσης-Ισλάμ, ρίχνει νερό στον μύλο των τζιχαντιστών, εφόσον θα επιχειρήσουν να εκμεταλλευτούν το «χάσμα» και τυχόν άκριτη στοχοποίηση των μουσουλμανικού πληθυσμών για να προσηλυτίσουν νέα στελέχη.
* Ο Δρ.Κωνσταντίνος Φίλης είναι Διευθυντής Ερευνών Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων.
Πηγή:ΑΠΕ-ΜΠΕ